Słownik wyrazów sanskryckich używanych w języku hindi

Słowa sanskryckie używane w języku hindi

Autor: Anna Rucińska 

 

Do przygotowania niniejszego słownika Autorka korzystała z McGregor, Oxford Hindi-English Dictionary, innych źródeł i swojego doświadczenia w tłumaczeniu literatury indyjskiej.  

 

Hasła ułożone są według następującej kolejności, zgodnie z alfabetem dewanagari:

 

aṁ (अं), a (अ), ā (आ), i (इ), ī (ई), u (उ), ū (ऊ), ṛ (ऋ), e (ए), ai (ऐ), o (ओ), au (औ),
k (क), kh (ख), g (ग), gh (घ), c (च), ch (छ), j (ज), jh (झ), ṭ (ट), ṭh (ठ), ḍ (ड), ḍh (ढ),
t (त), th (थ), d (द), dh (ध), n (न), p (प), ph (फ), b (ब), bh (भ), m (म),
y (य), r (र), l (ल), v (व), ś (श), ṣ (ष), s (स), h (ह)

 

 a (अ)

aṁka (अंक)

1. liczba, numer
2. miejsce w numeracji, liczba punktów, ocena (w szkole)
3. coś napisanego (litera, sylaba), notatka na marginesie, zapisek
4. znak, ślad, plama, punkt
5. marka
6. metka
7. wycena
8. stempel, pieczątka
9. punkt (w grze)
10.numer (publikacji), wydanie
11.akt (dramatu)
12.biodro (matki, na którym trzyma dziecko), łono, podołek 

13.objęcia
14.ciało

aṁga (अंग)1. członek ciała, część ciała 

2. organ, narząd
3. ciało
4. człon, część, składnik

5. gałąź (wiedzy), gatunek (literatury)
6. sekcja, sektor
7. członek (społeczeństwa, organizacji)
8. strona, aspekt

aṁtaraṁga (अंतरंग)
1. wewnętrzny
2. bliski, intymny
3. pomocniczy, dodatkowy
4. serce, dusza
5. krewny, bliski przyjaciel

akṣara (अक्षर)
1. niezniszczalny
2. niezmienny
3. sylaba, głoska
4. litera
5. sylabariusz, alfabet

akṣi (अक्षि)
1. oko
2. liczba

akṣīya (अक्षीय) 

osiowy

akṣuṇṇa (अक्षुण्ण) 

nieprzerwany, ciągły

akṣema (अक्षेम)
1. niepowodzenie, nieszczęście, pech
2. nieszczęśliwy
3. nieszczęsny, godny pożałowania

akhaṇḍa (अखंड)
1. niepoprzerywany, niepodzielony, cały, stanowiący całość, integralny
2. nieograniczony
3. nieprzerwany, ciągły, trwający non-stop
4. niepodzielny, niezniszczalny

akhila (अखिल) 

cały, pełny, wszystek

agata (अगत)
1. przyszłość
2. trudne położenie, ciężka dola
3. = agamya

agati (अगति)
1. bezsilność, bezradność
2. nieruchomość, bezwład, inercja, bierność, bezczynność
3. bezczynny, bierny
4. bezsilny, bezradny

agatyā (अगत्या)
1. niechybnie, nieuchronnie, nieuniknienie
2. niezbędnie

agamya (अगम्य)
1. niedostępny, nieosiągalny
2. niezrozumiały, niepojęty, nieogarniony
3. nieprzenikniony
4. niezgłębiony, bezdenny, przepastny
5. nieograniczony, bezgraniczny, bezkresny stan bezcielesny (jak u duszy w następstwie niewłaściwie odprawionego rytuału)

agragati (अग्रगति)
ruch do przodu, postęp

agrasara (अग्रसर)
1. idący na przedzie, wyprzedzający, przodujący, przewodzący
2. postępowy, progresywny
3. początek, początkowy
4. trwający, toczący się
5. ten, który jest w czołówce, przodownik, lider

aciṁtya (अचिंत्य)
1. niewyobrażalny, niepojmowalny, niepojęty
2. nie do pomyślenia, nieprawdopodobny

atiraṁjita (अतिरंजित)
1. przesadny, przejaskrawiony, ubarwiony
2. nadmierny, wyolbrzymiony

atīta (अतीत)
1. przeszły, miniony
2. poprzedni, wcześniejszy
3. odłączony, oderwany, wolny od
4. poza, ponad
5. przeszłość
6. asceta
7. - ponad, przekraczający, wykraczający poza

atulya (अतुल्य)
1. niezważalny, niezmierzalny
2. niezrównany, nieporównany
3. niepodobny

athaca (अथच)
1. ponadto
2. jak również
3. atoli, wszelako, jednakowoż, jednakże

adatta (अदत्त)
1. niedany, niepodarowany
2. niewłaściwie dany
3. niezasłużenie, niesprawiedliwie dany
4. niespłacony, nieopłacony, niezapłacony, niewynagrodzony

adamya (अदम्य)
niepohamowany, niepowstrzymany

adaya (अदय)
bezlitosny, nieczuły, okrutny

adarśa (अदर्श)
niewidzialny, niewidoczny

adhikāra (अधिकार)
1. władza, zwierzchnictwo, zwierzchność, panowanie
2. rządzenie, kierowanie, sterowanie
3. zarządzanie, nadzorowanie, kontrolowanie
4. swoboda działania
5. prawo, przywilej, prerogatywa,
6. uprawnienie, uprzywilejowanie, utytułowanie
7. prawo własności, posiadanie
8. kompetencja, kwalifikacja
9. mistrzostwo, opanowanie

adhikārī (अधिकारी)
1. posiadający władzę, uprawniony, upoważniony, utytułowany
2. urzędnik, funkcjonariusz, oficjał, osoba urzędowa 

3. rządca, gubernator, administrator,
4. zastępca, namiestnik, pełnomocnik
5. przedstawiciel, delegat, poseł, deputowany
6. pośrednik, agent
7. właściciel, posiadacz
8. autorytatywny, miarodajny
9. zasługujący (na), godny

adhiṣṭhātā (अधिष्ठाता)
1. dyrektor, kierownik, prowadzący
2. nadzorca, inspektor
3. władca, rządzący
4. gubernator
5. założyciel
6. opiekun, protektor
7 najwyższy byt
8. siedziba, mieszkanie
9. miejsce odpoczynku
10. teren
12. podstawa, baza

adhiṣṭhātrī  (अधिष्ठात्री)

1. kierowniczka, prowadząca
2. natura jako najwyższa siła kierująca światem

anajāna (अनजान)
1. niewiedzący, nieznający
2. mimowolny, nieumyślny, niezamierzony, bezwiedny
3. nieznany, nieuświadamiany, niepostrzegany
4. niepamiętanie, niezauważanie, niezdawanie sobie sprawy, nieświadomość

anadhikāra (अनधिकार)
1. nieuprawniony, nieupoważniony
2. bezprawny
3. brak uprawnienia, brak upoważnienia 

4. brak kwalifikacji, niekompetencja

anadhikārī (अनधिकारी)
1. nieuprawniony, nieupoważniony, niepowołany
2. niemający odpowiednich kwalifikacji, nienadający się, niekompetentny

ananya (अनन्य)
1. niemający drugiego, jedyny, pojedynczy
2. niepodzielony, cały
3. całkowicie oddany (bóstwu)
4. jedyny w swoim rodzaju, niezrównany, nieporównany, unikalny, wyjątkowy 

5. niezbywalny

anātha (अनाथ)
1. bez pana, bezpański, osierocony, owdowiały
2. pozbawiony pomocy, bezradny, bezsilny, opuszczony 

3. biedak, nieszczęśnik
4. sierota

anukūla (अनुकूल)
1. zgodny, dostosowany, zharmonizowany
2. pomyślny, sprzyjający, korzystny, pomocny 

3. dobrze usposobiony, przychylny

anugata (अनुगत)
1. ten, za którym się podąża, którego się naśladuje 

2. prześladowany
3. podążający za, idący śladem, naśladujący
4. stronnik, zwolennik, wyznawca, uczeń
5. zatopiony, rozpuszczony
6. ściśle przylegający
7. zgodny z, dopasowany, dostosowany 

8. nabyty, zdobyty
9. stłumiony, zgaszony
10.mający coś zwisającego z tyłu

anutāpa (अनुताप)
1. żal, skrucha, wyrzuty sumienia
2. ból, cierpienie, rozpacz

anupāta (अनुपात)
1. kolejne przybycie, ponowne wystąpienie, częstość
2. proporcja, stosunek
3. postęp arytmetyczny

anubhava (अनुभव)
1. postrzeganie, percepcja, świadomość
2. uczucie
3. doświadczenie, przeżycie, wrażenie

anubhāva (अनुभाव)
1. powaga, godność, dostojność
2. autorytet, władza, moc
3. wpływ
4. ret. znak, wyrażenie uczuć spojrzeniem lub gestem
5. mocne przekonanie, przeświadczenie, pewność

anubhūti (अनुभूति)
1. postrzeganie, percepcja
2. uświadomienie sobie, zdanie sobie sprawy (z)
3. uczucie, wrażenie, przeżycie
4. wrażliwość, czułość, sensytywność

anurāga (अनुराग)
1. przywiązanie, sympatia, uczucie
2. pobożność, religijność, oddanie się Bogu
3. miłość, namiętność, tęsknota

anurāgī (अनुरागी)
1. przywiązany
2. oddany, poświęcony
3. kochający, pragnący, namiętny, płomienny
4. wielbiciel, miłośnik

anurādhā (अनुराधा)
siedemnasta nakszatra, miesiąc księżycowy (część gwiazdozbioru Wagi)

anurūpa (अनुरूप)
1. podobny, przypominający
2. odpowiadający, odpowiedni
3. dogodny, wygodny
4. podporządkowany, uległy, zgadzający się
5. podobieństwo
6. odpowiedniość, zgodność

anurūpaka (अनुरूपक)
1. obraz, wizerunek
2. coś podobnego, kopia, odbicie

anurekhana (अनुरेखन)
1. kopiowanie, kalkowanie, powielanie
2. przerysowywanie, odrysowywanie

anurodha (अनुरोध)
1. uczynność, uprzejma usługa
2. względy, szacunek, poważanie
3. usilna prośba, apel
4. podanie, petycja

anurodha-patra (अनुरोधपत्र)
1. memorandum
2. podanie, wniosek

anurodhaka (अनुरोधक)
1. = anurodhī
2. = anurodha-patra

anurodhī (अनुरोधी)
1. nalegający, apelujący 
2. uprzejmy, uczynny, taktowny

anulepa (अनुलेप)
1. namaszczenie, nasmarowanie
2. pachnący olejek / maść, pachnidło

anulepana (अनुलेपन) 

namaszczanie, smarowanie

anuloma (अनुलोम)
1. zgodnie z włosem
2. w naturalnej kolejności

anuṣṭhāna (अनुष्ठान)
1. spełnianie, wykonywanie, odbywanie się
2. podejmowanie, przystępowanie do, przedsiębranie
3. zaczęcie, rozpoczęcie, zainicjowanie, inauguracja
4. ceremonia, obrzęd, rytuał, praktyka dostosowujący się, zgodny, działający w zgodzie z, uległy, podporządkowujący się

anusaṁdhāna (अनुसंधान)
1. poszukiwanie, dochodzenie
2. śledzenie
3. badanie, wnikanie, dociekanie
4. praca badawcza

apasārita (अपसारित)
1. odsunięty, odłożony, odstawiony
2. usunięty, zlikwidowany

apasāritā (अपसारिता)
1. wydanie, emisja
2. koniec, zakończenie

apūrṇa (अपूर्ण) 1. niepełny

2. niedokończony, niekompletny
3. gram. niedokonany (czas)
4. ciągły
5. niewystarczający

apūrva (अपूर्व)
1. wyjątkowy, unikalny, bezprecedensowy, niespotykany
2. niezwykły, nadzwyczajny, dziwny
3. osobliwy, nowy, nowatorski

abhāva (अभाव)
1. nieistnienie
2. nieobecność, brak
3. potrzeba
4. bieda, ubóstwo, niedostatek

abhijña (अभिज्ञ)
1. obeznany, obznajomiony, zaznajomiony
2. biegły (w)
3. wprawny, zręczny, umiejętny
4. poinformowany

abhijñatā (अभिज्ञता)
1. wiedza (na jakiś temat), znajomość (czegoś)
2. pełna wiedza, obeznanie (z czymś), biegłość

abhijñā (अभिज्ञा)
1. rozpoznanie, identyfikacja
2. przypomnienie, wspomnienie
3. nadprzyrodzona wiedza

abhijñāta (अभिज्ञात)
1. zapoznany, zaznajomiony
2. znany
3. sławny

abhijñāna (अभिज्ञान)
1. rozpoznanie na podstawie jakiegoś znaku
2. znak rozpoznawczy
3. rzecz przywołująca wspomnienia
4. pamiątka
5. wspomnienie, przypomnienie
6. upewnienie się, konstatacja
7. wiedza

abhinaṁdana (अभिनंदन)
1. pochwała, aprobata, aplauz
2. uroczyste powitanie
3. obchody

abhinna (अभिन्न)
1. nieróżny, taki sam
2. niezróżnicowany
3. nieoddzielny, nieoddzielony, nieodrębny
4. niepodzielony
5. ściśle związany
6. nierozłączny, nierozdzielny, nierozerwalny
7. bliski, intymny
8. zasadniczy, podstawowy, istotny
9. jednolity, zintegrowany
10.nieodłączny, integralny
11. niezbywalny

abhibhūta (अभिभूत)
1. pokonany, porażony
2. poddany, podporządkowany, podległy
3. zdominowany
4. przytłoczony

abhimaṁcana (अभिमंचन) inscenizacja

abhimaṁtraṇa (अभिमंत्रन)
oczyszczenie mantrą, poświęcenie, konsekracja

abhimata (अभिमत)
1. upragniony, pożądany
2. zaakceptowany, zaaprobowany
3. zatwierdzony, mający zgodę/przyzwolenie, dozwolony
4. życzenie, pragnienie
5. opinia, zdanie, pogląd
6. rada, porada

abhimatatā (अभिमतता) 

pragnienie

abhimāna (अभिमान) 

1. duma

2. nieuzasadniona duma, uważanie się za kogoś, kim się nie jest
3. zarozumialstwo, zarozumiałość, próżność, wysokie mniemanie o sobie
4. buta, arogancja
5. uważanie, mniemanie
6. szacunek, poważanie
7. zła intencja, chęć wyrządzenia krzywdy, wrogość

abhimānī (अभिमानी) 

1. dumny

2. zarozumiały, arogancki, uważający się za kogoś, kim nie jest

abhimukha (अभिमुख)
1. zwrócony ku, skierowany do
2. przed, w obecności, w obliczu (kogoś)
3. ku, w stronę, w kierunku

abhiyaṁtā (अभियंता) inżynier

abhiyaṁtraṇa (अभियंत्रण) inżynieria

abhiyāna (अभियान)
1. kampania, batalia
2. wyprawa, ekspedycja

abhiyukta (अभियुक्त) oskarżony

abhiyoktā (अभियोक्ता) oskarżyciel, prokurator

abhiyoga (अभियोग)
1. oskarżenie
2. atak, napaść
3. próba
4. zaangażowanie
5. wysiłek

abhiyojana (अभियोजन)
1. oskarżanie, zarzucanie
2. zaskarżenie, wniesienie oskarżenia

abhirakṣaka (अभिरक्षक)
1. stróż, strażnik, dozorca, kustosz

abhirakṣaṇa (अभिरक्षण)
trzymanie w opiece, opiekowanie się, pilnowanie, strzeżenie

abhirakṣā (अभिरक्षा) opieka, piecza, kuratela

abhirādhana (अभिराधन)
1. zaspokojenie
2. uspokojenie, złagodzenie, uśmierzenie 3. zjednanie

abhirāma (अभिराम)
1. rozkoszny, radujący, sprawiający przyjemność
2. piękny
3. czarujący, zachwycający, czarowny

abhiruci (अभिरुचि)
1. zainteresowanie, upodobanie, zamiłowanie
2. skłonność, inklinacja
3. pragnienie, ochota

abhilaṣita (अभिलषित) pożądany, upragniony

abhilāṣa (अभिलाष) = abhlilāṣā

abhlilāṣā (अभिलाषा) pragnienie, tęsknota

abhilāṣita (अभिलाषित)
upragniony, utęskniony, wytęskniony

abhilāṣī (अभिलाषी)
1. żądny, chętny, pragnący, tęskniący
2. ten, który pragnie/tęskni

abhilikhita (अभिलिखित)
zapisany, zarejestrowany, nagrany

abhilekha (अभिलेख)
1. zapis, rejestracja, pisemny dokument, nagrana płyta
2. archiwum

abhilekhitṛ (अभिलेखितृ)
przyrząd, aparat do nagrywania

abhivaktā (अभिवक्ता) 

adwokat, obrońca

abhivacana (अभिवचन) 

obrona, usprawiedliwienie

abhivāda (अभिवाद) = abhivādana

abhivādana (अभिवादन)
1. uroczyste powitanie
2. chwalenie, sḷawienie, wychwalanie

abhivādita (अभिवादित) 

przywitany z szacunkiem, godnie przyjęty

abhivādya (अभिवाद्य)
ten, którego należy z szacunkiem lub serdecznie powitać, godny powitania

abhivṛddhi (अभिवृद्धि) 

wzrost, przyrost

abhivyaṁjaka (अभिव्यंजक)
1. wyrazisty, peḷen wyrazu, ekspresyjny 

2. wyraziciel

abhivyaṁjanā (अभिव्यंजना) 

ekspresja

abhivyaṁjanā-vāda (अभिव्यंजनावाद) 

ekspresjonizm

abhivyakta (अभिव्यक्त)
1. przejawiony, ujawniony 

2. wyrażony, okazany
3. jasny, wyraźny, oczywisty

abhivyakti (अभिव्यक्ति) 

1. przejaw, manifestacja 

2. wyraz, ekspresja

abhiśaṁsā (अभिशंसा)
1. oskarżenie, zarzut
2. skazanie

abhiśaṁsita (अभिशंसित) 

oskarżony

abhiśapta (अभिशप्त) 

przeklęty, objęty klątwą

abhiśasta (अभिशस्त) = abhiśaṁsita

abhiśāpa (अभिशाप)
1. przekleństwo, klątwa
2. straszna klątwa

abhiśāsana (अभिशासन) 

rządzenie, panowanie, władza

abhiśāsita (अभिशासित) 

rządzony

abhiṣada (अभिषद) 

syndykat, konsorcjum

abhiṣikta (अभिषिक्त)
1. spryskany, pokropiony
2. namaszczony, pomazany
3. ochrzczony
4. wyświęcony
5. mianowany
6. zaprzysiężony
7. intronizowany, koronowany
8. nawodniony

abhiṣeka (अभिषेक)
1. spryskanie, pokropienie
2. poświęcenie
3. wyświęcenie, konsekracja
4. wprowadzenie na urząd / stanowisko, inwestytura
5. rytualna ablucja
6. rytualna kąpiel bóstwa (posągu)
7. ofiara towarzysząca kąpieli bóstwa

abhisaṁdhi (अभिसंधि)
1. fałsz, oszustwo, nieuczciwość
2. pej. sprzymierzenie się

abhisamaya (अभिसमय)
1. porozumienie, zgoda
2. konwencja

abhisaraṇa (अभिसरण) 

zbieżność, konwergencja

abhisāra (अभिसार)
1. spotkanie
2. randka, schadzka
3. związek
4. atak, natarcie, bitwa

abhisārikā (अभिसारिका)
kobieta, która spotyka się z kochankiem

abhisāriṇī (अभिसारिणी)
1. kobieta chodząca na randki
2. towarzyszka, asystentka

abhisārī (अभिसारी)
1. chodzący na randki
2. kochanek spotykający się z kochanką
3. napastnik, agresor
4. towarzysz, asystent

abhisūcaka (अभिसूचक) 

indeks, skorowidz

abhisvīkṛti (अभिस्वीकृति) 

formalne przyjęcie (daru)

abhihita (अभिहित)
nazwany, zwany, nazywany

abheda (अभेद)
1. nieróżność, jednakowość, identyczność
2. nieróżny, podobny, identyczny, taki sam
3. niepodzielony, jednolity
4. niezłomny, niezachwiany (= abhedya)
5. nieprzenikniony (= abhedya)

abhyāsa (अभ्यास)
1. dorzucanie, dodawanie, dokładanie
2. praktyka, trening, ćwiczenie, wprawianie się, musztra
3. powtarzanie, wkuwanie, czytanie w kółko, uczenie się
4. zwyczaj, nawyk, przyzwyczajenie
5. obycie, obeznanie, wprawa
6. manewry, ćwiczenia

ayācaka (अयाचक)
ten, który nie prosi, niezabiegający, nieubiegający się

ayoga (अयोग)
1. rozdzielenie, rozłączenie, separacja
2. niepomyślna koniunkcja planet, niepomyślny czas

ayogya (अयोग्य)

1. niewłaściwy, nieodpowiedni, niestosowny
2. niezdolny, niekompetentny, nieposiadający kwalifikacji 

3. niepełnosprawny, niesprawny
4. nieużyteczny, nienadający się, niezdatny, nieprzydatny 

5. niezasługujący, niegodny

ayogyatā (अयोग्यता)
1. niestosowność, nieodpowiedniość 

2. niezdolność, brak kwalifikacji
3. niepełnosprawność
4. nieprzydatność, nienadawanie się 

5. niezasługiwanie, niegodność

arcana (अर्चन)
1. cześć, uwielbienie, adoracja 

2. hołd

arcanā (अर्चना) = arcana

arcā (अर्चा)
1. cześć, adoracja
2. pl. wizerunek bóstwa

arci (अर्चि)
1. płomień
2. światło, blask, promienistość

arcita (अर्चित) czczony, wielbiony, adorowany

avagata (अवगत)
1. poznany, zrozumiany
2. powiadomiony, poinformowany, zapoznany, zaznajomiony
3. obeznany, zorientowany

avagati (अवगति)
1. rozumienie, pojęcie, świadomość
2. wiedza

avacchinna (अवच्छिन्न)
1. odróżniony, wyróżniony, wyszczególniony 

2. oddzielony, odłączony, oderwany
3. ograniczony, wydzielony, zakreślony

avaccheda (अवच्छेद)
1. część, rozdział, odłam
2. oddział, przedział
3. granica
4. wyróżnienie, odróżnienie 

5. cecha odróżniająca

avacchedaka (अवच्छेदक)
1. dzielący, zakreślający granice 

2. odróżniający, wyróżniający

avacchedana (अवच्छेदन)
1. dzielenie, podział
2. dział, sekcja, oddział
3. zakreślenie granic, ograniczenie

avalambana (अवलंबन)
1. zależność, zawisłość, poleganie (na)
2. podpora, oparcie
3. przyjęcie, obranie (np. kierunku), posłużenie się
4. trzymanie się, utrzymywanie (np. milczenia)

avadāna (अवदान)
1. osiągnięcie, dokonanie
2. doniosły, wielkiej wagi akt, wyczyn
3. podzielenie, pocięcie na kawałki
4. część, porcja, udział

avasanna (अवसन्न)
1. ociężały, ospały
2. zniechęcony, przygnębiony, przybity
3. znękany, udręczony
4. przygnieciony, przyciśnięty, przytłoczony
5. pogrążony, zatopiony, zapadnięty
6. nieszczęśliwy
7. skończony, zakończony
8. osadzony, umieszczony, ulokowany

avasthā (अवस्था)
1. stan, kondycja
2. okoliczności, położenie, sytuacja
3. etap, faza, stadium, okres
4. okres życia, wiek
5. konstelacja
6. stawienie się (w sądzie)
7. mieszkanie

avasthāna (अवस्थान)
1. położenie, sytuacja
2. etap, faza
3. miejsce postoju, stacja
4. miejsce zamieszkania

avasthita (अवस्थित)
1. położony, umieszczony, ulokowany
2. obecny (= upasthita)

avāṁtara (अवांतर)
1. pośredni
2. podrzędny, drugorzędny, poboczny, uboczny
3. dodatkowy

avyakta (अव्यक्त)
1. nieprzejawiony
2. nieznany
3. niejasny, niewyraźny
4. niedostrzegalny, niewidoczny 

5. nieokreślony

asāmya (असाम्य)
1. brak podobieństwa, odmienność
2. nierówność, dysproporcja, nierównowaga

asāra (असार)
1. pozbawiony soku, miąższu
2. pozbawiony treści, bez zawartości, pusty
3. bezsensowny
4. płytki, powierzchowny
5. próżny

asāratā (असारता)
1. pustka
2. próżność, jałowość
3. bezsensowność

asārvajanika (असार्वजनिक)
nienależący do wszystkich, niepubliczny, niepaństwowy, prywatny

asāvadhāna (असावधान)
1. nieostrożny, nieuważny, niebaczny
2. niedbały,

asāvadhānatā (असावधानी) = asāvadhānī

asāvadhānī (असावधानी)
1. nieostrożność, nieuwaga
2. niedbałość, zaniedbanie, lekceważenie

asāhasa (असाहस)
1. brak odwagi, tchórzliwość, tchórzostwo

2. strach

asāhasī (असाहसी) 

1. tchórzliwy, tchórz

asi (असि) 

1. miecz

2. sztylet

asita (असित)
1. czarny, ciemny
2. czerń
3. ciemna połowa miesiąca księżycowego

asiddha (असिद्ध)
1. niedokończony, nieukończony
2. niespełniony, niewykonany, niezrealizowany 

3. nieosiągnięty

4. niepełny, niekompletny
5. niedoskonały
6. niedojrzały, surowy, niedogotowany 7. niesprawdzony, niewypróbowany
8. nieważny

asiddhi (असिद्धि)
1. niepowodzenie
2. niepełność, niekompletność, połowiczność 

3. niesprawdzenie

asīma (असीम)
1. nieograniczony, bezgraniczny 

2. absolutny

asu (असु)
tchnienie żywotne, ożywiający oddech, życie, duch

aharṣita (अहर्षित) nieszczęśliwy, smutny

ahiṁsaka (अहिंसक)
łagodny, niewyrządzający krzywdy

ahiṁsā (अहिंसा)
niewyrządzanie krzywdy, niestosowanie przemocy, niekrzywdzenie

ahi (अहि) 

wąż

ahita (अहित)
1. krzywdzący, szkodliwy
2. nieprzyjazny, nieprzychylny 

3. krzywda, zło

ahinī (अहिनी) 

samica węża

ahetu (अहेतु)
1. bez przyczyny, bez powodu
2. nieumotywowany
3. nieuzasadniony, bezpodstawny
4. bezowocny, próżny, daremny, nieefektywny

ahetuka (अहेतुक) = ahetu

ahaituka (अहैतुक)
1. nieumotywowany, bezinteresowny 

2. spontaniczny
3. nieoczekiwany, niespodziewany

ahorātra (अहोरात्र) 

dzień i noc, doba

āṁkinī (आंकिनी) 

statystyka

āṁtarika (आंतरिक) 

wewnętrzny

āṁdolana (आंदोलन)
1. kołysanie się, huśtanie 

2. ruch (polityczny)

ā (आ)

ākaṁpa (आकंप)
dygot, drganie, dreszcze, drgawki

ākaṁpana (आकंपन) 

dygotanie, drżenie

ākaṁpita (आकंपित)
trzęsący się, dygocący, drżący

ākara (आकर) 

1. kopalnia

2. bogate złoża
3. magazyn, skład 

4. skarbiec
5. typ, rodzaj
6. różnorodność

ākarṣa (आकर्ष)
1. pociąg, przyciąganie 

2. fascynacja
3. atrakcja
4. magnetyt
5. magnes

ākarṣaka (आकर्षित)
1. przyciągający
2. pociągający, atrakcyjny

ākarṣaṇa (आकर्षण)
1. przyciąganie, pociąganie 

2. atrakcyjność, urok, czar

ākarṣita (आकर्षित)
1. przyciągnięty
2. zauroczony, zafascynowany

ākalana (आकलन)
1. zbiór, kolekcja
2. wycena, ocena, oszacowanie

ākasmika (आकस्मिक)
1. niespodziewany, nieoczekiwany, nagły 

2. niezapowiedziany
3. przygodny, przypadkowy

ākasmikatā (आकस्मिकता) 

1. nagłość

2. przypadek, traf
3. nieprzewidziane zdarzenie

ākasmikī (आकस्मिकी) 

przypadkowe zdarzenie

ākāṁkṣā (आकांक्षा)
1. życzenie, pragnienie, ambicja 

2. zamiar, intencja
3. nadzieja, oczekiwanie

ākāṁkṣita (आकांक्षित)
1. pożądany, upragniony 

2. oczekiwany

ākāṁkṣī (आकांक्षी)
1. pragnący, dążący
2. oczekujący, pełen nadziei

ākāra (आकार)
1. wygląd, powierzchowność, aparycja 

2. forma, kształt, figura
3. statua, posąg

4. wyraz (twarzy)
5. typ, rodzaj
6. sposób
7. wielkość, objętość, format 

8. samogłoska ā

ākāraṇa (आकारण) 

zaproszenie

ākārita (आकारित)
1. mający formę, ukształtowany 

2. naszkicowany, zarysowany

ākārī (आकारी)
kształtny, dobrze zbudowany

ākāśa (आकाश)
1. przestrzeń
2. niebo, niebiosa 3. powietrze
4. kosmos

ākāśī (आकाशी)
1. dotyczący przestrzeni / nieba, niebieski 

2. atmosferyczny
3. powietrzny

ākāśīya (आकाशीय) = ākāśī
ākiṁcanya (आकिंचन्य)

bieda, ubóstwo

ākula (आकुल)
1. poruszony, zdenerwowany, zbulwersowany

2. niespokojny, zaniepokojony, zatroskany 

3. zmieszany, zakłopotany, speszony, skonfundowany, skonsternowany,

zdezorientowany

4. ogłuszony, zszokowany, wstrząśnięty 

1. 5. przerażony, osłupiały 
2. 6. przeciążony, obciążony, przygnieciony 
3. 7. wypełniony 
4. 8. zaabsorbowany, pogrążony 
5. 9. gorliwy, chętny, skwapliwy 

ākulatā (आकुलता)
1. ożywienie, pobudzenie, poruszenie, podniecenie 

2. zmartwienie, zatroskanie

ākulita (आकुलित)
1. pobudzony, poruszony, podniecony 

2. = ākula

ākṛti (आकृति)
1. forma, kształt, figura
2. podobizna, wizerunek, obraz
3. wygląd zewnętrzny, rysy twarzy

ākṛṣṭa (आकृष्ट) = ākarṣita

ākrama (आक्रम)
1. wejście na, wzniesienie się 

2. najście, najazd, inwazja
3. pojmanie
4. pl. wyższość, przewaga

ākramaṇa (आक्रमण) 

1. atak, napad
2. agresja, napaść

3. najechanie, wkroczenie, inwazja

āgata (आगत)
1. przybyły, obecny
2. wydarzony, zaszły
3. nowo przybyły, nowicjusz
4. gość
5. weszły w, wchodzący w skład, zawarty, przynależny, należący do

ācchanna (आच्छन्न) = ācchādita

ācchādana (आच्छादन)
1. pokrywanie
2. pokrycie, powłoka, warstwa

ācchādita (आच्छादित)
1. pokryty, okryty
2. zasłonięty, zacieniony, ocieniony 

3. chroniony
4. ukryty, schowany

āḍaṁbara (आडंबर)
1. rodzaj bębna
2. ostentacja, afiszowanie się
3. pokaz, przedstawienie, widowisko 

4. pretensja, roszczenie
5. arogancja

ādhāra (आधार)
1. baza, fundament, podstawa
2. grunt, podłoże
3. oparcie, podpora
4. przen. patron, osoba wspierająca

5. ciało

ādhipatya (आधिपत्य)
1. panowanie, władza, kontrola
2. wyższość, przewaga, supremacja, zwierzchnictwo 

3. opanowanie, mistrzostwo

ābaddha (आबद्ध)
związany, przymuszony, zobowiązany

ābhāsa (आभास)
1. światło, blask
2. wygląd, obraz, podobizna
3. fałszywy obraz, złudne wrażenie, pozór
4. cień, odblask, odbicie
5. sugestia, implikacja, podejrzenie, przeczucie 

6. zamiar, motyw, intencja

āmarśa (आमर्श) 1. bliskość

2. podobieństwo
3. dotykanie
4. stykanie się, kontakt

āyatta (आयत्त)
1. zależny, podległy, poddany

ārabdhi (आरब्धि) początek, rozpoczęcie

ārūḍha (आरूढ)
1. ten, który się wspiął, wdrapał, wszedł na, dosiadł (wierzchowca) 

2. usadowiony, ulokowany
3. trzymający się, dotrzymujący (słowa, obietnicy), stały w 

ārta (आर्त)
1. cierpiący, zasmucony, przygnębiony, zrozpaczony 

2. zraniony

āloka (आलोक)
1. widzenie, wizja, widok
2. pogląd, wzgląd, aspekt
3. światło, splendor
4. wygląd, powierzchowność

ālocanā (आलोचन)
1. rozważanie
2. oszacowanie, wycena, ocena 

3. orzeczenie, osąd
4. krytyka
5. omówienie, komentarz
6. dyskusja

āvarta (आवर्त)
1. ruch obrotowy, obracanie się, obrót 

2. skręt, zakręt
3. zawracanie, powracanie
4. ruch cykliczny, postęp
5. wir

āvartana (आवर्तन)
1. ruch obrotowy, obrót, rotacja 

2. cykliczność, powtarzalność

āvāhana (आवाहन)
1. zawołanie, przywołanie, wezwanie 

2. zaproszenie
3. inwokacja

āvirbhāva (आविर्भाव)
1. pojawienie się, wystąpienie
2. przejawienie się, objawienie, manifestacja 

3. powstanie

āvega (आवेग)

1. 1. prędkość, pęd 
2. 2. czynnik pobudzający, stymulator, impuls 
3. 3. pobudzenie, uruchomienie 
4. 4. poruszenie, ożywienie, ekscytacja 
5. 5. żarliwość, namiętność, pasja 

āśīṣa (आशीष) 

błogosławieństwo

āśu- (आशु-) 

szybko-

āśu-patra (आशुपत्र) 

list ekspresowy

āśu-lipi (आशुलिपि) 

stenografia

āśutoṣa (आशुतोष)
1. ten, którego łatwo zadowolić, którego szybko można zjednać 

2. Siwa

āścarya (आश्चर्य) 

zdziwienie, zdumienie

āścarya-cakita (आश्चर्यचकित)
nieposiadający się ze zdumienia, zaskoczony

āścaryita (आश्चर्यित) 

zdziwiony, zdumiony

āśrama (आश्रम)
1. siedziba (pustelnika, guru, uczniów, czcicieli) 

2. pustelnia
3. schronienie, azyl
4. schronisko
5. sanktuarium, świątynia
6. hind. jeden z czterech okresów życia

āśramī (आश्रमी)
1. mieszkaniec aśramy, aśramita
2. przechodzący przez jeden z czterech okresów życia

āśraya (आश्रय)
1. ucieczka, schronienie, siedziba, schronisko, azyl 

2. wsparcie, podpora, pomoc
3. opieka, patronat, protekcja
4. nadzieja, zaufanie
5. zależność, uzależnienie, nałóg
6. przywiązanie
7. związek, relacja
8. praktykowanie
9. źródło, początek

āśrayī (आश्रयी)
1. szukający ucieczki lub wsparcia
2. będący pod opieką, podopieczny, protegowany

āśrita (आश्रित)
1. uciekający się (do) 

2. oparty, podparty

3. zależny (od)
4. polegający (na)
5. znajdujący schronienie (w)
6. osoba zależna, pozostająca na utrzymaniu, służący, podopieczny 

7. przylegający, przywierający, zasadzający się

āśleṣa (आश्लेष)
1. objęcia, uścisk 

2. bliski związek

āśvasta (आश्वस्त)
pocieszony, pokrzepiony, uspokojony

āśvāsa (आश्वास)
1. oddech, oddychanie
2. pociecha, pocieszenie, pokrzepienie, dodanie otuchy 

3. rozdział (powieści)

āśvāsaka (आश्वासक)
pocieszający, pokrzepiający, dodający otuchy

āśvāsana (आश्वासन)
1. zapewnienie
2. uspokojenie, pokrzepienie, podniesienie na duchu 

3. pocieszenie

āśvāsanīya (आश्वासनीय)
potrzebujący pociechy, pocieszany

āśvāsita (आश्वासित)
1. uspokojony, pokrzepiony 

2. pocieszony

āśvāsī  (आश्वासी)= āśvāsaka

āśvāsya (आश्वास्य) = āśvāsanīya

āśvina (आश्विन)
siódmy miesiąc kalendarza księżycowego

āsaṁga (आसंग)
1. kontakt, związek
2. przywiązanie
3. narzędzia, środki, pomoc

āsakta (आसक्त)
1. silnie przywiązany
2. zaabsorbowany, pogrążony 

3. oddany
4. zauroczony, zadurzony

āsakti (आसक्ति)
1. przywiązanie, pociąg
2. zaabsorbowanie
3. oddanie
4. zauroczenie, zadurzenie

āsana (आसन)
1. siedzenie (pozycja siedząca) 
2. siedzenie (miejsce do siedzenia), siedzisko, stołek 
3. mata, trawa, skóra itp. 
4. pozycja ciała (w jodze) 

āsanī (आसनी)
dywanik, mata lub skóra, na której siedzi się w czasie modlitwy

āsanna (आसन्न)
1. bliski, pobliski, przyległy, sąsiedni, sąsiadujący 

2. bliski, nadchodzący, zbliżający się, nadciągający

āsava (आसव)
1. wywar, odwar, destylat, dekokt 

2. likwor, napój alkoholowy
3. eliksir, mikstura

āsavana (आसवन)
1. skraplanie
2. destylowanie, destylacja

āsavita (आसवित) 

destylowany

āsīna (आसीन)
1. siedzący, zasiadający
2. usadowiony, umieszczony (na stanowisku)

āsura (आसुर)
1. odnoszący się do asurów (demonów) 

2. demoniczny, asurowy
3. demon (= asura)

āsura-vivāha (आसुरविवाह)

āsurī (आसुरी)
1. demonica
2. tradycyjny dział medycyny, chirurgia

małżeństwo asurowe, tj. takie, w którym panna młoda została kupiona od

swoich rodziców

āstika (आस्तिक)
1. wierzący, pobożny, religijny 

2. uznający autorytet wed

āstikavāda (आस्तिकवाद) 

teizm

āstikatā (आस्तिकता) 

wiara, pobożność

āstikya (आस्तिक्य) = āstikatā

āsthagana (आस्थगन)

odroczenie, przełożenie

āsthā (आस्था)
1. „stanie blisko czegoś, przystawanie” 

2. rozważanie
3. wiara, przekonanie
4. szacunek, poważanie, respekt
5. sesja, posiedzenie

āsthāna (आस्थान)
1. miejsce zgromadzenia
2. sesja, posiedzenie
3. świątynia, kaplica, sanktuarium

āsthānī (आस्थानी) 

widownia, audytorium

āsthāpana (आस्थापन)
1. założenie, postawienie, ustanowienie 

2. poświęcenie, dedykowanie
3. lekarstwo wzmacniające, tonik

āsthita (आस्थित)
zatrzymujący się, pozostający, przebywający

āspada (आस्पद)
1. miejsce, usytuowanie
2. pozycja, ranga, status
3. hind. społeczność, wspólnota

āsvāda (आस्वाद)
1. smak, posmak
2. przyjemność, rozkosz podniebienia

āsvādana (आस्वादन)
1. kosztowanie, próbowanie, smakowanie 

2. rozkoszowanie się, delektowanie

āsvadanīya (आस्वादनीय) smaczny, apetyczny

āsvādita (आस्वादित)
1. kosztowany, próbowany, smakowany
2. przyprawiony, dosmaczony, dobrze smakujący

āhata (आहत) 

1. uderzony

2. zraniony, skaleczony

āhāra (आहार)
1. jedzenie, pożywienie
2. artykuły spożywcze, żywność i napoje 

3. wartości odżywcze

āhārī (आहारी)
jedzący, zjadacz, konsument

āhārya (आहार्य)
zdatny do spożycia, jadalny

āhuti (आहुति) 

1. oblacja

2. obiata składana w ogniu 

3. ofiara

āhnika (आह्निक)
1. dzienny, codzienny, codziennie wykonywany 

2. codzienne zajęcia lub praktyki religijne
3. dzienny zarobek, dniówka

āhlāda (आह्लाद)
1. przyjemność, rozkosz
2. wesołość, zabawa, uciecha 

3. radość, euforia

āhlādaka (आह्लादक) 

sprawiający radość

āhlādita (आह्लादित) 

uradowany, ucieszony

āhlādī (आह्लादी) 

1. = āhlādita 

2. = āhlādaka

āhvāna (आह्वान)
1. przywołanie
2. nakaz, pozew, wezwanie 

3. wołanie

i (इ)

iṁgita (इंगित)
1. wewnętrzny impuls
2. sugestia, wskazówka, rada 

3. aluzja, napomknienie
4. gest, znak
5. ukryta intencja, ukryty cel 

6. cel

iṁdirā (इंदिरा)
1. piękność, wspaniałość 

2. imię Lakszmi

iṃdīvara (इंदिवर) 

1. błękitny lotos 

2. lotos

iṁdu (इंदु)
1. księżyc

2. miesiąc 

3. kamfora

iṁdra-jāla (इंद्रजाल) 1. iluzja

2. iluzjonizm, kuglarstwo 

3. czarnoksięstwo, magia 

4. oszustwo, podstęp

iṁdra-jau (इंद्रजौ)
1. nasiona rośliny leczniczej, Nerium antidysentericum albo Wrightia tinctoria 

2. czarny kumin (Nigella)

iṁdra-dhanu (इंद्रधनु)= indradhanuṣa 

Indra-dhanuṣa (इंद्रधनुष)

„łuk Indry”, tęcza

iṁdra-dhvaja (इंद्रध्वज)
1. chorągiew Indry
2. święto ku czci Indry jako boga deszczu i burzy

iṁdra-nīla (इंद्रनील) szafir, szmaragd

iṁdra-vadhū (इंद्रवधू)
1. małżonka Indry
2. aksamitno-czerwony owad

iṁdrāyudha (इंद्रायुध) 

„broń Indry”, tęcza

iṁdrāṇī (इंद्राणी)
1. małżonka Indry
2. jedna z ośmiu Matek, emanacji Durgi 

3. rodzaj pnącza (= indrāyana)

iṁdriya (इंद्रिय) 

1. zmysł

2. narząd zmysłu 

iṁdriya-gocara (इंद्रियगोचर)

dostępny zmysłowo, chwytany zmysłami

iṁdriya-vāda (इंद्रियवाद)
1. zmysłowość (jako styl lub cecha) 

2. hedonizm

iṁdhana (इंधन)
1. drewno na opał, chrust 

2. opał, paliwo

ikṣu (इक्षु)
trzcina cukrowa

icchā (इच्छा)
1. życzenie, pragnienie, chęć, ochota 

2. wola

icchita (इच्छित)
1. pożądany, chciany 

2. zamierzony

icchuka (इच्छुक)
1. pragnący, spragniony
2. ten, który czegoś pragnie

itara (इतर)
1. inny, pozostaḷy 

2. niższy, gorszy

itas-tataḥ (इतस्ततः)
1. tu i tam, dookoła, w kółko
2. przen. niezdecydowanie, wahanie

iti (इति)
1. tak, oto

2. koniec, zakończenie (listu, książki, cytatu)

itihāsa (इतिहास)
1. „tak właśnie było”, historia, dzieje 

2. dzienniki, kroniki

3. tradycja
4. relacja, sprawozdanie, opowieść

iyattā (इयत्ता)
skala, rozciągłość, rozpiętość

iṣā (इषा)
1. tyczka, żerdź
2. dyszel (pługa, wozu)

iṣṭa (इष्ट)
1. upragniony, pożądany, chciany
2. ulubiony, ukochany, bliski sercu, umiłowany
3. wielbiony, czczony
4. przedmiot pragnień, obiekt miłości, ukochana osoba 

5. przedmiot czci, bóstwo, bóstwo opiekuńcze
6. wiara, zaufanie, miłość
7. cel

iṣṭakā (इष्टका) 

1. cegła

2. cegła używana do budowy wedyjskiego ołtarza

iṣṭatā (इष्टता)
bycie pożądanym, podobanie się, pożądana lub miła cecha

iṣṭi (इष्टि)
1. pragnienie
2. przedmiot pragnienia

iha (इह)
1. tutaj, w tym miejscu 

2. na tym świecie
3. ten świat

iha-laukika (इहलौकिक)
należący do tego świata, świecki, doczesny

ī (ई)

īṁdhana (ईंधन) opał

īṁdhanāṇvika (ईंधनाण्विक) 

energia atomowa

īti (ईति)
1. klęska okresowa (susza, powódź, insekty) 

2. ból, cierpienie, rozpacz

īdṛśa (ईदृश) 

taki

īpsita (ईप्सित)
upragniony, pożądany

īrṣā (ईर्षा)
zazdrość (= īrṣyā)

īrṣyā (ईर्ष्या) 

1. zazdrość

2. zawiść
3. niechęć, nieżyczliwość, uraza, złość

īrṣyālu (ईर्ष्यालु)
1. zazdrosny
2. zawistny
3. niechętny, nieżyczliwy

īśa (ईश)
1. pan, zwierzchnik 

2. władca, król
3. Bóg, Siwa
4. mąż

īśatā (ईशता)

īśatva (ईशत्व)

īśā (ईशा)
moc, władza, zwierzchnictwo, panowanie

īśāna (ईशान)
1. Siwa (= īśvara) 

2. kierunek pn-zach.

īśitā (ईशिता)
1. władza, zwierzchnictwo
2. boska, nadprzyrodzona moc

īśitva (ईशित्व) = īśvaratā

īśvara (ईश्वर)
1. pan, zwierzchnik 

2. władca, król
3. Bóg (Siwa)

īśvaratā (ईश्वरता)
1. zwierzchnictwo, panowanie 

2. boska natura
3. boska potęga

īśvarī (ईश्वरी)
1. pani, władczyni 

2. bogini (Parwati)

īśvarīya (ईश्वरीय)
należący do Boga, przynależny Bogu, boski

īṣat (ईषत्)
1. trochę, nieco 

2. pół-

īṣat-spṛṣṭa (ईषत्स्पृष्ट)
głoska półzwarta, półsamogłoska

īṣad-hāsa (ईषद्हास)
lekki uśmiech, półuśmiech

īhā (ईहा)
1. pragnienie
2. próba, usiłowanie, wysiłek, trud

īhita (ईहित)
1. chciany, pożądany, upragniony 

2. osiągany wysiłkiem

u (उ)

ukta (उक्त)
1. mówiony, powiedziany
2. rzeczony, wyżej wymieniony

ukti (उक्ति)
1. mowa, język

2. wypowiedź, powiedzenie 

3. historyjka, wymysł

ugra (उग्र)
1. ostry, srogi, groźny
2. straszny, okrutny, dziki
3. straszliwy, przerażający
4. silny, przemożny
5. zbyt intensywny, skrajny, ekstremalny 

6. pol. radykalny
7. gniew, wściekłość, furia

ugratā (उग्रता)
1. dzikość, furia
2. okrucieństwo
3. okropieństwo, horror 

4. skrajność

ucita (उचित)
1. właściwy, prawidłowy
2. stosowny, odpowiedni, pasujący
3. słuszny, uzasadniony
4. akceptowalny, możliwy do przyjęcia 

5. celowy, konieczny

ucca (उच्च) 

1. wysoki

2. szczytny, wzniosły 

3. wyższy
4. górny

uccatā (उच्चता) 

1. wysokość

2. wysoki poziom/stopień/pozycja 

3. doskonałość, perfekcja

uccarita (उच्चरित)
wymówiony, wypowiedziany

uccāṭana (उच्चाटन)
1. odstraszenie, odpędzenie, odegnanie (za pomocą magii) 

2. zrażenie, odstręczenie, odseparowanie

uccāra (उच्चार) 

wymowa

uccāraṇa (उच्चारण)
1. wymawianie, wypowiadanie 

2. formułowanie, wyrażanie
3. artykulacja

uccāraṇīya (उच्चारणीय) = uccārya

uccārita (उच्चारित)
1. wymówiony, wypowiedziany 

2. artykułowany

uccārya (उच्चार्य)
wymawialny, dający się wymówić

uccaiḥ (उच्चैः) 

głośno, na głos

ucchinna (उच्छिन्न)
1. wyrwany, wykorzeniony 

2. zniszczony

ucchiṣṭa (उच्छिष्ट)
1. pozostawiony (np. jedzenie), odrzucony
2. pobrudzony, zabrudzony, zbrukany, zanieczyszczony 

3. resztki jedzenia

ucchṛṁkhalatā (उच्छृंखलता)
1. brak umiaru, niepowściągliwość, nieopanowanie, niepohamowanie 

2. zapamiętałość, zapamiętanie

ucchedana (उच्छेदन) 

wykorzenienie, usunięcie

ucchvāsa (उच्छ्वास) 

1. wydech

2. oddech
3. westchnienie
4. rozdział książki (powieści)

ujjvala (उज्ज्वल)
1. jasny, świetlisty, promienny
2. czysty, biały, nieskalany
3. lśniący, błyszczący
4. wspaniały, olśniewający, piękny 

5. żarliwy

ujjvalatā (उज्ज्वलता)
1. jasność, świetlistość, blask 

2. czystość, biel

ujjvalana (उज्ज्वलन)
1. błyszczenie, świecenie, pałanie
2. blask, promienność
3. czyszczenie, pucowanie, doprowadzanie do połysku

ujjvalita (उज्ज्वलित)
1. rozjaśniony, rozpromieniony 

2. wyczyszczony, wypolerowany

utṛṇa (उतृण)
uwolniony od zobowiązania, wolny od długu

utkaṁṭhā (उत्कंठा)
żarliwe pragnienie, tęsknota

utkaṁṭhita (उत्कंठित)
1. zmartwiony, zasmucony, zrozpaczony 

2. ubolewający, żałujący
3. smucący się, tęskniący
4. zakochany
5. mocno pragnący

utkaṭa (उत्कट)
1. przekraczający zwykłą miarę, przewyższający, przerastający, nadmierny 

2. rozległy, szeroki (jak sława)
3. obfitujący w
4. zapalczywy, gorliwy, namiętny
5. oszalały

utkarṇa (उत्कर्ण)
mający podniesione uszy, o sterczących do góry uszach (o zwierzęciu)

utkarṣa (उत्कर्ष)
1. wywyższenie, wyniesienie
2. wzniosłość, dostojeństwo, wspaniałość, znakomitość 

3. wyższość, wybitność, ponadprzeciętność
4. wzrost, zwiększenie, powiększenie
5. rozwój, wzlot

utkarṣaka (उत्कर्षक)
1. podnoszący, wynoszący
2. wzrastający, rosnący, narastający, przybierający 

3. rozwijający się

utkarṣatā (उत्कर्षता) 

1. doskonałość
2. wysoki poziom 

3. nadmierność

utkalita (उत्कलित)
1. rozpuszczony, rozluźniony, niezwiązany 

2. kwitnący, rozkwitły

utkīrṇa (उत्कीर्ण)
1. wydrążony, wyrzeźbiony, wyryty, wygrawerowany 

2. wycięty, wykrojony

utkoca (उत्कोच)
łapówka, przekupstwo

utkṛṣṭa (उत्कृष्ट)
1. wybitny, nieprzeciętny, górujący nad innymi 

2. znakomity, doskonały

utkṛṣṭatā (उत्कृष्टता)
1. doskonałość
2. wyższość, przewaga

utkhanana (उत्खनन)
1. kopanie, wykopywanie, odkopywanie 

2. wykopalisko

uttapta (उत्तप्त)
1. podgrzany, rozgrzany, rozpalony
2. podniecony, pobudzony, podekscytowany 

3. rozgniewany
4. zaniepokojony, zmartwiony, zatroskany 

5. zrozpaczony

uttama (उत्तम)
1. najwyższy
2. najlepszy, najwspanialszy, najdoskonalszy 

3. wyborny, wyborowy, znakomity
4. ostatni

uttamatā (उत्तमता)
1. doskonałość
2. wartość
3. wyższość, przewaga

uttara (उत्तर) 

1. dalszy

2. następny, kolejny 

3. późny
4. ostatni
5. przyszły

6. górny
7. zewnętrzny (np. ubranie)
8. przewyższający, najwyższy, najlepszy 

9. odpowiedź
10.konkluzja, wniosek
11.wynik, rezultat
12.obrona, usprawiedliwienie 

13.rewanż, odwet

14.północ

uttaraṇa (उत्तरण)
1. przeprawianie się na drugi brzeg, przekraczanie 

2. lądowanie, desant

uttarīya (उत्तरीय)
1. wierzchnie ubranie 

2. szal, chusta

uttarottara (उत्तरोत्तर)
1. coraz bardziej, coraz wyżej, coraz dalej 

2. stopniowo
3. nieustannie, ciągle, stale
4. pl. odpowiedź, replika, riposta

uttala (उत्तल) 

wypukły

uttāna (उत्तान)
1. leżący na plecach
2. do góry nogami, odwrócony

uttāla (उत्ताल)
1. olbrzymi, ogromny
2. wysoki, strzelisty, spiętrzony

uttīrṇa (उत्तीर्ण) 

1. przekroczony 

2. wyzwolony 

3. zdany

uttuṁga (उत्तुंग) 

wzniosły, wyniosły

uttejanā (उत्तेजन)
1. bodziec, impuls
2. pobudzenie, stymulacja
3. podniecenie, wzburzenie, ekscytacja
4. dodanie odwagi, zachęta, otucha, poparcie

uttejita (उत्तेजित)
1. podniecony, przejęty, podekscytowany 

2. pobudzony, zachęcony

uttolana (उत्तोलन)
podnoszenie, unoszenie, dźwiganie

uttolita (उत्तोलित)
podniesiony, wzniesiony (flaga)

utthāna (उत्थान)
1. powstanie, podniesienie się
2. obudzenie się, ożywienie, odżycie
3. postęp, rozwój
4. rozdział wprowadzający (utworu literackiego)

utthānaka (उत्थानक)
wznoszący się, postępujący, progresywny

utthāpana (उत्थापन)
1. wznoszenie, podnoszenie 2. podrzucanie
3. ustawianie posągu bóstwa 4. wystrzelenie (rakiety)

utpatti (उत्पत्ति)
1. początek, powstanie 

2. narodziny

3. wytwór, produkt
4. wytwarzanie, wydawanie (dźwięku)

utpanna (उत्पन्न) 

1. powstały

2. wytworzony 

3. zrodzony

utpala (उत्पल)
1. rodzaj błękitnego lotosu 

2. lotos

utpāṭana (उत्पाटन)
wyrwanie, wykorzenienie

utpāṭita (उत्पाटित)
wyrwany, wykorzeniony

utpāta (उत्पात)
1. kataklizm, klęska żywiołowa 

2. zamęt, zamieszanie, chaos
3. gwałt, krzywda, niegodziwość

utpātī (उत्पाती)
1. agresywny, gwałtowny, niszczycielski 

2. podżegacz

utpāda (उत्पाद) wyrób, produkt

utpādaka (उत्पादक)
1. wytwarzający, produkujący 

2. wydajny, produktywny
3. produkcyjny

4. wytwórca, producent 

5. fabrykant

utpādakatā (उत्पादकता)
wydajność, efektywność, produktywność

utpādana (उत्पादन) 

1. produkcja
2. produkt

utpādita (उत्पादित)
wytworzony, wyprodukowany

utpādī (उत्पादी)
1. wytwarzający, produkujący 

2. produktywny

utpādya (उत्पाद्य)
mający zostać wyprodukowany, przewidziany do produkcji

utpīḍaka (उत्पीडक)
dręczyciel, ciemięzca, prześladowca

utpīḍana (उत्पीडन)
1. dręczenie, ciemiężenie, nękanie, dokuczanie 

2. prześladowanie, molestowanie

utpīḍita (उत्पीडित)
dręczony, nękany, ciemiężony

utpravāsa (उत्प्रवास) 

emigracja

utprekṣā (उत्प्रेक्षा) 

1. porównanie

2. przykład, ilustracja 

3. metafora

utpreraka (उत्प्रेरक) 

katalizator

utphulla (उत्फुल्ल)
1. w pełni rozkwitły (kwiat) 

2. szeroko otwarty (oczy) 

3. promienny (twarz)

utsa (उत्स)
poet. źródło, fontanna

utsaṁga (उत्संग) 

1. biodro

2. podołek
3. kolana
4. plaska powierzchnia (dachu)
5. stok, zbocze, grzbiet
6. wewnętrzna lub środkowa część 

7. warstwa

utsaṁgita (उत्संगित)
1. wzięty na kolana
2. trzymany w objęciach, obejmowany, przytulany

utsarga (उत्सर्ग)
1. wylewanie, wydalanie, wypuszczanie, wyrzucanie
2. porzucanie, zostawianie, opuszczanie, wyrzekanie się 

3. udzielanie, użyczanie, przyznawanie
4. oddanie, ofiarowanie, poświęcenie
5. ofiara

6. dar, donacja, dotacja 

7. dedykacja

utsargī (उत्सर्गी)
1. oddający się, poświęcający 

2. składający się w ofierze

utsava (उत्सव)
1. radowanie się, świętowanie 

2. święto, festiwal
3. uroczystość
4. ceremonia

utsāha (उत्साह)
1. siła, wysiłek
2. gorliwość, zapał, entuzjazm 

3. morale

utsāhaka (उत्साहक)
zachęcający, dopingujący, inspirujący

utsāhita (उत्साहित) = utsāhī

utsāhī (उत्साही)
1. energiczny
2. wytrwały
3. pełen zapału, entuzjastyczny
4. zachęcony, pobudzony, zainspirowany

utsuka (उत्सुक)
1. niespokojny, niecierpliwy
2. gorliwy, skwapliwy, chętny
3. żarliwy, zagorzały
4. gorąco pragnący, tęskniący do czegoś

5. ostry, przenikliwy

utsukatā (उत्सुकता)
1. niepokój, nerwowość, niecierpliwość 

2. skwapliwość, gorliwość, zapał
3. ostrość, przenikliwość

uḍḍayana (उड्डयन)
1. latanie, lot
2. lotnictwo, awiacja

udaka (उदक) 

1. woda

2. polewanie wodą 

udadhi (उदधि)

trzymający wodę, ocean

udaya (उदय)
1. powstanie, wzniesienie się, wzejście, zaświtanie 

2. wspięcie się, wejście na górę
3. wschód
4. pojawienie się, nadejście
5. światło, blask
6. wzrost, postęp
7. pomyślność, dobrobyt

udayī (उदयी)
1. wznoszący się, podnoszący 

2. dobrze prosperujący

udara (उदर) 

1. brzuch

2. trzewia, wnętrzności, jelita 

3. łono
4. wnętrze

udarīya (उदरीय) 

brzuszny

udātta (उदात्त)
1. wysoki, wzniosły
2. wysoki (ton)
3. wyraźny (akcent)
4. wielki, wybitny, znakomity, znamienity
5. wielkoduszny, wspaniałomyślny, szczodry 

6. ukochany, drogi
7. wysoki lub ostry ton/akcent

udāra (उदार)
1. szlachetny, wielkoduszny
2. znamienity, prześwietny
3. hojny, szczodry, wspaniałomyślny 

4. umiarkowany, liberalny

udāratā (उदारता)
1. szlachetność
2. wielkoduszność, wyrozumiałość 

3. szczodrość, hojność

udāratāvāda (उदारतावाद) 

liberalizm

udāsa (उदास)
1. siedzący z boku, trzymający się na uboczu 

2. obojętny, niezaangażowany
3. bierny, apatyczny, bezczynny

4. smutny, przygnębiony
5. samotny, opuszczony
6. pochmurny, posępny, ponury 

7. wyblakły

udāsī (उदासी) 

1. asceta

2. nazwa sikhijskiej sekty 

3. członek sekty udasinów 

4. = udāsa
5. samotny, wycofany

udāsīna (उदासीन)
1. obojętny, niezainteresowany 

2. chłodny, oziębły
3. apatyczny, zobojętniały
4. bierny, pasywny
5. niezaangażowany

udāsīnatā (उदासीनता)
1. obojętność, brak zainteresowania 

2. apatia, zobojętnienie
3. bierność,
4. bezwład, inercja

uddeśya (उद्देश्य)
1. intencja, zamiar, cel
2. motyw
3. sens, sedno, istota sprawy 

4. kierunek, tendencja
5. gram. podmiot

udvigna (उद्विग्न)
1. zaniepokojony, zmartwiony, zatroskany 

2. niespokojny, zdenerwowany
3. zmieszany, zakłopotany
4. przygnębiony, przybity

udvega (उद्वेग)
1. szybki chód
2. szybki ruch w górę
3. pośpiech, impet, gwałtowność, raptowność, porywczość 

4. pobudzenie emocjonalne, przypływ uczucia, burza uczuć 

5. namiętność, pasja
6. humor, nastrój
7. niepokój, lęk, obawa, strach
8. niepewność, konsternacja, konfuzja, oszołomienie
9. przybicie, przygnębienie

unnata (उन्नत)
1. wzniosły, podniosły
2. wysoki
3. dobrze rozwinięty, zaawansowany
4. prosperujący
5. progresywny, postępowy

unnati (उन्नति)
1. wchodzenie, wspinanie się
2. wznoszenie się, wzlot
3. postęp, rozwój
4. poprawa, polepszenie
5. poprawienie, ulepszenie, udoskonalenie

unmīlana (उन्मीलन)
1. otwarcie oczu, podniesienie powiek

2. pojawienie się, ukazanie, stanie się widocznym 

3. rozwinięcie, roztoczenie

unmukha (उन्मुख)
1. podnoszący twarz, patrzący w górę 

2. sięgający, aspirujący, dążący
3. skłonny, skłaniający się (ku)
4. gotowy, będący w pogotowiu, czujny 

5. oczekujący, wyczekujący

unmeṣa (उन्मेष)
1. otwarcie oczu, patrzenie (na)
2. pojawienie się, przejaw, manifestacja 

3. mgnienie oka, chwilka

upakaraṇa (उपकरण)
1. przyrząd, instrument, aparat 

2. narzędzie, środek
3. sprzęt, aparatura, urządzenie 

4. wyposażenie, ekwipunek
5. materiały
6. insygnia (królewskie)

upakāra (उपकार)
1. dobroczynność
2. dobroć, życzliwość
3. łaskawość, przychylność, względy 

4. korzyść, pożytek, pomoc
5. poparcie, protekcja, ochrona, opieka

upakrama (उपक्रम)
1. etap przygotowań, stadium początkowe 

2. przygotowanie, wstęp 

3. rozpoczęcie, początek 

4. przedsięwzięcie
5. środek doraźny

upagata (उपगत)
1. nadeszły, doszły, przybyły
2. otrzymany, uzyskany, osiągnięty 

3. uchwycony, zrozumiany
4. poniesiony (koszt)
5. przyjęty, zaakceptowany

upagati (उपगति)
1. przyjście, dojście, dotarcie 

2. osiągnięcie
3. zrozumienie
4. akceptacja

upagama (उपगम) = upagati

upagamana (उपगमन) = upagati

upagraha (उपग्रह)
1. satelita, sztuczny satelita 

2. poparcie, zachęta, otucha 

3. pomoc, wsparcie

upagrahaṇa (उपग्रहण)
1. trzymanie
2. złapanie, schwytanie
3. studiowanie świętych tekstów

upacāra (उपचार)
1. służba, obsługa 

2. leczenie 

3. pielęgnowanie, opieka medyczna
4. lekarstwo, lek
5. akcesorium
6. akcesoria, przybory do nabożeństwa

upacāraka (उपचारक)
1. służący, usługujący, obsługujący 

2. leczący
3. pielęgniarz

upacārī (उपचारी) = upacāraka

upajīvana (उपजीवन)
1. = upajīvikā
2. zależność finansowa od kogoś, bycie na czyimś utrzymaniu

upajīvikā (उपजीविका)
1. utrzymanie, środki do życia, środki utrzymania 

2. dodatkowe źródło dochodów

upajīvī (उपजीवी)
1. zależny od wsparcia
2. osoba zależna, będąca na czyimś utrzymaniu

upadāna (उपदान)
1. dotacja, grant, subsydium 

2. zasiłek, dodatek

upadeśa (उपदेश)
1. wskazówka, instrukcja 

2. rada, porada
3. duchowe pouczenie

upadeśaka (उपदेशक)
1. pouczający, dydaktyczny 

2. doradca
3. instruktor
4. preceptor, mentor
5. misjonarz

upadeśī (उपदेशी)
1. udzielający rad, pouczający, instruujący 

2. mądry, mędrzec

upadeśya (उपदेश्य)
1. godny pouczenia, zasługujący na poradę 

2. nadający się na ucznia

upadrava (उपद्रव)
1. nagłe zakłócenie, zaburzenie
2. zamęt, zamieszanie, zgiełk, hałas
3. eksces, rozróba
4. powstanie, rewolucja, rebelia
5. nagła komplikacja, pogorszenie, nawrót choroby

upalakṣya (उपलक्ष्य)
1. znak, oznaka
2. implikacja, konsekwencja 

3. okazja
4. wywnioskowany

upalabdhi (उपलब्धि)
1. osiągnięcie, zdobycie, uzyskanie
2. zrozumienie, uchwycenie
3. spostrzeżenie, dostrzeżenie, zauważenie, zaobserwowanie

upasaṁhāra (उपसंहार)
1. epilog, zakoṇczenie
2. konkluzja, wniosek
3. podsumowanie, streszczenie, reasumacja 

4. koniec, śmierć

5. zniszczenie, zagłada
6. powstrzymanie, powściągnięcie, wycofanie 

7. zabranie
8. przyciągnięcie do siebie, przyniesienie
9. podporządkowanie sobie

upasarga (उपसर्ग)
1. gram. prefiks, prepozycja
2. dodatek
3. kłopot, niepowodzenie
4. zmiana chorobowa
5. med. napad, atak, paroksyzm 6. choroba zakaźna
7. objaw, symptom śmierci
8. zjawisko naturalne
9. astr. zaćmienie

upādhi (उपाधि)
1. położenie na miejscu czegoś innego, zastąpienie 
2. substytut 

3. coś, co może być wzięte za coś innego, co wygląda jak coś innego, miraż, pozór

4. widmo, zjawa, fantom, przywidzenie 
5. cecha charakterystyczna, szczególność, atrybut 
6. odznaczenie, odznaka 
7. tytuł, ranga, stopień, dyplom 
8. przezwisko, przydomek 

9. przypuszczenie, domniemanie, domysł
10.oszustwo
11.warunek, ogranicznik, ograniczenie, uwarunkowanie

upāsanā (उपासना)
1. siedzenie obok
2. towarzyszenie, usługiwanie, służenie 

3. cześć, adoracja
4. kult

upekṣā (उपेक्षा) 

1. lekceważenie 

2. obojętność
3. pogarda

ullāsa (उल्लास)
1. wspaniałość, promienność, świetlistość
2. wyjście na zewnątrz, wyłonienie się
3. pojawienie się, stanie się widocznym, ujawnienie się, ukazanie się 

4. wzrost, powiększenie się, rozwój
5. emitowanie, wyłonienie
6. radość, rozkosz, zachwyt, uniesienie, ekstaza
7. rozdział w książce (szczeg. w powieści)

ū (ऊ)

ūru (ऊरु)
poet. udo

ūrjā (ऊर्जा)
moc, energia

ūrjita (ऊर्जित)
energiczny, pełen wigoru

ūrṇanābha (ऊर्णनाभ)
poet. „mający w nić w brzuchu”, pająk

ūrdhva (ऊर्ध्व) 

1. wzniesiony 

2. pionowy
3. wysoki

4. górny
ūrdhva-pātana (ऊर्ध्वपातन)

sublimacja

ūrdhva-puṁḍra (ऊर्ध्वपुंड्र)
pionowy znak (malowany cynobrem na czole przez wisznuitów)

ūrdhva-mukha (ऊर्ध्वमुख)
1. z twarzą zwróconą do góry, patrzący w górę 

2. skierowany do góry

ūrdhva-śvāsa (ऊर्ध्वश्वास) 

1. westchnienie, wzdychanie 

2. ostatnie tchnienie

ūrdhvādhara (ऊर्ध्वाधर) pionowy

ūrdhvonmukha (ऊर्ध्वोन्मुख) 

1. skierowany do góry
2. postępowy

ūrmi (ऊर्मि) fala

ūṣaṇa (ऊषण)
1. czarny pieprz 

2. imbir

ūṣma (ऊष्म) kaloria

ūha (ऊह)
1. okrzyk (bólu, strachu, zdumienia) 

2. rozumowanie,

ūhā (ऊहा) rozumowanie

ṛk (ऋक्)
1. = ṛcā

2. = ṛgveda 

ṛgveda (ऋग्वेद)

Rygweda

ṛcā (ऋचा) 

1. wers

2. święty wers sławiący bóstwo 

3. Rygweda
4. magiczna inwokacja

ṛju (ऋजु)
1. prosty

2. uczciwy

ṛ (ऋ)

ṛjutā (ऋजुता) 

1. prostota

2. bezpośredniość, szczerość 

3. prawość, uczciwość

ṛṇa (ऋण) 

1. dług

2. kredyt
3. zobowiązanie
4. mat. liczba ujemna

ṛṇa-grasta (ऋणग्रस्त) 

obciążony długiem

ṛṇa-dātā (ऋणदाता) 

wierzyciel

ṛṇa-patra (ऋणपत्र)
obligacja, papier wartościowy

ṛṇa-mukta (ऋणमुक्त) 

wolny od długu

ṛṇa-śodha (ऋणशोध) 

spłacenie długu

ṛṇātmaka (ऋणात्मक) 

negatywny, ujemny

ṛṇī (ऋणी)
1. zadłużony, dłużny, winny 

2. zobowiązany
3. dłużnik

ṛta (ऋत)
1. ustalony porządek 

2. kosmiczny ład

ṛtu (ऋतु)
1. pora roku, sezon
2. pogoda (typowa dla danej pory roku) 

3. miesiączka

ṛtunātha (ऋतुनाथ)
pan pór roku, wiosna

ṛturāja (ऋतुराज)
król pór roku, wiosna

ṛddha (ऋद्ध)
zamożny, bogaty, dostatni

ṛddhi (ऋद्धि)
1. dobrobyt, pomyślność 

2. sukces, powodzenie

ṛṣabha (ऋषभ) 1. byk

2. muz. druga nuta w gamie (re)
3. przen. najlepszy w swoim rodzaju (o mężczyźnie)

ṛṣi (ऋषि)
1. mędrzec, wieszcz, wizjoner 
2. święty, asceta 
3.symbol. liczba 7 
4. astron. Wielka Niedźwiedzica 

ṛṣṭi (ऋष्टि) 

1. miecz

2. oręż, broń

e (ए)

ekaka (एकक) 

jednostka (miary)

ekatā (एकता)
1. tożsamość, identyczność 

2. jedność, harmonia

ekatra (एकत्र)
1. w jednym miejscu
2. zebrany razem, zgromadzony, zakumulowany 

3. skupiony, skoncentrowany

ekatva (एकत्व) 1. jedność 2. jedność

ekadā (एकदा)
1. kiedyś, pewnego razu 

2. z jakiejś okazji
3. od razu, natychmiast

ekameka (एकमेक)
1. jednorodny, jednolity
2. zupeḷnie jeden
3. zmieszany, zmiksowany
4. pomieszany, pogmatwany, poplątany

ekameva (एकमेव)
tylko jeden, pojedynczy samotny

ekaviṁśa (एकविंश) dwudziesty pierwszy

ekaviṁśati (एकविंशति) dwadzieścia jeden

ekasva (एकस्व) patent

ekānta (एकांत)
1. ustronny, odosobniony, odludny
2. prywatny, sekretny
3. samotny, bez towarzystwa
4. wyłączny
5. samotnia, ustronie, odludne miejsce 

6. prywatność

ekāṁtika (एकांतिक)
1. nakierowany na jeden przedmiot 

2. odnoszący się do jednego miejsca

ekāṁtī (एकांती
1. wycofany
2. samotnik, mizantrop 

3. asceta, pustelnik

ekākī (एकाकी)
1. sam, samotny
2. jeden, pojedynczy
3. osamotniony, odizolowany 

4. = ekākīkaraṇa

ekākīkaraṇa (एकाकीकरण)
rozdzielenie, oddzielenie, odseparowanie, odizolowanie

ekāgra (एकाग्र)
1. skupiony na jednym punkcie
2. skoncentrowany, uważny
3. zdeterminowany, uparty, wytrwały

ekāgratā (एकाग्रता)
1. skupienie na jednym punkcie, zogniskowanie 

2. koncentracja, uwaga

ekāgrita (एकाग्रित) skoncentrowany

ekādaśa (एकादश) jedenasty

ekādaśāha (एकादशाह)
1. jedenasty dzień po śmierci
2. obrzęd zaduszny odprawiany jedenastego dnia od śmierci

ekādaśī (एकादश्शी)
1. jedenasty dzień miesiąca księżycowego 

2. post podejmowany tego dnia

ekāyana (एकायन)
1. wąska ścieżka, przejście tylko dla jednego 
2. jedyna droga, jedyny sposób postępowania 
3. myślenie o jednym, wytrwałe dążenie do jednego celu 

4. skoncentrowanie się na jednym, pogrążenie się w jednym, absolutne

poświęcenie się jednemu

5. samotne miejsce, samotnia 
6. jeden, pojedynczy, niepodzielony  

7. skoncentrowany, zaabsorbowany

ekīkaraṇa (एकीकरण)
1. jednanie, jednoczenie, czynienie jednym 

2. łączenie

ekīkṛta (एकीकृत)
1. „uczyniony jednym”. ujednolicony, zunifikowany 

2. zjednoczony

ekībhūta (एकीभूत)
„będący jednym”, jeden

etad- (एतद्-)

ten-

etad-artha (एतदर्थ)
1. dlatego, z tego powodu 

2. po to, w tym celu

etad-avadhi (एतदवधि) 

aż do teraz

etad-deśīya (एतद्देशीय)
z tego kraju, należący do tego kraju

etad-viṣayaka (एतद्विषयक)
dotyczący tego, odnoszący się do tego tematu

etādṛśa (एतादृश)
taki, taki sam, podobny

etādṛśatā (एतादृशता) podobieństwo

etādṛśī (एतादृशी)
taki, taki sam, podobny (= etādṛśa)

etāvatā (एतावता) tak dalece

eraṁḍa (एरंड)
1. długi pieprz
2. roślina, z której otrzymuje się rycynę (Ricinus communis, rącznik pospolity)

evaṁ (एवं)
1. tak, w ten sposób 

2. i, oraz

eva (एव)
1. właśnie, dokładnie 

2. tylko
3. także

eṣaṇā (एषण)
poet. pragnienie

ai (ऐ)

aiṁdrajālika (ऐंद्रजालिक)
1. magiczny
2. złudny, zwodniczy, iluzoryczny 

3. magik, iluzjonista
4. kuglarz, sztukmistrz

aiṁdriyaka (ऐंद्रियक)
1. odnoszący się do zmysłów, związany ze zmysłami, zmysłowy 

2. postrzegany zmysłami

aikamatya (ऐकमत्य)
1. jednomyślność, zgodność 

2. zgoda, konsensus

aikāntika (ऐकांतिक) 

1. nakierowany na jeden cel czy przedmiot, wyłącznie poświęcony czemuś,

dążący tylko do jednego
2. jedyny, wyłączny 
3. konieczny 
4. pełny, całkowity, kompletny 
5. absolutny 

aikāntikatā (ऐकांतिकता)
wyłączność w dążeniu do czegoś (w uczuciu, wierze, poglądzie)

aikāhika (ऐकाहिक)
1. trwający jeden dzień, jednodniowy 

2. ulotny, efemeryczny, przemijający

aikya (ऐक्य) jedność

aitihāsika (ऐतिहासिक) historyczny

airāvata (ऐरावत)
1. mit. imię słonia Indry 

2. chmura burzowa

aiśvarya (ऐश्वर्य)
1. zwierzchnictwo, władza, panowanie 

2. nadludzka moc
3. boski majestat, boska potęga
4. wspaniałość, przepych

5. bogactwo, zamożność, dostatek

aiśvaryīya (ऐश्वर्यीय)
1. posiadający nadludzkie właściwości, obdarzony nadludzkim i mocami 

2. wielki, dostojny, majestatyczny

aihalaukika (ऐहलौकिक)
należący do tego świata, doczesny

aihika (ऐहिक) 

1. tutejszy

2. miejscowy, lokalny
3. ziemski
4. należący do świata, doczesny 

5. świecki

aihikīkaraṇa (ऐहिकीकरण) 

sekularyzacja, zeświecczenie

o (ओ)

oṁkāra (ओंकार) dźwięk Oṁ

ogha (ओघ)
1. strumień, nurt, prąd 
2. mnogość, wielość 
3. zbiór, kolekcja 
4. masa, sterta 

oja (ओज)
1. światło

2. blask, połysk
3. świetność, wspaniałość

oja-pūrṇa (ओजपूर्ण)
1. pełen blasku, świecący, błyszczący, lśniący, iskrzący się 

2. błyskotliwy, olśniewający, elegancki (o stylu)

ojas (ओजस्)
1. światło, blask, połysk
2. wigor, siła, tężyzna fizyczna 

3. energia, witalność, żywotność 

4. zapał

ojasvitā (ओजस्विता)
1. świetność, wspaniałość
2. błyskotliwość (poezji, stylu)

ojasvī (ओजस्वी) = ojapūrṇa

ota (ओत) 

1. tkany

2. osnowa

ota-prota (ओतप्रोत)
1. wzdłuż i wszerz, na wskroś
2. przepleciony, spleciony, przeniknięty

odana (ओदन)
1. gotowany ryż
2. jedzenie, pożywienie, strawa

oṣṭha (ओष्ठ) warga

oṣṭhī (ओष्ठी) 

1.pnącze Coccinia

grandis o czerwonych kwiatach, do których porównuje się

wargi

2. czerwona dynia Momordica monodelpha 

oṣṭhya (ओष्ठ्य)

ling. wargowy, labialny (dźwięk, spółgłoska) 

au (औ)

aucityā (औचित्या)
1. odpowiedniość, stosowność
2. poprawność, prawidłowość, trafność

autkarṣya (औत्कर्ष्य)
1. znakomitość, doskonałość, wybitność 

2. wyższość, lepszość, przewaga

autsargika (औत्सर्गिक)
będący tworem / dziełem natury, stworzony przez naturę, naturalny

autsukya (औत्सुक्य)
1. gorące, żarliwe, przemożne pragnienie 

2. niecierpliwość
3. ciekawość, zainteresowanie

audārya (औदार्य)
1. wspaniałomyślność, wielkoduszność, wyrozumiałość 

2. szlachetność
3. hojność, szczodrość, szczodrobliwość

audāsya (औदास्य) 

1. = udāsitā

2. samotność, osamotnienie

auduṁbara (औदंुबर)
1. wykonany z drzewa figowego 

2. wykonany z miedzi

3. drzewo figowe
4. miedź
5. naczynie z drzewa figowego lub miedzi

audyogika (औद्योगिक) 

przemysłowy

audyogikī (औद्योगिकी) 

technologia

aupacārika (औपचारिक) 

formalny

aupaniveśika (औपनिवेशिक) 

kolonialny

aurasa (औरस)
1. legalny, prawowity 

2. prawowity syn

aurasī (औरसी) 

prawowita córka

auṣadha (औषध) 

lekarstwo

auṣadha-vijñāna (औषधविज्ञान) 

farmakologia

auṣadhālaya (औषधालय) 

1. ambulatorium
2. apteka

auṣadhi (औषधि) 

1. lekarstwo

2. leczenie 

3. zioło
4. narkotyk

auṣadhīya (औषधीय) 

leczniczy

k (क)

kathā (कथा)
1. wypowiedź
2. opowiadanie, narracja
3. opowieść, baśń, legenda
4. sprawozdanie, relacja, raport 

5. pogłoska, plotka

karaṇa (करण)
1. robienie, czynienie, wykonywanie 

2. działanie, czynność
3. instrument, narzędzie
4. narząd, zmysł
5. narzędnik (gram.)

karuṇā (करुणा)
1. współczucie, litość, żal
2. miłosierdzie, łaskawość, łaska 

3. tkliwość, czułość

karma (कर्म)
1. działanie, postępowanie 

2. czyn, uczynek, postępek 

3. czynność, praca, zajęcie 

4. obowiązek (moralny)

5. rytuał, obrzęd religijny (ofiara itp.) 

6. skutek, efekt, rezultat
7. los (jako skutek postępowania)
8. biernik (gram.)

kalā (कला)
1. cząstka, ułamek, odłamek
2. 1/16 cząstka rosnącego lub malejącego księżyca 

3. sztuka (malarstwo itp.)
4. sztuka, umiejętność
5. sztuczka, trik, zręczność, żonglerka

kalpanā (कल्पना)
1. robienie, tworzenie, formowanie, kształtowanie 

2. wyobraźnia, imaginacja
3. wyobrażenie, twór wyobraźni, wytwór fantazji 

4. przypuszczenie, domysł, hipoteza
5. wymysł, kombinacja

kāṁti (कांति)
1. piękno, wdzięk, powab, uroda 

2. blask. świetność, wspaniałość

kātara (कातर)
1. bojaźliwy, trwożliwy, lękliwy, tchórzliwy, płochliwy
2. strwożony, wylękniony, wystraszony, przestraszony, przerażony, osłupiały 

3. zastraszony, odstraszony, zrażony, zniechęcony
4. pokorny, uległy, potulny
5. niepewny, niezdecydowany, wahający się
6. zaniepokojony, pobudzony, zdenerwowany
7. przygnębiony, przybity
8. tchórz

kārya (कार्य)
1. działanie, aktywność
2. czynność, akt
3. praca, zadanie, obowiązek do wykonania 

4. funkcja, rola
5. zajęcie, zatrudnienie, zawód
6. biznes, interes, sprawa
7. program
8. skutek

kuśala (कुशल)
1. zręczny, biegły, wprawiony
2. zdrowy
3. szczęśliwy, cieszący się powodzeniem 

4. zdrowie, dobrobyt
5. pomyślność, szczęście, bezpieczeństwo

krama (क्रम)
1. krok, chód
2. stopień, etap, faza, stadium
3. pozycja w ciągu, kolejny numer w serii 

4. nieprzerwany postęp, stały rozwój
5. proces, przebieg
6. porządek, kolejność, następstwo
7. seria, ciąg
8. odpowiednia metoda
9. moc, siła (= parākrama)

krama-baddha (क्रमबद्ध)
1. uporządkowany kolejno, następujący w kolejności, sekwencyjny 

2. stopniowany

kriyā (क्रिया)
1. czynność, akt, uczynek
2. biznes, praca, dzieło
3. dzieło literackie
4. akt religijny, ceremonia
5. pobożny uczynek, powinność 

6. uroczystości pogrzebowe
7. przysięga
8. czasownik

krūra (क्रुर)
1. okrutny, straszny
2. zażarty, zajadły
3. szorstki, surowy, ostry
4. niepomyślny (np. Saturn i Mars) 

5. podły, nikczemny
6. niewrażliwy, nieczuły

kliṣṭa (क्लिष्ट)
1. cierpiący, udręczony 

2. trudny do uchwycenia

kṣaya (क्षय)
1. upadek, schyłek
2. zmniejszanie się, malenie, słabnięcie 

3. strata, ubytek
4. trwonienie, marnotrawienie
5. rozkład, zniszczenie, zagłada
6. koniec, kres, zakończenie, wygaśnięcie 

7. gruźlica

kṣīṇa (क्षीण)
1. zmniejszony, obniżony, ograniczony, zredukowany

2. osłabiony, wycieńczony, zmarniały, wychudły, mizerny

3. cienki, chudy, szczupły, drobny, subtelny
4. stracony, roztrwoniony, zmarnotrawiony
5. zniszczony, zrujnowany

6. biedny, nieszczęśliwy

kṣuṇṇa (क्षुण्ण)
1. przygnieciony, zgnieciony, podeptany, stratowany, zdruzgotany
2. pokonany, zwyciężony
3. połamany na kawałki
4. starty, utarty, ugnieciony, sproszkowany
5. stłuczony, poobijany, posiniaczony
6. urażony, dotknięty, zraniony
7. zgwałcony, skrzywdzony
8. przekłuty, przebity, przeszyty, przedziurawiony
9. rozmyślający nad czymś raz po raz, zastanawiający się, rozważający 

10.doświadczany, praktykowany, ćwiczony
11.pomnożony, rozmnożony, rozpleniony

kṣudra (क्षुद्र)
1. mały, maleńki, malutki, drobniutki
2. drobny, błahy, nieistotny, nieważny, znikomy, niższego rzędu 

3. niski, nędzny, nikczemny, podły, zasługujący na pogardę
4. skąpy, chciwy, pazerny
5. biedny

kṣetra (क्षेत्र)
1. obszar, rejon, region, strefa, terytorium 

2. miejscowość, okolica
3. dystrykt, okręg administracyjny
4. ziemia, grunt, pole
5. zakres, zasięg, sfera

6. sfera działania
7. dziedzina
8. filoz. ciało (jako pole uprawiane przez umysł / duszę) 

9. geom. figura, diagram

kṣetra-jña (क्षेत्रज्ञ)
filoz. „znawca pola”, dusza (uprawiająca pole w postaci ciała)

kṣetra-pāla (क्षेत्रपाल)
1. pilnujący pola, strażnik pola
2. bóstwo opiekujące się danym miejscem, strzegące miejsca nabożeństwa

kṣetra-sīmā (क्षेत्रसीमा)
1. granice pola
2. granice sacrum, świętego obszaru

kṣetrādhikāra (क्षेत्राधिकार) praw. jurysdykcja

kṣetrīya (क्षेत्रीय)
1. dotyczący pola, związany z polem, miejscowy

2. dotyczący miejsca, lokalny
3. organiczny
4. niewyleczalny, nieuleczalny
5. nieuleczalna choroba
6. okolica
7. cudzołożnik

kṣepa (क्षेप)
1. rzut, rzucanie, zarzucanie (sieci), nakładanie (ciężaru, ładunku) 

2. wypad, wycieczka (z plecakiem)
3. przechadzka
4. ładunek, ciężar

kṣepaka (क्षेपक)
1. dodatkowa ilość 

2. interpolacja

kṣepaṇa (क्षेपण)
1. rzucanie, rozrzucanie 

2. pchanie, popychanie

kṣema (क्षेम)
1. wygoda, komfort, dobre samopoczucie 

2. spokój, bezpieczeństwo
3. zabezpieczenie
4. szczęście powodzenie

kṣobha (क्षोभ)
1. pobudzenie, poruszenie, wzruszenie, wzburzenie 

2. zaburzenie, zakłócenie, zaniepokojenie,
3. niepokój, udręka
4. złośliwość

kṣaura (क्षौर) 

ogolenie

kh (ख)

khaṁga (खंग) = khaḍga

khaṁjana (खंजन)

pliszka

khaṁḍa (खंड)
1. kawałek, fragment, część 

2. dział, sektor
3. skrzydło

4. piętro
5. mieszkanie
6. segment
7. region (kraju, świata)

khaṁḍa-kathā (खंडकथा) 

epizod

khaṁḍana (खंडन)
1. łamanie na kawałki 

2. niszczenie
3. dzielenie
4. przerywanie
5. zapobieganie
6. obalanie
7. odpieranie

khaṁḍanīya (खंडनीय) 

1. do odrzucenia
2. do obalenia (teoria)

khaṁḍita (खंडित)
1. połamany na kawałki, zniszczony
2. rozłamany, rozdzielony
3. przerwany
4. zanegowany, zaprzeczony
5. zakwestionowany, podany w wątpliwość 

6. obalony
7. zawiedziony, rozczarowany

khaṁḍitā (खंडिता)
kobieta, którą zdradził mąż albo kochanek

khaga (खग)
1. „poruszający się po niebie” 

2. ptak
3. ciało niebieskie
4. boska lub półboska istota 

5. chmura

khagola (खगोल)
1. sklepienie niebios, sfera niebieska 

2. planeta

khagolaka (खगोलक) = khagola

khacita (खचित)
1. przymocowany
2. wsadzony w, umieszczony wewnątrz, wmontowany 

3. inkrustowany

khaṭapada (खटपद)
1. sześcionóg (owad)
2. rodzaj dużej czarnej pszczoły

khaṭikā (खटिका) 

kreda

khaḍga (खड्ग) 

1. miecz
2. sztylet

khaḍgī (खड्गी)
1. noszący miecz
2. człowiek uzbrojony w miecz

khadira (खदिर)
drzewo Mimosa catechu

khadyota (खद्योत) 

świetlik

khanana (खनन) 

1. kopanie

2. przekopywanie, przeszukiwanie 

3. wykopaliska

kharjūra (खर्जूर)
1. palma daktylowa, dziki daktyl
2. daktyl
3. rodzaj słodyczy z mąki pszennej w kształcie daktyla

kharva (खर्व)
poet. okaleczony

khalatā (खलता)
1. nikczemność, niegodziwość, łajdactwo 

2. złośliwość, zamierzone zło

khalvāṭa (खल्वात) 

łysy

khādya (खाद्य)
1. jadalny, do jedzenia 

2. jedzenie, żywność

khādya-padārtha (खाद्यपदार्थ) 

artykuły spożywcze

khādya-saṁkaṭa (खाद्यसंकट) 

niedobór żywności

khādya-saṁvitaraṇa (खाद्यसंवितरण) 

reglamentacja żywności

khādyākhādya (खाद्याखाद्य) 

dozwolone i niedozwolone jedzenie

khādyānubhājana (खाद्यानुभाजन) 

wydzielanie, racjonowanie żywności

khādyotpādana (खाद्योतपादन) 

produkcja żywności

khānaka (खानक) 

1. kopacz

2. górnik 

khāni (खानि)

kopalnia

khinna (खिन्न)
1. zasmucony, przygnębiony, zasępiony, osowiały, przybity 

2. nieswój, niespokojny, zaniepokojony
3. zmęczony, wyczerpany, wykończony

khinnatā (खिन्नता)
stan przygnębienia, depresji

khecara (खेचर)
1. latający w powietrzu, poruszający się w przestworzach, wędrujący po niebie 

2. ptak
3. ciało niebieskie

4. bóstwo, istota półboska

kheṭaka (खेटक) 

1. wieś

2. reg. tarcza (radż.)

kheda (खेद)
1. przygnębienie, depresja
2. znużenie, zmęczenie, ospałość 

3. żal, smutek
4. ból, cierpienie, rozpacz

khedita (खेदित)
1. przygnębiony, zasmucony 

2. zmartwiony, zatroskany

khyāta (ख्यात)
1. sławny, słynny, głośny, powszechnie znany
2. zwany, nazwany, nazywany
3. rodzaj kroniki, opiewającej historię kraju, dynastii i czyny królów

khyāti (ख्याति)
1. sława, rozgłos, renoma, reputacja 

2. określenie, tytuł, miano

g (ग)

gaṁbhīra (गंभीर)
1. głęboki, niski (dźwięk)
2. głęboki, niezgłębiony
3. głęboki, poważny, myślący, refleksyjny 

4. uroczysty
5. dostojny

gati (गति)
1. chodzenie, poruszanie się, chód, ruch 

2. kurs, bieg, marsz
3. odejście
4. przejście
5. droga, droga przejścia, pasaż
6. transmigracja, metempsychoza
7. dojście do celu, dotarcie
8. cel
9. postęp, rozwój
10.początek
11.koniec, śmierć
12.pozycja, stan
13.sytuacja, warunki
14.okres czasu
15.metoda, sposób działania
16.środki, uciekanie się do czegoś 

17.ucieczka, schronienie
18.znaczenie, sens

guṇa (गुण)
1. własność, właściwość, jakość
2. dobra cecha, zaleta, cnota, walor, atut, plus 

3. zręczność, zdolność, talent
4. siła
5. dobroć
6. aspekt
7. natura, charakter
8. skuteczność, efektywność
9. gram. wzmocniony stopień samogłoski 

10.filoz. jedna z trzech własności przyrody 

11.symbol liczby 3 

guhā (गुहा)
1. jaskinia, pieczara
2. kryjówka, nora, legowisko 

3. ukryte, tajemne miejsce
4. dziura, ubytek, jama ciała

guhya (गुह्य)
1. wymagający ukrycia, utajnienia
2. sekretny, tajemny, tajemniczy, ukryty, ezoteryczny

gocara (गोचर)
1. pastwisko dla krów
2. filoz. przedmiot postrzegany zmysłami, dostępny zmysłom 

3. sfera percepcji zmysłowej, dziedzina zmysłów
4. zakres rozumienia, zasięg pojmowania
5. pole działania

grahaṇa (ग्रहण)
1. uchwycenie, ujęcie,
2. pochwycenie, schwytanie, złapanie, pojmanie, chwytanie
3. zagarnięcie, zagrabienie
4. wzięcie, przyjęcie, nabycie, zdobycie
5. objęcie, ogarnięcie
6. pojęcie, zrozumienie
7. postrzeżenie, percepcja
8. zaciemnienie, przyćmienie, rzucenie cienia, usunięcie w cień 

9. zaćmienie (astr.)

gh (घ)

ghaniṣṭha (घनिष्ठ)
1. bardzo bliski, intymny 

2. zażyły 

ghaniṣṭhatā (घनिष्ठता)
1. bliskość, bliska zażyłość, więź 

2. intymność

ghanībhūta (घनिभूत)
1. wyrosły, wyrośnięty
2. gęsty, zgęstniały, zagęszczony, skondensowany
3. zbity, zgnieciony, sprasowany
4. wdzierający się w świadomość, narastający w sercu, wzbierający (żal, smutek)

c (च)

caṁcala (चंचल)
1. poruszający się, ruchomy
2. trzęsący się, drżący, dygocący
3. niestały, chwiejny, chybotliwy
4. niepewny, zmienny
5. ruchliwy, niespokojny
6. szybki, żwawy, żywy, aktywny
7. roztrzepany, roztrzęsiony
8. zalotny, kokieteryjny, filuterny
9. przemijający, ulotny, efemeryczny 

10.lotny

caṁcalatā (चंचलता)
1. ruchliwość, niestałość, zmienność
2. kapryśność
3. swawolność, frywolność, zalotność, kokieteria 

4. przemijalność, ulotność, znikomość

caṁcalā (चंचला)
1. błyskawica
2. Kapryśna, przydomek Lakszmi (Fortuny)

caṁcu (चंचु) dziób

caṁḍa (चंड)
1. dziki, gwałtowny, porywczy, zapalczywy, popędliwy
2. silny, brutalny, okrutny, agresywny
3. wzburzony, rozszalały, rozwścieczony, rozjuszony, wściekły 

4. gorący, płomienny, namiętny
5. raniący, zjadliwy, kąśliwy, uszczypliwy

caṁḍatā (चंडता)
1. dzikość, gwałtowność, porywczość 

2. siła
3. namiętność, pasja

caṁḍā (चंडा)
namiętna, porywcza, zapalczywa kobieta

caṁḍāla (चंडाल)
pozakastowy, niedotykalny

caṁḍī (चंडी)
1. przydomek bogini Durgi

2. = caṁḍā

caṁdana (चंदन) 

1. białe i czerwone drzewo sandałowe (Santalum album, Pterocalpus santalinus,Caesalpinia sappan

2. drewno sandałowe, sandał 

3. maść sandałowa 

caṁdra (चंद्र) 

1. księżyc

2. znak w kształcie księżyca (np. ma ogonie pawia)

caṁdramā (चंद्रमा) księżyc

caṁdrāyaṇa (चंद्रायण) post księżycowy

caṁdrikā (चंद्रिक)
1. światło księżyca
2. promień księżyca
3. „oko” na ogonie pawia

caṁpaka (चंपक)
1. drzewo czampaka (Michelia campaka) i jego pachnące, żółtawe kwiaty 

2. girlanda z kwiatów czampaki
3. naszyjnik z małych ornamentów w kształcie pąków czampaki

caṁpū (चंपू)
rodzaj utworu literackiego, w którym proza przeplata się z wierszem

cakita (चकित)
1. zaniepokojony, przestraszony
2. zdumiony, zdziwiony, zmieszany

cakora (चकोर) 

1. rodzaj kuropatwy (Perdix rufa lub Tetrao rufus), mającej żywić się

promieniami księżyca

cakra (चक्र)
1. koło, krąg, okrąg
2. koło garncarskie
3. młynek
4. dysk (Wisznu)
5. pierścień
6. mil. formacja wojskowa w kształcie pierścienia

7. grupa, krąg
8. obwód
9. ruch okrężny, rotacja, obrót 

10.okrążenie, runda, tura
11. cykl
12.trąba powietrzna, wir 

13.zawroty głowy
14.obłęd, szaleństwo

cakrīya (चक्रीय)
1. okrągły, kolisty, w kształcie pierścienia 

2. cykliczny

cakṣu (चक्षु) 

oko

caṭaka (चटक) 

wróbel

caṭula (चटुल)
1. niespokojny 

2. drżący

catura (चतुर)
1. szybki, aktywny
2. bystry, przenikliwy
3. roztropny, rozumny, inteligentny
4. sprytny, przebiegły, chytry, cwany, szczwany 

5. zręczny, zwinny

caturatā (चतुरता)
1. szybkość, czujność 

2. bystrość, inteligencja

3. spryt, przebiegłość 

caturtha (चतुर्थ)

czwarty

caturthī (चतुर्थी)
1. czwarty dzień każdej połowy miesiąca księżycowego 

2. gram. czwarty przypadek (celownik)

catuṣṭaya (चतुष्टय)
1. rzecz składająca się z czterech członów, czwórka 

2. kwartet

capala (चपल)
1. drżący, chwiejny, niepewny 

2. niespokojny
3. aktywny, ruchliwy
4. zręczny, sprawny, szybki
5. niestały, kapryśny, zmienny 

6. chwiejna osoba

capalatā (चपलता)
1. ruchliwość, aktywność 

2. niepewność, chwiejność 

3. niestałość, zmienność

capalā (चपला)
1. błyskawica
2. Zmienna, przydomek Lakszmi (Fortuny)

camatkāra (चमत्कार)
1. coś zdumiewającego, niezwykłego, cudownego, dziwnego, pięknego 

2. spektakl, widowisko
3. cud, dziw

4. cudowna właściwość lub osiągnięcie 

5. zdumienie, zdziwienie

camatkāraka (चमत्कारक) = camatkārī

camatkārika (चमत्कारिक) = camatkārī

camatkārita (चमत्कारित) zdumiony, zdziwiony

camatkāritā (चमत्कारिता)
zdumiewająca właściwość, cudowność

camatkārī (चमत्कारी)
1. zdumiewający, cudowny, wspaniały 

2. zdumiewająca, cudowna osoba

camatkṛta (चमत्कृत) = camatkārita

camatkṛti (चमत्कृति)

zdumienie, zdziwienie

cara (चर)
1. poruszający się, chodzący, przemieszczający się, ruchomy 

2. ożywiony, ożywiany, pobudzany
3. szpieg
4. agent
5. wysłannik, emisariusz

carcā (चर्चा)
1. powtórzenie, powtórka
2. dyskusja, omówienie
3. rozważanie, rozpatrywanie, zastanawianie się, refleksja 

4. rozmowa
5. wspominanie, nadmienianie, wzmianka

6. plotka, pogłoska
7. argument
8. smarowanie, namaszczanie

cāṁcalya (चांचल्य) = cañcalatā

cit (चित्)
1. zasada myślenia
2. czysta inteligencja, czysta myśl 

3. świadomość

citta (चित्त)
1. rozumienie
2. myśl, refleksja
3. umysł, serce, świadomość

ciṁtā (चिंता) 

1. myśl

2. zastanawianie się, rozważanie, refleksja 

3. uwaga
4. uważność, ostrożność, dbałość
5. troska, zmartwienie

6. powód zmartwienia
7. ryzyko, niebezpieczeństwo

ciṁtāpara (चिंतापर)
1. myślący, poważny 

2. zatroskany

ciṁtāpūrṇa (चिंतापूर्ण)
1. myślący, poważny
2. zamyślony, zadumany, melancholijny

ciṁātmaṇi (चिंतामणि)
klejnot spełnienia życzeń

ciṁtāmagna (चिंतामग्न) pogrążony w myślach

ciṁtāmukta (चिंतामुक्त) wolny od troski

ciṁtāvyathita (चिंताव्यथित) dręczony troską

ciṁtāśīla (चिंताशील)
1. myślący, zastanawiający się
2. poważnego usposobienia
3. uważny, skupiony
4. o silnym intelekcie, inteligentny

ciṁtāhīna (चिंताहीन) = ciṁtāmukta 

ciṁtita (चिंतित)

zmartwiony, zatroskany, zaniepokojony

cihna (चिह्न)
1. plama, ślad, zmaza
2. blizna, znamię
3. odbitka
4. odcisk, ślad (stopy)
5. znak, oznaka, stygmat
6. rys, cecha, właściwość
7. symbol, godło, emblemat 8. objaw, symptom

cetana (चेतन)
1. świadomy, przytomny
2. rozumny
3. baczny, uważny, czujny
4. świadomość, duch (= caitanya) 

5. inteligencja
6. żyjąca, czująca istota

cetanatā (चेतनता)
1. stan świadomości, bycie świadomością 

2. rozumność, racjonalność
3. posiadanie duszy
4. znajomość, świadomość (czegoś)

cetanā (चेतना)
1. świadomość
2. inteligencja
3. przypomnienie, pamięć 

4. = cetanatā

caitanya (चैतन्य)
1. świadomość, odczuwanie 

2. dusza, duch

cyuta (च्युत) 1. upadły

2. zdegradowany
3. odbiegły, odeszły, zeszły z drogi, zbłąkany 

4. zboczony, zdeprawowany, zdemoralizowany 

5. wygnany, wypędzony, opuszczony

cyuti (च्युति)
1. upadek, spadanie, wypadanie, wypadnięcie

2. niepowodzenie
3. zwolnienie, odwołanie, odprawienie, dymisja 

4. degradacja
5. brak, niedosyt, potrzeba

ch (छ)

chaṁda (छंद) 

metrum, wiersz

chaṁda-mukta (छंदमुक्त) 

niemetryczny, biały (wiersz)

chaṁda-vidhāna (छंदविधान) 

prozodia

chaṁda-śāstra (छंदशास्त्र)

poetyka

chaṁdas (छंदस्)= chanda 

chaṁdo-doṣa (छंदोदोष)

metryczna nieregularność

chaṁdo-baddha (छंदोबद्ध) 

mający formę wiersza

chaṁdo-yojanā (छंदोयोजना) 

utwór poetycki

chaṭā (छटा)
wspaniałość, świetność, przepych, splendor, blask

channa (छन्न)
1. przykryty, okryty, pokryty, zakryty

2. ukryty, schowany

chalana (छलन)
1. oszukiwanie, okłamywanie, wprowadzanie w błąd 

2. oszustwo, matactwo, podstęp

chalanā (छलना)
1. fałsz, nieprawda
2. złudzenie, pozór, fikcja

chalī (छली)
1. oszukańczy, kłamliwy
2. fałszywy
3. niewierny, zdradziecki, wiarołomny 

4. podstępny, chytry, nieuczciwy
5. oszust
6. naciągacz, krętacz

chavi (छवि) 

1. piękno

2. czar, urok, gracja, powab, wdzięk 

3. świetność, wspaniałość, blask
4. obraz (osoby)

chāṁdika (छांदिक 

1. metryczny

 2. rytmiczny

chāgala (छागल) 

1. koza

2. gliniany dzban na wodę z dzióbkiem (z koziej skóry) 

3. bukłak

chātra (छात्र) 

1. student

2. uczeń 

chātra-vṛtti (छात्रवृत्ति)

stypendium

chātrā (छात्रा) student, uczeń

chātrālaya (छात्रालय) internat

chātrāvāsa (छात्रावास) internat, akademik

chādana (छादन)
1. pokrycie, przykrycie
2. osłona, ochrona
3. zakrycie, zasłonięcie
4. ukrycie, schowanie
5. okrycie, ubranie, odzież

chādita (छादित) 

1. okryty

2. osłonięty, ochroniony

chāyā (छाया) 

1. cień

2. ocienione miejsce
3. ciemność, mrok
4. odbicie
5. przen. opieka, ochrona 

6. imitacja

chāyākāra (छायाकार) 

fotograf

chāyā-citra (छायाचित्र) 

zdjęcie, fotografia

chāyā-taru (छायातरु) 

wielkie, cieniste drzewo

chāyā-dāna (छायादान)
ofiarowanie własnego odbicia, aby zapobiec wpływowi złych duchów

chāyā-nāṭya (छायानाट्य) 

teatr cieni

chāyā-patha (छायापथ) 

Droga Mleczna

chedana (छेदन)
1. przewiercanie, przebijanie, przekłuwanie, dziurkowanie 

 

2. odcinanie, obcinanie

j (ज)

jaṁgama (जंगम)
1. ruchomy, przemieszczający się
2. poruszający się, żywy, żyjący
3. ruchliwy
4. wędrujący, wędrowny (np. żebrak) 

5. nazwa organizacji siwaickiej

jaṁghā (जंघा) udo

jaṁtu (जंतु) 

1. zwierzę

2. stworzenie, istota żywa 

3. owad, insekt

jaṁtu-śāstra (जंतुशास्त्र) zoologia

jaṁbu (जंबु)
1. jabłoń różana
2. mit. główny z siedmiu kontynentów otaczających górę Meru

jaṁbuka (जंबुक) 

szakal

jaghana (जघन) 

1. pośladki

2. zad, kuper, tyłek 

3. biodra

jaghanya (जघन्य)
1. niski, nikczemny, podły, niegodziwy 

2. osoba niskourodzona

jaghanyatā (जघन्यता)
nikczemność, niegodziwość, podłość

jaṭā (जटा)
1. splątane włosy, upięte w kok, noszone przez ascetów 

2. coś splątanego, włóknistego
3. splątane korzenie lub pędy

jaṭila (जटिल)
1. splątany, poplątany, spleciony

2. zawiły, skomplikowany 

jaṭilatā (जटिलता)

zawiłość, komplikacja

jaṭī (जटी)
1. mający splątane włosy

 2. asceta

jaṭhara (जठर) 

1. żołądek

2. brzuch

jaḍatā (जडता)
1. stan bez życia, martwota, cecha materii 

2. bezwład, inercja
3. brak czucia, odrętwienie
4. nieczułość, niewrażliwość
5. otępienie, apatia
6. zamroczenie, nieprzytomność

jaḍatva (जडत्व) = jaḍatā

jatu (जतु) 

1. laka

2. szelak

jatuka (जतुक) 

1. = jatu

2. asafetyda 

jatru (जत्रु)

obojczyk

jana (जन)
1. żyjąca istota
2. człowiek, osoba
3. towarzysz, asystent
4. służący
5. stronnik, zwolennik, wyznawca 

6. pl. ludzie, lud, społeczność, grupa

janaka (जनक) 

1. -rodzący

2. ojciec, rodziciel

janatā (जनता)
1. ludność, populacja 

2. publiczność, publika

janana (जनन)
1. wytwarzanie, produkowanie
2. rozmnażanie, odtwarzanie, reprodukowanie 

3. rozmnażanie się, rozród
4. narodziny, geneza, pochodzenie

jananī (जननी)
matka, rodzicielka

janayitā (जनयिता) ojciec, rodziciel

jani (जनि)
narodziny, geneza

janma (जन्म)
1. narodziny
2. źródło, pochodzenie

3. wyłonienie się, wynurzenie 

4. istnienie, egzystencja
5. wcielenie, inkarnacja

janmanā (जन्मना)
z urodzenia, poprzez urodzenie

janmī (जन्मी)
żywe stworzenie, żyjąca istota

janya (जन्य)
1. dotyczący ludzi, odnoszący się do ludzi, ludzki 

2. -wytworzony (z lub przez)
3. spowodowany przez

japa (जप) 

1. powtarzanie szeptem lub w myśli mantry lub imienia bóstwa, odmawianie

różańca
2. szeptana modlitwa 
3. medytacja bożego imienia 
japā (जपा)
chińska róża, hibiskus

jayaṁtī (जयंती) 

1. jubileusz

2. świętowanie urodzin
3. flaga, chorągiew, sztandar 

4. zwyciężczyni (imię Durgi)

jaya (जय)
1. zwycięstwo, tryumf
2. okrzyk: chwała! zwycięstwo! niech żyje!

jayaka (जयक) 

zwycięski

jayana (जयन)
pokonanie, zwyciężenie

jayā (जया)
zwycięska (tytuł Durgi)

jayiṣṇu (जयिष्णु) = jayaka

jayī (जयी)= jayaka

jarā (जरा)
1. wiek starczy, starość
2. niedołężność, niedołęstwo, zniedołężnienie 

3. zgrzybiałość

jarāyu (जरायु)
kosmówka, błona otaczająca płód

jarjara (जर्जर)
1. zgrzybiały, spróchniały, zmurszały, zbutwiały 

2. przestarzały, staroświecki, archaiczny
3. połamany
4. stary

jarjaratā (जर्जरता) zgrzybiałość, niedołęstwo

jarjarita (जर्जरित)
1. zgrzybiały, spróchniały
2. rozklekotany, rozpadający się, rozsypujący się, rozwalający się 

3. podarty, znoszony, zniszczony

4. uschły, wyschnięty, zwiędły, wygasły

jala (जल) 

1. woda

2. symbol liczby 4 

jalīya (जलीय)

związany z wodą, wodny

jalpa (जल्प)
1. gadanina, paplanina 

2. jałowa dyskusja

jalpaka (जल्पक) 

1. gaduła, papla 

2. kłótnik

javā (जवा)
chińska róża, hibiskus

jāṁgala (जांगल) 

kuropatwa

jāṁgalī (जांगली)
bot. świerzbiec właściwy (Mucuna pruriens)

jāṁghika (जांघिक)
należący do uda, udowy

jāṁbava (जांबव)
owoc jabłoni różanej

jāgara (जागर)
1. stan czuwania, jawa 

2. przytomność 

jāgaraṇa (जागरण) 

1. czuwanie
2. czujność

3. przytomność

jāgaruka (जागरुक) 

1. czujny, uważny 

2. przytomny

jāgarukatā (जागरुकता) 

1. czujność, uważność 

2. przytomność

jāgrat (जाग्रत्)
1. czuwający, obudzony 

2. czujny

jājvalyamāna (जाज्वल्यमान) 

1. płonący, pałający
2. wzburzony, wściekły

jāṭhara (जाठर)
1. brzuszny, żołądkowy, trawienny 

2. żołądek
3. apetyt, łaknienie

jāḍya (जाड्य)
1. chłód, oziębłość
2. odrętwienie, drętwota
3. bezwładność, inercja
4. lenistwo, opieszałość
5. niewrażliwość, nieczułość, obojętność 

6. kamienny spokój

7. chamstwo, ordynarność, brak wychowania 

8. tępota

jātaka (जातक)
1. nowo narodzone dziecko, noworodek 

2. dźataka, opowieść z życia Buddy

jāti (जाति)
1. narodziny
2. urodzenie, pozycja społeczna wyznaczona przez narodziny 

3. kasta, grupa, społeczność
4. dobre pochodzenie, wysoka kasta
5. rodzaj, rasa, gatunek
6. narodowość, nacja
7. plemię, szczep
8. bractwo
9. rodzina, ród
10.pochodzenie, rodowód

jātitva (जातित्व)
1. różnica społeczna
2. tożsamość społeczna 

3. cecha genetyczna

jātī (जाती)
1. jaśmin (= mālatī)
2. gałka muszkatołowa

jātīya (जातीय)
1. społecznościowy 

2. narodowościowy 

3. rasowy
4. kastowy

jātīyatā (जातीयता)
1. tożsamość społeczna, wspólnotowa, narodowościowa 

2. komunalizm
3. rasizm

jātya (जात्य)
1. należący do tej samej wspólnoty czy rodu 

2. spokrewniony, spowinowacony
3. dobrze urodzony, z dobrej rodziny

jānu (जानु) 

kolano

jāpaka (जापक)
ten, który odmawia dżapę

jāyamāna (जायमान)
poet. dający narodziny

jāyā (जाया) 

żona

jāraka (जारक)
1. pożerający, pochłaniający, spalający 

2. trawienny

jāraṇa (जारण) pochłanianie, spalanie

jāla (जाल) 

1. sieć

2. krata, siatka
3. siatka, pajęczyna
4. przen. plątanina, kłąb

5. iluzja, oszustwo

jālikā (जालिका)
1. cienka siatka, siateczka 

2. aplikacja

jijñāsā (जिज्ञासा)
1. chęć poznania, pragnienie dowiedzenia się, ciekawość 

2. dociekliwość
3. zapytanie
4. badanie, dochodzenie, wypytywanie się

jijñāsita (जिज्ञासित)
1. będący obiektem zainteresowania, budzący ciekawość, interesujący 

2. będący przedmiotem dociekania
3. poszukiwany

jijñāsu (जिज्ञासु)
1. ciekawy, dociekliwy 

2. pytający
3. badacz

jijñāsya (जिज्ञास्य) 

wymagający zbadania

jita (जित)
1. pokonany, zwyciężony
2. podbity, podporządkowany

jihvā (जिह्वा) 

język

jīrṇa (जीर्ण) 

1. stary

2. znoszony, zużyty, wyświechtany
3. zniszczony, zepsuty, rozpadający się
4. zgniły, spróchniały, zwietrzały
5. nadwerężony wiekiem
6. przestarzały, niemodny, wyszły z użycia 

7. trwający, utrzymujący się, nieustępujący

jīva (जीव)
1. dusza, dusza indywidualna
2. życie
3. żywa istota, żyjące stworzenie 

4. szczególna forma życia

jīvaṁta (जीवंत)
żywy, żyjący, pozostający przy życiu

jīvaka (जीवक)
1. żywe stworzenie
2. zwierzę
3. bieg życia, koleje losu

jīvat (जीवत्)
1. żyjący, żywy 

2. za życia

jīvana (जीवन)
1. życie, egzystencja 

2. woda

jīvanmukta (जीवन्मुक्त) wyzwolony za życia

jīvanīya (जीवनीय)
1. zdolny do życia

2. dający życie

jīvikā (जीविका)
1. utrzymanie
2. środki do życia
3. źródło utrzymania, zawód, zajęcie

jīvita (जीवित)
1. przywrócony do życia, ożywiony 

2. żyjący, żywy
3. życie, istnienie, egzystencja

jīvī (जीवी)
1. żyjący, żywy
2. mający duszę, ożywiony 

3. żyjąca istota

jugupsā (जुगुप्सा) 

1. niesmak

2. wstręt, obrzydzenie, odraza 

3. krytyka, potępienie
4. zniewaga, obraza

jugupsita (जुगुप्सित)
1. zniesmaczony, zdegustowany 

2. potępiony

jūṭa (जुट)
splątane włosy ascety

jṛṁbha (जृंभ) 

1. ziewanie

2. rozdziawianie ust

jṛṁbhita (जृंभित)
1. ziewający
2. rozdziawiający usta, z rozdziawionymi ustami

jeya (जेय)
dający się pokonać lub pojmać, zwyciężalny

jaitra (जैत्र)
1. zwycięski
2. zwycięzca, tryumfator

jaina (जैन)
1. wyznawca dżinizmu
2. społeczność, wspólnota dżinijska

jaiva (जैव)
1. dotyczący istot żywych, żywotny 

2. organiczny

jaivikī (जैविकी) 

biologia

jñapita (ज्ञपित)
1. uczyniony znanym
2. nauczany, wykładany, wyjaśniany, tłumaczony

jñapti (ज्ञप्ति)
1. powiadomienie, zawiadomienie, poinformowanie 

2. ogłoszenie, obwieszczenie, anons

jñāta (ज्ञात)
1. poznany, zrozumiany
2. postrzegany, widoczny, oczywisty

jñātavya (ज्ञातव्य)
1. godny poznania, zasługujący na zbadanie 

2. godny uważania za
3. dostrzegalny, zauważalny
4. zrozumiały

jñātā (ज्ञाता)
1. znający się na czymś, biegły, obeznany 

2. znawca, rzeczoznawca, ekspert
3. uczony

jñāti (ज्ञाति)
1. krewny, krewniak
2. spokrewniony, należący do tej samej gotry

jñāna (ज्ञान)
1. wiedza, rozumienie, mądrość 

2. nauka
3. poznanie
4. świadomość

jñānika (ज्ञानिक)
dotyczący wiedzy czy nauki, akademicki

jñānī (ज्ञानी) 1. wiedzący

2. mądry, uczony
3. rozsądny, roztropny
4. posiadający prawdziwą wiedzę 

5. mędrzec

jñāpaka (ज्ञापक)
1. komunikujący, powiadamiający, zawiadamiający

2. bogaty w informacje, informatywny, pouczający
3. ogłaszający, obwieszczający, oznajmujący, zapowiadający

jñāpana (ज्ञापन)
1. ogłoszenie, obwieszczenie,
2. oznajmienie, zakomunikowanie 

3. zawiadomienie
4. memorandum

jñāpita (ज्ञापित)
1. ogłoszony, obwieszczony 

2. powiadomiony
3. ujawniony, wyjawiony

jñāpya (ज्ञाप्य)
godny ogłoszenia, wyjawienia

jñeya (ज्ञेय)
1. poznawalny
2. przedmiot poznania

jyā (ज्या)
1. cięciwa łuku
2. mat. cięciwa łuku

jyeṣṭha (ज्येष्ठ)
1. starszy, najstarszy, senior
2. starszy brat
3. najlepszy, główny, najdoskonalszy

jyeṣṭhatā (ज्येष्ठता) starszeństwo

jyeṣṭhā (ज्येष्ठा)
1. starsza siostra
2. starsza krewna
3. ukochana lub starsza żona 

4. środkowy palec

jyoti (ज्योति)
światło, światłość, blask, jasność

jyotita (ज्योतित) 

oświetlony

jyotiṣa (ज्योतिष) 

1. astrologia 

2. astronomia

jyotiṣī (ज्योतिषी) 

1. astrolog

2. astronom

jyotsnā (ज्योत्स्ना)
1. światło księżyca, poświata księżycowa 

2. noc księżycowa

jvara (ज्वर)
gorączka, wysoka temperatura

jvarita (ज्वरित)
1. mający wysoką temperaturę, rozgorączkowany 

2. gorączkowy

jvarī (ज्वरी) gorączkujący

jvalaṁta (ज्वलंत)
1. płonący, palący, rozpłomieniony 

2. świecący, oślepiający
3. olśniewający
4. znakomity

jvalakā (ज्वलका)
język ognia, płomień

jvalana (ज्वलन)
1. palenie, spalanie 

2. pożar, pożoga
3. wybuchowość

jvalanaśīla (ज्वलनशील) 

1. palny, łatwopalny 

2. wybuchowy

jvalita (ज्वलित)
1. rozpalony, zapalony, rozpłomieniony 

2. płonący, palący się
3. świecący
4. palony, trawiony

jvāla (ज्वाल) = jvālā

jvālā (ज्वाला) 

1. płomień

2. blask, światło
3. palący, piekący ból, pieczenie 

4. dojmujące cierpienie
5. gwałtowna namiętność, pasja

jh (झ)

jhaṁ (झं)
1. dzwonienie, brzęczenie 

2. brzęk, szczęk, trzask

jhaṁjhā (झंझा)
1. wicher z deszczem
2. sztorm
3. nawałnica, szkwał
4. dzwonienie, brzęczenie

jhaṭiti (झटिति)
1. zaraz, wkrótce
2. szybko, rychło, prędko 

3. natychmiast, od razu

jhara (झर)
1. wodospad 

2. źródło
3. strumień

jhaṣa (झष) 

1. ryba

2. znak Ryb 

jhāmara (झामर)

mała osełka

jhillī (झिल्ली) krykiet

ṭ (ट)

ṭaṁkaka (टंकक)
maszynista, stenotypista

ṭiṭṭibha (टिट्टिभ) 

1. brodziec

2. czajka

ṭippaṇī (टिप्पणी)
1. komentarz
2. spostrzeżenie, uwaga, obserwacja 

3. notatka, zapisek

ṭīkā (टीका)
1. komentarz
2. pod-komentarz

ṭīkākāra (टीकाकार) 

komentator

ṭīkā-ṭippaṇī (टीकाटिप्पणी)
obszerny komentarz czy dyskusja

ḍ (ड)

ḍayana (डयन) 

1. lot

2. przen. śmieci

ḍākinī (डाकिनी)
1. demonica
2. czarownica, wiedźma
3. kłótliwa, swarliwa kobieta, jędza, zołza

ḍiṁbha (डिंभ) 

dziecko

ḍhakkā (ढक्का) 

duży bęben

ḍh (ढ)

t (त)

taṭastha (ततस्थ)
1. stojący z boku, nieuczestniczący, niezaangażowany 

2. bezstronny, obiektywny
3. neutralny, obojętny

tattva (तत्त्व)
1. rzeczywisty stan, natura, esencja
2. pierwiastek, element
3. pierwiastek (chem.)
4. żywioł
5. kategoria, element rzeczywistości
6. liczba 24
7. liczba 25
8. podstawowa, elementarna zasada, aksjomat, pewnik
9. teoria
10.aspekt, czynnik
11.prawda, rzeczywistość
12.prawda (najwyższy pierwiastek rzeczywistości, najwyższa dusza) 

13.prawda (tożsamość)
14.prawda (prawdziwa natura ludzkiej duszy jako tożsamej z najwyższą duszą)

tanmaya (तन्मय)
1. składający się z tego, utworzony z tego, utożsamiający się z tym

2. pogrążony, pochłonięty, zatracony, zaprzątnięty, zaabsorbowany

taraṁga (तरंग) 1. fala

2. pulsujący dźwięk, rytm
3. wzbierające uczucie
4. uniesienie, zachwyt
5. kaprys, zachcianka, humor

tāpa (ताप)
1. gorąco, żar
2. oparzenie, poparzenie 

3. gorączka
4. ból, cierpienie, męka 

5. smutek

tāpita (तापित)
1. rozgrzany, rozpalony
2. palony, trawiony, dręczony 

3. cierpiący, udręczony

tīvra (तीव्र)
1. silny, mocny, intensywny
2. ostry, przenikliwy
3. surowy, szorstki
4. szybki, bystry
5. gorliwy, zagorzały, żarliwy
6. zapalczywy, krewki, porywczy

tejas (तेजस्)
1. duch, energia, siła
2. ogień
3. zapał, gorliwość, żarliwość, entuzjazm

4. blask, świetność, wspaniałość 

5. majestat, dostojeństwo
6. błyskotliwość

truṭi (त्रुटि)
1. defekt, usterka, skaza, feler 

2. błąd, literówka

d (द)

damana (दमन)
1. poskromienie, ujarzmienie, podporządkowanie 

2. uciskanie, tłumienie, hamowanie
3. prześladowanie, ucisk
4. rygor, dyscyplina

dalana (दलन)
1. połamanie, pocięcie, podarcie, rozdarcie, porozrywanie, rozszarpanie 

2. zmiażdżenie, skruszenie, zdruzgotanie, zdeptanie, stratowanie

dahana (दहन)
1. palenie, spalenie, spopielenie 

2. zniszczenie, unicestwienie
3. spalanie (chem.)
4. przyżeganie, kauteryzowanie 

5. ogień, płomień
6. liczba 3

dāha (दाह) 1. palenie

2. pożar, pożoga, ogień 

3. gorączka
4. zapalenie

5. spalenie, kremacja 

6. zapał, gorliwość
7. ukłucie (zazdrości)

dīna (दीन)
1. biedny, potrzebujący
2. cierpiący
3. przybity, przygnębiony
4. pokorny, potulny
5. nędzny
6. biedak, nieszczęśnik, nieborak

dīnatā (दीनता)
1. potrzeba, brak, niedosyt 

2. bieda, nędza
3. cierpienie
4. przybicie, przygnębienie 

5. pokora, potulność

durūha (दुरूह)
trudny do zrozumienia, niepojęty

dustara (दुस्तर)
1. trudny do przekroczenia, nieprzebyty 

2. trudny do wykonania
3. trudny do osiągnięcia, trudno osiągalny

dṛḍha (दृढ)
1. twardy, sztywny, mocny, solidny, stały
2. wytrwały, nieustępliwy, niezmordowany, niezłomny
3. silny (fizycznie)
4. ciasny, ścisły, zwarty, zbity, ubity, ściśnięty, sprasowany, zgnieciony 

5. scalony, skonsolidowany

6. założony, utworzony, ustanowiony 

7. pewny, niezawodny
8. zdrowy
9. surowy, srogi, ostry, gwałtowny

dṛśya (दृश्य)
1. dający się zobaczyć, widzialny, widoczny
2. godny zobaczenia, wart ujrzenia
3. piękny, miły dla oka, malowniczy
4. postrzegalny, fenomenalny, zjawiskowy
5. wzrokowy, wizualny, optyczny
6. rzecz widzialna, coś, co się postrzega, przedmiot widzenia, zjawisko 

7. widok, obraz, scena
8. sceneria
9. szkic, zarys
10.scena (w sztuce)

dṛṣṭi (दृष्टि) 1. wzrok

2. spojrzenie, wejrzenie, rzut oka 

3. widok, widzenie, wizja
4. pogląd, punkt widzenia, opinia 

5. wzgląd

dh (ध)

dhanya (धन्य)
1. pomyślny
2. błogosławiony
3. szczęśliwy
4. godny chwały, chwalebny, cnotliwy 

5. przynoszący bogactwo
6. wdzięczność

dharma (धर्म) 

1. kodeks religijny, zespół obowiązków moralnych, religijnych i społecznych,

których należy przestrzegać w hinduizmie
2. właściwe postępowanie, obowiązek, powinność
3. moralność, cnotliwość, prawość 
4. prawo, norma 
5. prawo moralne, przepis religijny 
6. religia 
7. praktyki i normy postępowania obowiązujące w danej sekcie 
8. sposób życia i postępowania 
9. zasługa religijna 

10.cecha, właściwość

dharma-taṁtra (धर्मतंत्र) 

podporządkowanie religii, teokracja

dharma-tyāgī (धर्मत्यागी) 

1. apostata

2. renegat 

dharma-darśana (धर्मदर्शन)

filozofia religii, teologia

dharma-dhvaja (धर्मध्वज) 

hipokryta

dharma-niṣṭha (धर्मनिष्ठ) 

pobożny, religijny

dharma-niṣpatti (धर्मनिष्पत्ति)
wypełnienie moralnego czy religijnego obowiązku

dharma-parāyaṇa (धर्मपरायण) = dharma-niṣṭha

dharma-putra (धर्मपुत्र) 

1. prawny syn
2. adoptowany syn

dharma-pracāraka (धर्मप्रचारक) 

misjonarz

dharmāṁdha (धर्मांध) 

bigoteryjny, fanatyczny

dharmābhimānī (धर्माभिमानी)
1. fanatyczny, szowinistyczny w kwestiach religijnych 

2. fanatyk

dhāraṇa (धारण)
1. trzymanie, dzierżenie
2. utrzymywanie, podtrzymywanie
3. zachowywanie, konserwowanie
4. trzymanie się, przestrzeganie
5. noszenie, dźwiganie
6. zakładanie (na siebie), przyjmowanie, przybieranie (postaci) 

7. nabywanie

dhāraṇā (धारणा)
1. utrzymywanie w umyśle, pamiętanie
2. zdolność (do nauki)
3. pojęcie, wyobrażenie, mniemanie, koncepcja 

4. pogląd, zdanie, opinia
5. stanowczość, stałość, wytrwałość

dhārā (धारा)
1. strumień, potok, nurt, prąd

2. strumień płynący w dół, ulewny deszcz 

3. kanał, koryto
4. źródło
5. prąd elektryczny

6. praw. sekcja, artykuł, paragraf 

7. mnogość, masa
8. obwód

dhṛṣṭa (धृष्ट)
1. bezczelny, arogancki 

2. bezwstydny
3. zuchwały
4. śmiały, odważny

dhṛṣṭatā (धृष्टता)
1. bezczelność, arogancja 

2. bezwstydność
3. zuchwałość
4. śmiałość, odwaga

dhairya (धैर्य)
1. wytrwałość, cierpliwość
2. trwałość, wytrzymałość
3. twardość, stanowczość
4. męstwo, hart
5. odwaga, śmiałość
6. spokój, opanowanie, zimna krew 

7. powaga

n (न)

nikarṣa (निकर्ष)
1. obniżenie, spadek

2. zredukowanie, ograniczenie
3. zmniejszenie, pomniejszenie, zelżenie

nikṛṣṭa (निकृष्ट)
1. zepchnięty w dół, poniżony
2. niegodny, nikczemny, godny pogardy
3. nieszczęsny, żałosny, mizerny, godny politowania 

4. prymitywny, surowy, szorstki, nieokrzesany

nikṣipta (निक्षिप्त)
1. wyrzucony
2. zrzucony
3. odrzucony, porzucony 

4. umieszczony w, złożony

nija (निज)
1. własny, swój
2. prywatny, osobisty
3. szczególny, specjalny
4. prawdziwy, rzeczywisty, realny (jak najwyższy byt)

nitāṁta (नितांत)
1. nadmierny, niepomierny, zbytni
2. bardzo, niezmiernie, niepomiernie, nadzwyczaj, nazbyt, zbytnio

nidarśana (निदर्शन)
1. ukazanie, pokazanie, wskazanie 

2. wskazówka
3. dowód, świadectwo
4. przykład, ilustracja, obraz
5. oznaka, znak
6. omen, zwiastun
7. schemat

8. kierunek, kierownictwo, dowództwo, zwierzchnictwo

nibaṁdha (निबंध)
1. przywiązanie, przymocowanie, przyczepienie, przyłączenie 

2. kompozycja, utwór literacki
3. esej, artykuł
4. dysertacja, praca dyplomowa
5. sprawozdanie

nibaṁdhana (निबंधन)
1. przywiązanie, przymocowanie 

2. powstrzymanie
3. kompozycja, utwór
4. rejestracja
5. określenie, termin, wyrażenie

nibaddha (निबद्ध)
1. związany, przywiązany, uwiązany
2. osadzony (kamień)
3. ułożony, skomponowany (o utworze)

nibhṛta (निभृत)
1. położony niżej, osadzony
2. sekretny, ukryty
3. odludny, ustronny, samotny, odosobniony 

4. zaciszny, spokojny
5. zamknięty
6. łagodny, skromny, pokorny, uniżony
7. zdecydowany, stanowczy

nimīlana (निमीलन)
1. mruganie oczami
2. przymykanie oczu (na coś)

3. zamknięcie oczu
4. kompletna ciemność 

5. całkowite zaćmienie 

6. śmierć

nimeṣa (निमेष)
1. mruganie oczami
2. zamknięcie oczu
3. mgnienie oka, moment

niraṁjana (निरंजन)
1. niezabarwiony, niepoczerniony
2. nieskalany, czysty
3. wolny od pasji czy emocji, beznamiętny 

4. nieoznaczony, nieokreślony
5. Najwyższy Byt
6. Siwa

nirasana (निरसन)
1. unieważnienie, anulowanie
2. usunięcie, zlikwidowanie, skasowanie
3. wygnanie, wygonienie, wypędzenie, eksmisja, banicja 

4. odrzucenie, oddalenie
5. wykluczenie
6. wyrzucenie, wydalenie, zwymiotowanie
7. zaprzeczenie, zdementowanie
8. wstrzemięźliwość, powstrzymanie się od jedzenia, post 

9. zniszczenie

nirāśa (निराश)
1. niemający nadziei, zrozpaczony 

2. zawiedziony, rozczarowany
3. beznadziejny, rozpaczliwy

nirāśrita (निराश्रित)
1. bez oparcia, niemający wsparcia 

2. niezamożny

nirūpaṇa (निरूपण)
1. ustalenie, określenie, zdefiniowanie, opisanie 

2. stwierdzenie, skonstatowanie
3. dochodzenie, dociekanie, badanie, sprawdzanie 

4. przedstawienie (punktu widzenia)
5. ułożenie, umieszczenie, uporządkowanie
6. przygotowanie, aranżacja

nirodha (निरोध)
1. zatrzymanie, powściągnięcie
2. sprawdzanie, kontrola
3. wtrącanie się, ingerencja, interferencja
4. zakaz, zabronienie
5. zapobieganie, profilaktyka
6. opór, sprzeciw, sprzeciwianie się, przeciwstawianie 

7. obleganie, oblężenie
8. areszt, zamknięcie
9. odwrócenie się, awersja

nirauṣadha (निरौषध)
niemający lekarstwa, nieuleczalny

nirgaṁdha (निर्गंध)
bez zapachu, pozbawiony woni/aromatu, bezwonny

nirgata (निर्गत)
1. ten, który wyszedł (z), ten, który odszedł
2. ten, który zginął/przepadł, zaginiony, stracony

nirgama (निर्गम)
1. wyjście, odejście
2. wydanie, publikacja, emisja 

3. wydawanie (towaru)
4. rozbieżność

nirguṭa (निर्गुट)
1. nienależący do grupy/obozu, niesprzymierzony, niestowarzyszony 

2. niezaangażowany, neutralny (polit.)

nirguṇa (निर्गुण)
1. bez cech, bez własności, bez atrybutów, pozbawiony właściwości 

2. pozbawiony zalet
3. pieśń związana z odejściem panny młodej z rodzinnego domu

nirjana (निर्जन)
1. niezamieszkały, bezludny
2. opustoszały, opuszczony, odludny 

3. odludne miejsce, bezludzie

nirjala (निर्जल)
1. bezwodny, wyschły, wysuszony, jałowy 

2. wykluczający wodę, bez wody (np. post) 

3. suchy obszar
4. post, w którym nie pije się wody

nirjalā (निर्जला)
post podejmowany 11-tego dnia jasnej połowy miesiąca jeṭḥ

nirjalita (निर्जलित) 

odwodniony

nirjīva (निर्जीव)
1. nieżywy, bez życia

2. nieożywiony
3. niemrawy, nieruchawy, otępiały, tępy

nirjīvana (निर्जीवन)
nieżywy, bez życia, pozbawiony życia

nirjhara (निर्झर) 

wodospad, kaskada

nirṇaya (निर्णय)
1. dojście do wniosku
2. decyzja, wybór
3. ustalenie, zdecydowanie 

4. wyrok, werdykt

nirdeśa (निर्देश)
1. wskazanie
2. wskazówka, instrukcja, pouczenie 

3. kierowanie, prowadzenie
4. rozkaz, polecenie, zarządzenie
5. określenie, wyszczególnienie
6. odniesienie, nawiązanie, odesłanie 

7. wzmianka, napomknienie, aluzja

nirdeśana (निर्देशन)
1. kierowanie, sterowanie, kierownictwo, przewodnictwo 

2. dozór, nadzór, kontrola
3. odniesienie, powołanie się (na), odsyłacz

nirbaṁdha (निर्बंध)
1. zakaz, powstrzymanie
2. zatrzymanie, zahamowanie, hamulec 

3. ograniczenie, skrępowanie 

4. upór, zawziętość, naleganie 

5. uporczywość, wytrwałość

nirlipta (निर्लिप्त)
1. niesplamiony, nieskalany, niezabrudzony, niedotknięty 

2. nieposmarowany, nienamaszczony
3. nieskażony, niezanieczyszczony, niezatruty
4. nieprzylgnięty, nieprzylepiony, nieprzyklejony
5. oderwany, odłączony, odsunięty
6. nielgnący, nieprzywiązany

nirvicāra (निविचार)
nie wymagający zastanowienia, nie potrzebujący namysłu

niviṣṭa (निविष्ट)
1. oznaczony, wyznaczony, ustalony
2. siedzący na czymś lub w czymś
3. umieszczony, ulokowany, osadzony, usytuowany 

4. zasiedlony, zamieszkały
5. zajęty (o miejscu)
6. weszły, wniknięty
7. leżący, spoczywający
8. wyposażony w, zaopatrzony

nivṛtti (निवृत्ति)
1. zawrócenie, powrót, odwrót
2. uwolnienie się (od), ucieczka
3. uwolnienie się z kręgu wcieleń
4. zaniechanie, zawieszenie, dyskontynuacja 

5. powstrzymanie się, abstynencja
6. emerytura

nivedita (निवेदित) 

1. oznajmiony
2. przedstawiony 

3. przedłożony

niveśa (निवेश) 1. wejście

2. osiedlenie się, zamieszkanie
3. ustatkowanie się, ożenek, małżeństwo
4. miejsce zamieszkania (= nivāsa)
5. wkład, lokata, inwestycja
6. włożenie
7. ułożenie, ustawienie, rozmieszczenie, uporządkowanie 

8. szyk wojskowy
9. obozowanie
10.ozdoba, dekoracja

niśītha (निशीथ) 

1. północ

2. noc

niścaya (निश्चय)
1. upewnienie się, sprawdzenie, weryfikacja
2. stwierdzenie, upewnienie się, konstatacja
3. postanowienie, decyzja
4. mocne przekonanie, pewność
5. zdecydowanie, na pewno, oczywiście, z pewnością

niścala (निश्चल)
1. nieruchomy, stały, niezmienny
2. nieporuszony, niezachwiany, pewny 

3. sztywny, twardy
4. absolutny (o większości)

niścita (निश्चित)
1. pewny, nie podlegający wątpliwości 

2. określony, ustalony, zadecydowany 

3. rozstrzygnięty

-niṣṭha (-निष्ठ)

1. ugruntowany w, opierający się na 

2. zależny
3. zamierzający, mający na celu
4. oddany, poświęcony

5. trwający przy, obstający

niṣṭhā (निष्ठा)
1. mocna pozycja, stały stan, stałość, niewzruszoność 

2. niewzruszona/niezłomna wiara, wiara
3. pobożność
4. doskonałość
5. koniec, zakończenie, śmierć

nīti (नीति)
1. sposób prowadzenia się
2. prawe, moralne postępowanie 3. moralność
4. etyka
5. dyplomacja, polityka
6. ustrój

p (प)

paṁka (पंक) 

1. błoto

2. bagno, mokradło, moczary, trzęsawisko 

3. brud

4. przen. maść, balsam 

paṁkaja (पंकज)

„zrodzony w błocie”, lotos

paṁkāra (पंकार)
1. roślina wodna Blyxa octandra
2. kasztan wodny Eleocharis dulcis 

3. tama, zapora, grobla

paṁkeja (पंकेज) = paṁkaja

paṁkerūha (पंकेरूह) = paṁkaja

paṁkti (पंक्ति)
1. rząd, linia, szereg
2. klasa, grupa
3. grono osób siedzących przy wspólnym posiłku, współbiesiadnicy 

4. kasta lub podkasta

paṁgu (पंगु)
1. kulawy, kaleki, zdeformowany 

2. kaleka

paṁgutā (पंगुता) kalectwo, deformacja

paṁgula (पंगुल) = paṁgu

paṁca (पंच) 

1. pięć

2. rada (pierwotnie pięcioosobowa), kolegium 

3. jury
4. sędzia rozjemczy
5. sport. sędzia, arbiter

6. naczelnik kasty lub wioski

paṁcaka (पंचक)
1. piątka, pentada 

2. kwintet
3. opłata 5%

paṁcatā (पंचता)
1. piątkowość, pięciorakość
2. = paṁcā
3. rozpuszczenie się ciała w pięciu żywiołach, śmierć

paṁcatva (पंचत्व) = paṁcatā

paṁcama (पंचम) 

1. piąty

2. melodyjny
3. muz. piąty dźwięk w gamie, sol 

4. muz. nazwa ragi
5. gram. spółgłoska nosowa

paṁcamī (पंचमी)
piąty dzień jasnej lub ciemnej połowy miesiąca księżycowego

paṁcāla (पंचाल)
1. starożytna kraina w pn. Indiach i zamieszkujące ją plemię 

2. członek plemienia Pańczalów

paṁcālikā (पंचालिक)
1. tańcząca dziewczyna 

2. lalka

paṁjara (पंजार)
1. szkielet, kościec

2. żebra, klatka piersiowa 

3.

paṁjikā (पंजिक)
1. wykaz, rejestr, lista
2. kalendarz, almanach
3. księga rachunkowa
4. wykaz przodków, genealogia

paṁjī (पंजी) 

lista, rejestr

paṁjīkaraṇa (पंजीकरण)
1. wprowadzenie (na listę, do rachunku) 

2. rejestracja

paṁjīkṛta (पंजीकृत) 

1. wprowadzony 

2. zarejestrowany

paṁḍa (पंड) 

1. eunuch

2. impotent 

paṁḍā (पंडा)

1. bramin pełniący dziedziczną funkcję zarządzającego miejscem pielgrzymek

lub świątynią

2. prowadzący rejestr genealogii 

3. kucharz bramińskiego rodu 

paṁḍita (पंडित)
1. mądry, wykształcony
2. uczony, uczony bramin
3. pandit, tytuł używany w stosunku do bramina (szczeg. wykształconego) 

4. nauczyciel

pakti (पक्ति)
1. gotowanie 

2. trawienie

pakva (पक्व)
1. ugotowany 

2. dojrzały

pakvatā (पक्वता)

dojrzałość

pakṣa (पक्ष)
1. strona, bok (ciała)
2. skrzydło, flanka
3. skrzydło (ptaka)
4. strona (w argumentacji)
5. punkt widzenia
6. aspekt
7. kierunek
8. jasna lub ciemna połowa księżyca

pakṣivijñāna (पक्षिविज्ञान) = pakṣīvijñāna

pakṣī (पक्षी)
1. mający skrzydła, uskrzydlony 
2. stojący po stronie (czegoś) 
3. biorący, czyjąś stronę, stronniczy, tendencyjny 
4. stronnik, zwolennik, poplecznik 
5. ptak 
-pakṣīya (-पक्षीय) 
przyjmujący stronę, lub punkt widzenia, stojący na stanowisku 

pakṣīvijñāna (पक्षीविज्ञान) 

ornitologia

pacana (पचन) 

1. trawienie

2. gotowanie 

pacanīya (पचनीय)

strawny

paṭaka (पटक)
1. tkanina bawełniana 

2. obóz, obozowisko

paṭala (पटल)
1. dach, strzecha
2. zasłona, parawan
3. welon
4. zaćma, katarakta
5. pl. kosz, koszyk
6. pl. sterta, stos, kupa, masa, duża ilość
7. pl. pokłosie
8. znak na czole zrobiony maścią sandałową

paṭu (पटु)
1. zdolny, zmyślny, sprytny
2. wprawny, biegły
3. chytry, przebiegły, cwany
4. bystry, rozgarnięty, inteligentny 

5. pilny, staranny

paṭutā (पटुता)
1. bystrość, inteligencja

2. umiejętność, biegłość, wprawa 

paṭola (पटोल)

rodzaj ogórka jedzonego jako jarzyna

paṭolikā (पटोलिक)
mały pasiasty ogórek

paṭṭaka (पट्टक)
1. dokument
2. tabliczka, tablica
3. metalowa płytka
4. pasek materiału, ozdobna taśma 

5. bandaż

paṭṭikā (पट्टिका)
1. kawałek drewna lub metalu

2. skrawek materiału
3. wstążka

paṭhaka (पठक)
1. czytający, czytelnik 

2. recytator, deklamator

paṭhana (पठन) 

1. czytanie

2. recytowanie, deklamowanie 

paṭhanīya (पठनीय)

zasługujący na przeczytanie, wart przeczytania

paṭhita (पठित)
1. przeczytany
2. odczytany, wyrecytowany, zadeklamowany

paṭhya (पठ्य)
mający być przeczytanym, do przeczytania

paṇa (पण) 

1. hazard

2. rzut (kośćmi)
3. zakład
4. stawka
5. zgoda, układ, porozumienie 

6. płaca, zarobki

7. wynajem
8. nagroda
9. cena
10.opłata, taksa 

11.obietnica, przyrzeczenie

paṇava (पणव) bębenek

paṇya (पण्य)
1. łatwo sprzedający się
2. towar
3. handel
4. miejsce sprzedaży, sklep, bazar

pataṁga (पतंग)
1. coś, co lata
2. ćma
3. konik polny
4. papierowy latawiec 

5. piłka

6. drzewo sappanowe (surowiec czerwonego barwnika) 

patatrī (पतत्री) 

1. uskrzydlona 

2. ptak
3. strzała

patana (पतन)
1. spadanie, upadanie, upadek
2. opadanie, osuwanie siē, osiadanie 

3. upadek, schyłek
4. padanie (w bitwie)

patāka (पताक) = patākā

patākā (पताका)
1. flaga, chorągiew 

2. drzewce flagi
3. emblemat
4. epizod w dramacie

patākī (पताकी)
niosący sztandar, chorąży

pati (पति)
1. pan, władca
2. mąż
3. -kierownik, szef, zarządca

patita (पतित) 

1. upadły

2. przen. zdegradowany, zdeprecjonowany, nędzny 

3. niepraktykujący, odstępca od religii
4. grzeszny
5. wyrzutek 

6. osoba upadła, nędznik, grzesznik 

patitva (पतित्व)

stan małżeński (u kobiet), posiadanie męża

pattana (पत्तन)
1. miasto 
2. osada, osiedle 
3. port 

patnī (पत्नी)
żona, małżonka

patra (पत्र)
1. skrzydło, pióro 
2. liść 
3. kartka, arkusz 
4. list 
5. dokument 
6. nota dyplomatyczna 
7. cienki kawaḷek metalu, płytka, blaszka 
8. strona 
9. gazeta, czasopismo, periodyk 

10.lotka (strzały), pierzysko
11.linie lub wzory malowane na twarzy piżmem

patraka (पत्रक)
1. formularz, blankiet

2. dokument
3. liścik

patrikā (पत्रिका)
1. czasopismo, magazyn

2. list
3. dokument

patrī (पत्री) 

1. list

2. dokument
3. notatka
4. skrzynka na listy

patha (पथ)
1. droga, ścieżka 

2. kurs, kierunek

pathika (पथिक) 

1. podróżny

2. gość, przybysz, przychodzień

pathya (पथ्य)
1. należący do (właściwej) drogi
2. zdrowy (o pożywieniu), służący zdrowiu, korzystny, właściwy 

3. zdrowe pożywienie, właściwa dieta
4. skromny styl życia, zachowanie umiaru, umiarkowanie
5. właściwa i niewłaściwa dieta

paddhati (पद्धति)
1. droga, ścieżka
2. sposób, metoda
3. tradycja, zwyczaj
4. system (rządzenia, filozofii, nauczania) 5. podręcznik, traktat
6. opis (rytuału, ceremonii)

paraṁparā (परंपरा)
1. seria, ciąg, sukcesja 

2. tradycja, przekaz
3. linia rodu

paraṁparita (परंपरित)
spełniony/zrobiony/wykonany zgodnie z tradycją, przestrzegając jej norm

paravartī (परवर्ति)
1. następny, kolejny, dalszy 

2. drugorzędny, wtórny

parākāṣṭhā (पराकष्ठ)
1. szczyt, wierzchołek 

2. punkt kulminacyjny

parāmarśa (परामर्श) 

1. refleksja

2. dyskusja, konsultacja
3. rada, porada, rekomendacja 

4. decyzja (np.komitetu)

parāhata (पराहत)
1. odrzucony, odpędzony, odepchnięty, oddalony 

2. odwrócony
3. przewrócony, powalony, obalony
4. napadnięty, zaatakowany

parikalpanā (परिकल्पना)
1. wyobraźnia, inwencja, imaginacja
2. przypuszczenie, domniemanie, hipoteza

paricaya (परिचय)
1. znajomość, zapoznanie się

2. wiedza, doświadczenie 

3. informacja
4. dane

paricāyaka (परिचायक)
1. to, co daje wiedzę, zapoznaje, zaznajamia 

2. wskazówka, ilustracja

paricāra (परिचार)
1. służenie, obsługiwanie,
2. pielęgnowanie, pielęgnacja 

3. wychowywanie
4. pielęgniarstwo

paricāraka (परिचारक) 

1. służący

2. pielęgniarz paricālaka (परिचालक)

przewodnik

paricālana (परिचालन)
1. prowadzenie, przeprowadzanie 

2. przewodzenie, kierowanie

paricchada (परिच्छद) 

1. zewnętrzne okrycie 

2. posiadłość
3. bagaż

4. otoczenie, świta, asysta 

5. rodzina

paricchanna (परिच्छन्न)
1. przykryty, nakryty, okryty, owinięty, otulony, spowity

2. otoczony, towarzyszony, asystowany

paricchinna (परिच्छिन्न) 

1. odcięty

2. odłączony, oddzielony, oderwany 

3. określony, zdefiniowany, opisany 

4. zakreślony, ograniczony

pariccheda (परिच्छेद)
1. oddzielenie, odłączenie, oderwanie 

2. odróżnienie
3. rozdział (w książce)

pariṇāma (परिणाम)
1. przemiana, przekształcenie, przeobrażenie, transformacja
2. wynik, rezultat, efekt
3. ostatnie stadium, ostatnia faza, końcowy etap, ostateczny rezultat 

4. konkluzja, wniosek

paridarśana (परिदर्शन) przegląd, inspekcja

paridāha (परिदाह)
1. gwałtowne spalanie 

2. udręka duszy

paridṛśya (परिदृश्य)
1. szeroki widok, perspektywa
2. spektakl, widowisko, przedstawienie 

3. scenariusz

paridṛṣṭa (परिदृष्ट)
1. ujrzany, spostrzeżony
2. dostrzeżony, zauważony, zaobserwowany

3. widziany 

4. poznany 

5. nauczony

paridhāna (परिधान)
1. opakowanie, owinięcie
2. założenie, nałożenie
3. garderoba, strój, ubiór, odzienie, okrycie

paridhāraṇa (परिधारण)
1. podpieranie, podtrzymywanie, wspieranie 

2. cierpienie, znoszenie

paridhi (परिधि)
1. obwód, otoczka
2. okrąg, koło
3. ogrodzenie, parkan, bariera 

4. aureola
5. obszar, sfera
6. zakres, obręb

paripakva (परिपक्व)
1. do końca ugotowany, całkowicie gotowy
2. dobrze strawiony, przetrawiony
3. zupełnie dojrzały
4. wysoce wykształcony, doskonale wyrobiony

paripāka (परिपाक)
1. bycie całkowicie ugotowanym, w pełni gotowym/przygotowanym 

2. trawienie, przyswajanie, asymilacja
3. dojrzewanie, dojrzałość
4. bogate doświadczenie, wyrobienie, obycie

parilakṣaṇa (परिलक्षण) zespół, syndrom

parisphuṭa (परिस्फुट)
1. bardzo jasny, wyrazisty 

2. w pełni rozwinięty

pāraṁparika (पारंपरिक) 

tradycyjny

piṁḍa (पिंड)
1. bryłka, grudka, kawałek
2. kulka
3. kęs
4. placek zaduszny, ofiarowywany zmarłym
5. obiata składana przodkom przez najbliższych krewnych 

6. bryła, sztaba
7. ciało, ciało ludzkie

pīḍā (पीडा)
1. ból, cierpienie 

2. udręka
3. krzywda, strata 

4. współczucie

pīḍita (पीडित)
1. cierpiący, chory
2. dręczony, nękany, gnębiony
3. uciśniony
4. przyciśnięty, przygnieciony, przygnębiony

purātana (पुरातन)
1. należący do przeszłości, przeszły

2. dawny, starożytny
3. stary
4. przeszłość, dawne czasy, starożytność

puruṣa (पुरुष)
1. człowiek, ludzka istota
2. mężczyzna, samiec
3. osoba, jednostka, osobnik
4. gram. osoba
5. purusza
6. pierwotny byt, źródło wszechświata 

7. ludzka dusza
8. przodkowie (l. mn.)

puṣṭa (पुष्ट)
1. odżywiony, dobrze wykarmiony, tłusty
2. silny, krzepki, o mocnej budowie
3. staranne wychowany, zadbany, wypielęgnowany 

4. zdrowy, odżywczy (o jedzeniu)
5. potwierdzony (o informacji)

pūrṇa (पूर्ण)
1. pełny, napełniony 

2. doskonały
3. gram. dokonany 

4. pełnia, całość

pūrṇatā (पूर्णता) 1. pełnia

2. całkowitość, zupełność
3. ukończenie, zakończenie, spełnienie, wypełnienie 

4. doskonałość, perfekcja

pūrṇimā (पूर्णिमा)
noc albo dzień pełnego księżyca, pełnia

pṛthak (पृथक्)
1. oddzielny, osobny, odrębny 

2. odłączony, wyodrębniony 

3. na uboczu, na boku, osobno 

4. indywidualny

prakaṭa (प्रकट)
1. jasny, oczywisty, ewidentny
2. widoczny, widzialny, przejawiony
3. odkryty, odsłonięty, ujawniony, wyjawiony, wyrażony
4. przedstawiony, wyeksponowany, wystawiony na widok, ukazany 

5. jawny, otwarty, publiczny, ogólnie dostępny

prakāśa (प्रकाश)
1. światło, światłość, jasność, blask
2. światło dzienne, światło słoneczne
3. przejaw, manifestacja
4. ujawnienie, odsłonięcie, ukazanie, objawienie
5. upublicznienie, opublikowanie, wydanie (książki)
6. jasny, jawny, oczywisty
7. publiczny
8. znany, głośny, sławny
9. rozwinięty, rozpostarty
10.świecący, jaśniejący, promienny
11. oświecony
12.przypominający (coś, kogoś), podobny do, wyglądający jak

prakṛta (प्रकृत)
1. prawdziwy, autentyczny 

2. pierwotny, oryginalny

3. naturalny
4. właściwy, akuratny

prakṛti (प्रकृति)
1. pierwotna postać czy stan, pierwowzór
2. pierwotna materia, pierwotna substancja
3. początek, źródło
4. korzeń, podstawa
5. model, wzorzec, szablon
6. forma, wzór, deseń
7. obraz, odbicie
8. zasada, reguła
9. standard, norma
10.zwykły, normalny stan
11. sprawa
12.pochodzenie
13.natura, charakter, temperament, usposobienie 

14.przyroda, świat przyrody, łono natury
15.prakryti
16.kobieta, płeć kobieca
17.matka
18.eunuch
19.męski lub żeński organ rozrodczy
20.zwierzę
21.czynnik, mnożnik (mat.)
22.minister, grono doradców królewskich, rada ministrów 

23.rzemieślnicy
24.obywatele

prakopa (प्रकोप)
1. silne wzburzenie, gwałtowne poruszenie 

2. wściekłość, gniew

3. nagły wybuch, gwałtowny atak (np.choroby) 

4. nadmiar (jakiegoś humoru w ciele)

prakoṣṭha (प्रकोष्ठ)
1. pomieszczenie, pokój
2. wewnętrzny dziedziniec domu

prakriyā (प्रक्रिया)
1. sposób, metoda, technika 

2. proces
3. procedura
4. rytuał, obrządek

prakhara (प्रखर)
1. bardzo gorący
2. palący, ostry
3. cierpki, gryzący
4. ostry, przeszywający, przenikliwy (wzrok) 

5. kąśliwy, uszczypliwy (docinek, uwaga)

6. ostry, przenikliwy (umysł, inteligencja) 

7. bardzo trudny
8. ogromny, rozległy

prakhyāpita (प्रख्यापित)
1. uczyniony publicznie znanym 

2. ogłoszony, obwieszczony

pragāḍha (प्रगाढ)
1. wielki, rozległy
2. niezmierny, nadmierny, niepomierny 

3. trudny, ciężki
4. mocny, stały
5. głęboki (sen)

6. bardzo gęsty, intensywny (materiał, kolor) 

7. głęboki, wnikliwy

pracalita (प्रचलित)
1. obecny, współczesny, bieżący, aktualny
2. potoczny, obiegowy, będący w użyciu, powszechny, rozpowszechniony 

3. popularny, modny
4. progresywny, rozwijający się, postępowy

pracāra (प्रचार)
1. szerzenie, rozprzestrzenianie, rozprowadzanie
2. rozpowszechnianie, upowszechnianie, propagowanie 

3. upublicznianie, ujawnianie
4. propaganda

prajñā (प्रज्ञा)
1. rozumienie, inteligencja 

2. wiedza, mądrość

praṇālī (प्रणाली)
1. szczególna metoda czy sposób
2. system
3. tradycja
4. kanał wodny, odpływ, sączek, dren

praṇidhāna (प्रणिधान)
1. uwaga, zainteresowanie
2. głęboka medytacja
3. pełne szacunku zachowanie 

4. duży wysiłek
5. próba, staranie, usiłowanie 

6. gorliwość, wytrwałość
7. dostęp, wstęp, wejście

8. stosowanie, używanie, korzystanie, posługiwanie się 

9. kładzenie, nakładanie, przykładanie

pratipakṣa (प्रतिपक्ष)
1. przeciwna strona (w dyskusji) 

2. przeciwne zdanie

pratipakṣatā (प्रतिपक्षता) 

1. opozycja

2. antyteza

pratipakṣī (प्रतिपक्षी)
1. przeciwny, przeciwstawny 

2. przeciwnik, oponent

pratipatti (प्रतिपत्ति)
1. przedstawienie, prezentacja, wykład 

2. spowodowanie, wywołanie
3. zrealizowanie, spełnienie

pratipadaṁ (प्रतिपदं)
1. na każdym kroku, co krok 

2. w każdym momencie
3. wszędzie

pratipad (प्रतिपद्)
pierwszy dzień nowego księżyca

pratipadā (प्रतिपदा) = pratipad

pratipanna (प्रतिपन्न)
1. osiągnięty, zdobyty, uzyskany
2. stwierdzony, ustalony
3. potwierdzony, sprawdzony, dowiedziony

4. zatwierdzony, zaakceptowany, przyjęty

pratipādaka (प्रतिपादक)
1. nauczający, wykładający, objaśniający
2. pokazujący, prezentujący
3. wykonujący, spełniający, realizujący
4. skuteczny, efektywny
5. pomagający osiągnąć, przyczyniający się do osiągnięcia 

6. dający

pratipādana (प्रतिपादन)
1. twierdzenie, stwierdzenie
2. przedstawienie, wyjaśnienie, wyłożenie 

3. ustalenie, dowiedzenie
4. danie, podanie, wydanie
5. spowodowanie, wywołanie, wytworzenie

pratipādita (प्रतिपादित)
1. ustalony, stwierdzony
2. wyłożony, omówiony
3. przedstawiony, ukazany, zaprezentowany, zademonstrowany 

4. dany, podany

5. spowodowany, wytworzony

pratipādya (प्रतिपाद्य)
1. będący przedmiotem wykładu, omawiany, przedstawiany 

2. to, o czym zamierza się mówić

pratimāsa (प्रतिमास)
1. na miesiąc
2. co miesiąc, każdego miesiąca, miesięcznie, comiesięcznie

pratimāsika (प्रतिमासिक) miesięczny, comiesięczny

pratimūrti (प्रतिमूर्ति)
1. odpowiednik, kopia, odbitka, duplikat 

2. obraz, odzwierciedlenie, odbicie
3. wcielenie, ucieleśnienie

pratiyoga (प्रतियोग)
1. wrogość, opozycja
2. kontrowersja
3. współpraca, kooperacja

pratiyogitā (प्रतियोगिता) 

1. konkurs

2. zawody, turniej
3. konkurencja, rywalizacja 

4. wrogość

pratiṣṭhā (प्रतिष्ठा)
1. pozycja, ranga
2. honor, zaszczyt
3. prestiż, uznanie, reputacja 

4. sława

5. baza, fundament, podstawa, piedestał
6. założenie, utworzenie, ustanowienie, wkład
7. domostwo, mieszkanie
8. ceremonia
9. ceremonia spełniana dla osiągnięcia nadludzkich mocy 

10.zakończenie ślubu (postu)

pratiṣṭhita (प्रतिष्ठित)
1. umieszczony, usytuowany, ulokowany, osadzony

2. zainstalowany, zamontowany, ustawiony (np. wizerunek bóstwa) 

3. otwarty, zainaugurowany, poświęcony (np. świątynia)
4. ustanowiony, założony, utworzony
5. ważny, sławny, wybitny, uznany, szanowany

6. standardowy, znormalizowany

pratyākhyāna (प्रत्याख्यान)
1. pokonanie, zwyciężenie, przezwyciężenie, przemożenie 

2. odrzucenie, odepchnięcie, odtrącenie
3. obalenie (teorii), odparcie (zarzutów)
4. zaprzeczenie, negacja
5. przeciwdziałanie, zapobieganie
6. równoważenie, neutralizowanie

prathā (प्रथा)
1. rozłożenie, rozpostarcie
2. to, co powstało, rozpostarło się, rozszerzyło 

3. zwyczaj
4. instytucja
5. system (np. zarządzania)

prathita (प्रथित)
1. rozszerzony, rozpowszechniony, rozpropagowany 

2. szeroko znany, uznany, sławny

prabaṁdha (प्रबंध)
1. związek, połączenie, więź
2. załatwienie, zaaranżowanie, zorganizowanie, przygotowanie 

3. zarządzanie, administracja
4. miara, krok
5. utwór literacki (szczeg. długi poemat narracyjny)
6. dysertacja, rozprawa, praca dyplomowa

prabala (प्रबल)
1. mocny, silny, potężny, przemożny, dominujący 

2. gwałtowny, porywisty
3. szkodliwy, zgubny, niebezpieczny
4. drastyczny
5. ważny, ważki, decydujący (argument)

prabhā (प्रभा)
1. blask, światło
2. świetlistość, promienność 

3. wspaniałość

prabhāta (प्रभात)
świt, poranek, brzask

prabhāva (प्रभाव)
1. siła, moc, potęga
2. majestat
3. wpływ, oddziaływanie, efekt 

4. wrażenie

prayoga (प्रयोग)
1. użycie, zastosowanie
2. praktyka, zwyczaj
3. sposób działania, procedura 

4. próba, sprawdzian, test
5. eksperyment
6. przedsięwzięcie, sprawa
7. przyrząd, urządzenie
8. wymowa
9. rozpoczęcie 

10.konsekwencja, rezultat 

11.święty tekst

12.forma obrzędowa
13.ofiara
14.recytacja
15.formuła, którą się recytuje 

16.praktyka, praktyka magiczna 

17.wystawa, przedstawienie, spektakl

prayojana (प्रयोजन)
1. potrzeba, użytek
2. korzyść, pożytek
3. użycie, zastosowanie, wykorzystanie, wyzyskanie 

4. intencja, motyw

5. okazja, możliwość 

6. warunek, wymóg 

7. powód, przyczyna 

8. cel

pralobhana (प्रलोभन)
1. kuszenie, nęcenie
2. uwodzenie, bałamucenie 

3. pokusa, pokuszenie

pralobhita (प्रलोभित) 

1. kuszony, nęcony

2. uwodzony

pravartaka (प्रवर्तक) 

1. założyciel
2. inicjator

pravāha (प्रवाह)
1. potok, nurt, strumień, prąd 

2. przepływ

3. kurs, bieg, przebieg
4. łożysko, koryto (rzeki)
5. nurt (rzeki)
6. prąd (elektr.)
7. wyrzucenie prochów zmarłego do rzeki

pravṛtta (प्रवृत्त)
1. zaangażowany, zajęty
2. działający, postępujący
3. rozpoczynający, inicjujący, przystępujący (do) 

4. wytworzony, utworzony, powstały
5. zamierzający
6. skłonny, skłaniający się (ku)
7. okrągły, kulisty

pravṛtti (प्रवृत्ति) 

1. tendencja

2. inklinacja, skłonność, predyspozycja 

3. gust, smak, upodobanie
4. zastosowanie, użytek
5. zachowanie, prowadzenie się

6. ruch w stronę świata, aktywne życie, ekstrawertyzm

praśasta (प्रशास्त)
1. chwalony, wychwalany
2. zachwalany, polecany
3. chwalebny, szczytny
4. wspaniały, znakomity, wyśmienity, wyborny, doskonały 

5. najlepszy
6. szeroki (szosa, autostrada)

praśasti (प्रशास्ति) 

1. pochwała, pean

2. wychwalanie, wysławianie, gloryfikacja 

3. napis/wpis pochwalny
4. edykt królewski
5. kolofon

prasanna (प्रसन्न)
1. jasny, promienny, czysty
2. ucieszony, uradowany, uszczęśliwiony 

3. zadowolony, usatysfakcjonowany
4. wesoły, pogodny, radosny
5. kwitnący, zdrowy
6. zjednany, przebłagany
7. przychylny, łaskawy

prasannatā (प्रसन्नता)
1. przyjemność
2. zadowolenie, satysfakcja
3. życzliwość, przychylność, łaskawość, względy

prasava (प्रसव) 

1. poród

2. potomstwo

prasāda (प्रसाद)
1. dar, błogosławieństwo
2. poczęstunek dla bóstwa
3. resztki tego poczęstunku, spożywane przez wiernych

prasāra (प्रसार)
1. rozprzestrzenienie, rozszerzenie, rozciągnięcie 

2. ekspansja
3. przenikanie, dyfuzja

prasiddhi (प्रसिद्धि)
1. sława, rozgłos, renoma
2. coś dobrze znanego i uznanego 

3. powszechna opinia
4. pogłoska, plotka

prastāva (प्रस्ताव)
1. wprowadzenie, rozpoczęcie, zainicjowanie, wstęp do (dyskusji, wykładu) 

2. propozycja, wniosek, sugestia
3. okazja, czas, pora

prastuta (प्रस्तुत)
1. chwalony
2. proponowany
3. wspomniany, wymieniony 

4. odnośny, odpowiedni

5. wniesiony, przedłożony 

6. niniejszy
7. obecny
8. gotowy

prasphuṭa (प्रस्फुट)
1. pęknięty (o pąku), rozkwitły 

2. widoczny, oczywisty

prasphuṭita (प्रस्फुटित)
1. wybuchły, rozsadzony 

2. rozkwitły
3. widoczny, oczywisty

prāktana (प्राक्तन)
1. dawny, przeszły
2. poprzedni, wcześniejszy, uprzedni

3. stary, starodawny 

protsāha (प्रोत्साह)

żarliwość, gorliwość, zapał

protsāhaka (प्रोत्साहक)
namawiający, zachęcający, dodający otuchy

protsāhana (प्रोत्साहन) 

bodziec, zachęta, otucha

protsāhita (प्रोत्साहित)
1. zachęcony, ośmielony
2. pobudzony, zdopingowany

proṣita (प्रोषित)
1. mieszkający za granicą 

2. będący daleko od domu

prauḍha (प्रौढ) dorosły, dojrzały

prauḍhatā (प्रौढता) dorosłość, dojrzałość

praudyogikī (प्रौद्योगिकी) technologia

plakṣa (प्लक्ष)
1. drzewo figowe Ficus infectoria 

2. mit. jeden z siedmiu kontynentów 

plava (प्लव) = plavana

plavana (प्लवन)
1. pływanie, kąpanie się 

2. powódź

plāvana (प्लावन)
1. zalew, powódź
2. kąpiel
3. pływanie, unoszenie się na powierzchni

plāvita (प्लावित) 

1. zalany

2. pogrążony, zanurzony
3. przemoczony, przemoknięty, skąpany

plīhā (प्लीहा) 

śledziona

pluta (प्लुत) 

przemoczony

phala (फल) 

1. owoc

2. płody rolne
3. plon, zbiór
4. zysk, korzyść, dochód
5. skutek, rezultat, konsekwencja 

6. nagroda

phalaka (फलक) 

tablica

ph (फ)

phalana (फलन)
1. wydawanie owocu, owocowanie 

2. przynoszenie skutku, skutkowanie 

3. realizacja

phalasvarūpa (फलस्वरूप)
w rezultacie, w konsekwencji

phalita (फलित)
1. przynoszący owoc, owocujący

 2. owocny, udany

phālaguna (फालगुन)
1. dwunasty miesiąc księżycowy indyjskiego kalendarza (luty-marzec) 

2. mit. imię Ardżuny

phālagunī (फालगुनी)
1. dzień pełni księżyca w miesiącu phālaguna (święto holi) 

2. jedenasty i dwunasty gwiazdozbiór księżycowy

phālgunika (फाल्गुनिक)
1. odnoszący się do miesiąca phālaguna 

2. święto holi

phuphakāra (फुफकार)
1. syk (węża)
2. dyszenie, sapanie, zadyszka 

3. parskanie, prychanie

phulla (फुल्ल)
1. w rozkwicie, szeroko otwarty 

2. promienny (o twarzy)

phullita (फुल्लित)
1. napęczniały, nabrzmiały 

2. przen. zachwycony

phenila (फेनिल)
1. spieniony, pieniący się, pienisty
2. orzech mydlany (Sapindus mukorossi)

b (ब) 

baṁkima (बंकिम)

1. zgięty, wygięty, zakrzywiony
2. napięty, naciągnięty (łuk)

baṁḍa (बंड)
1. okaleczony
2. pozbawiony ogona 

3. obrzezany
4. impotent

baṁdha (बंध)
1. więź, wiązadło, więzy
2. zamek, zasuwa, zamknięcie
3. sznur, sznurowadło
4. bandaż
5. węzeł, supeł
6. tama, zapora
7. nasyp, wal
8. zamknięcie, uwiezienie, niewola
9. zaprzestanie pracy, strajk
10.kompozycja, struktura (utworu)
11.zastaw, depozyt, gwarancja, zabezpieczenie 

baṁdhaka (बंधक)
1. coś zastawionego, zdeponowanego 

2. hipoteka, kredyt
3. zakładnik

baṁdhana (बंधन)
1. związanie, przywiązanie, przymocowanie 

2. wiązanie, wiązadło
3. węzeł, supeł
4. anat. staw
5. więź, więzy
6. skrępowanie, zniewolenie
7. niewola
8. ustalony zwyczaj, codzienna praktyka

baṁdhinī (बंधिनी) 

1. służąca

2. niewolnica

baṁdhu (बंधु) 

1. krewny

2. brat
3. przyjaciel

baṁdhutā (बंधुता) = baṁdhutva

baṁdhutva (बंधुत्व)
1. bliski związek, pokrewieństwo 

2. przyjaźń

baṁdhura (बंधुर)
szorstki, chropowaty, wyboisty

baṁdhurā (बंधुरा) 

prostytutka

baṁdhūka (बंधूक) 

krzew o czerwonych kwiatach (Pentapetesphoenice)

baṁdhya (बंध्य)
1. jałowy, bezowocny
2. bezdzietny
3. wymagający związania

baṁdhyakaraṇa (बंध्यकरण) 

sterylizacja

baṭa (बट) 

banjan

badara (बदर) 

indyjska jujuba

badarī (बदरी)
1. indyjska jujuba (Zizyphus yuyuba) 

2. bawełna (roślina)
3. miejsce pielgrzymek w Himalajach

baddha (बद्ध)
1. związany, zobowiązany
2. powściągliwy, opanowany, wstrzemięźliwy 

3. sztywny, nieugięty
4. złączony
5. skłonny

badhira (बधिर) głuchy

babhru (बभ्रु)
1. brązowy, zielonkawo-brązowy 

2. wyłysiały

barabara (बरबर)
1. jąkający się, zacinający 

2. niearyjczyk
3. okrutny, brutalny, barbarzyńca

barabaratā (बरबरता)
1. okrucieństwo, brutalność 

2. dzikość, barbarzyństwo

bala (बल)
1. siła, moc

2. werwa, wigor
3. nacisk, akcent
4. waga, znaczenie
5. podpora, oparcie, zależność 

6. siły (zbrojne)
7. strona, kierunek

balākā (बलाका) 

żuraw, czapla

balāt (बलात्)
siłą, przemocą, przy użyciu siły

balātkāra (बलात्कार) 

1. przemoc, agresja 

2. przymus, gwałt

bali (बलि)
1. ofiarowanie

2. ofiara
3. zwierzę ofiarne

balidāna (बलिदान)
złożenie w ofierze, ofiarowanie

baliṣṭha (बलिष्ठ)
1. najmocniejszy, najsilniejszy 

2. bardzo mocny / silny
3. krzepki, mocarny

balī (बली)
1. potężny, silny
2. potężna, silna istota

balya (बल्य)
1. potężny, mocny, silny 

2. ożywczy, orzeźwiający

bahir- (बहिर्-)
na zewnątrz, poza

bahiraṁga (बहिरंग)
1. zewnętrzny
2. oddzielny, odrębny 

3. zbędny, niepotrzebny

bahirgamana (बहिर्गमन) 

wyjście na zewnątrz

bahirjagata (बहिर्जगत) 

zewnętrzny świat

bahirmukha (बहिर्मुख)
1. patrzący na zewnątrz

2. skierowany na zewnątrz, ekstrawertywny 

3. niedbały
4. bezbożny, niemoralny

bahiṣkaraṇa (बहिष्करण)
1. wyrzucenie, wygnanie, wypędzenie, zesłanie 

2. bojkotowanie

bahiṣkāra (बहिष्कार)
1. wyrzucenie poza nawias społeczeństwa, wykluczenie, wyklęcie 

2. banicja
3. bojkot

bahu- (बहु-)
1. wielo-, multi-, poli- 

2. duży, wielki
3. nadmierny

bahudevavāda (बहुदेववाद) 

politeizm

bahutā (बहुता)
mnóstwo, dostatek, obfitość

bahutva (बहुत्व) 

1. = bahutā

2. nadmiar, nadwyżka 

3. większość

bahudhā (बहुधा)
1. wielorako, na wiele sposobów 

2. wiele razy, wielokrotnie, często 

3. na ogół

bahula (बहुल)
1. obfity, pokaźny
2. obszerny, przestronny 

3. obfitujący w

bahulatā (बहुलता)
1. obfitość, dostatek
2. wielorakość, liczność, mnogość

bahulā (बहुला)
1. produktywna, wydajna
2. dająca dużo mleka, mleczna (imię nadawane krowie)

bāṁdhava (बांधव) 

1. krewny

2. przyjaciel 

bāṇa (बाण)

strzała

bādara (बादर)
1. bawełniany
2. bawełna (roślina)

bādha (बाध)
przeszkoda, trudność

bādhaka (बाधक)
1. przeszkadzający, utrudniający, blokujący 

2. ograniczający, restrykcyjny
3. powodujący cierpienie
4. ten, kto utrudnia, blokuje
5. przeszkoda

bādhana (बाधन)
1. przeciwstawianie się, sprzeciwianie
2. powstrzymywanie, przeszkadzanie, utrudnianie 

3. zablokowanie, zatarasowanie, zatkanie
4. obalenie, zaprzeczenie, odparcie
5. powodowanie cierpienia

bādhā (बाधा)
1. przeszkoda, trudność
2. zmartwienie, strapienie, zaniepokojenie

bādhita (बाधित)
1. zablokowany, zahamowany, zagrodzony 

2. zmuszony, przymuszony

bādhya (बाध्य)
1. zagrodzony, zatamowany, zahamowany 

2. zmuszony, zobowiązany, zobligowany

bālaka (बालक) dziecko, chłopiec

bālā (बाला)
1. dziewczyna

2. młoda kobieta

bālikā (बालिका) 

dziewczynka

bālya (बाल्य)
1. dotyczący dzieci, dziecięcy 

2. dzieciństwo

bālyāvasthā (बाल्यावस्था) 

wiek dziecięcy

bāhu (बाहु) ramię

bāhulya (बाहुल्य) 

1. obfitość

2. różnorodność 

3. nadmiar

bāhya (बाह्य)
1. zewnętrzny, wierzchni 

2. cudzoziemski, obcy
3. jawny, widoczny (świat) 

4. ostentacyjny

biṁdu (बिंदु)

1. kropla

2. kropka, punkt 

3. anuswara
4. półksiężyc
5. znak, punkt 

6. nasienie

bīja (बीज)
1. nasienie, nasionko, ziarno, zarodek, zalążek 

2. ikra
3. płód, embrion
4. źródło, pierwsza przyczyna
5. jądro, sedno, zasadniczy motyw
6. symbol, znak
7. ukryta aluzja

buddha (बुद्ध)
1. przebudzony 

2. oświecony 

3. mądry
4. Budda

buddhi (बुद्धि)
1. rozum, intelekt
2. rozumienie, inteligencja
3. sens
4. idea
5. myślenie, refleksja
6. postrzeganie
7. uważanie, opinia, pogląd
8. właściwy punkt widzenia
9. roztropność, rozsądek, rozróżnienie 

10.decyzja
11.ślub, ślubowanie
12.osąd
13.talent
14.dowcip
15.wrażenie
16.przypuszczenie
17.intuicja
18.wgląd
19.wiedza
20.skłonność umysłowa
21.cel, intencja

budha (बुध)
1. mądry, rozumny, inteligentny, bystry 

2. planeta Merkury

bubhukṣā (बुभुक्षा)
1. pragnienie jedzenia, głód
2. pragnienie doznania, tęsknota do uciech świata

bubhukṣita (बुभुक्षित) 

chcący jeść, głodny

bubhukṣu (बुभुक्षु)
1. = bubhukṣita
2. spragniony doznania, tęskniący do świeckich sukcesów i przyjemności

bodha (बोध)
1. rozumienie, inteligencja, świadomość 

2. właściwe rozumienie
3. percepcja, poznanie, postrzeganie
4. zdanie sobie sprawy, uświadomienie 5. obudzenie, przebudzenie, oświecenie 

6. czuwanie, jawa
7. informowanie, pouczanie, uczenie
8. określenie

bodhaka (बोधक)
1. oznaczający, wskazujący
2. ten, kto udziela informacji, informator

bodhana (बोधन)
1. obdarzanie wiedzą, udzielanie poznania 

2. pouczanie, nauczanie
3. budzenie
4. oświecanie

bodhavya (बोधव्य) 

dostrzegalny, zauważalny

bodhi (बोधि)
doskonała wiedza / mądrość

bodhita (बोधित)
1. przekazany, udzielony (o wiedzy) 

2. udostępniony zmysłom, wyrażony

bodhisattva (बोधिसत्त्व)
1. istota obdarzona doskonałym poznaniem
2. bodhisattwa, święty buddyjski tuż przed uzyskaniem stanu Buddy

brahma (ब्रह्म)
brahman, bezosobowy absolut

brahmaṇī (ब्रह्मणी) = brāhmī

brahmaṇya (ब्रह्मण्य)
1. odnoszący się do Brahmy 

2. odnoszący się do brahmana 

3. szanujący braminów

brahmatva (ब्रह्मत्व)
1. pozycja Brahmy
2. stan brahmana
3. utożsamienie duszy z brahmanem 

4. przen. bramińskość

brahmā (ब्रह्मा)
Brahma, bóg-Stwórca

brāhma (ब्राह्म)
1. odnoszący się do brahmana, absolutu 

2. święty

brāhma-muhurta (ब्राह्ममुहुर्त)
pora nocy na godzinę przed świtem

brāhmaṇa (ब्राह्मण)
1. bramin, członek bramińskiego stanu 

2. brahmany, teksty należące do wed

brāhmaṇatva (ब्राह्मणत्व) 

bramińskość, pozycja bramina

brāhmaṇī (ब्राह्मणी)
1. kobieta bramińskiego stanu, braminka 

2. żona bramina

brāhmaṇetā (ब्राह्मणेता) młody bramin

brāhmaṇya (ब्राह्मण्य)
1. pozycja bramina, godność bramińska, bramińskość 

2. stan bramiński, bramini
3. astr. planeta Saturn

brāhmī (ब्राह्मी)
1. jedna z ośmiu Matek, emanacji Durgi
2. starożytne pismo indyjskie
3. wąkrota azjatycka (Hydrocotyle asiatica), zioło używane w medycynie

brāhmya (ब्राह्म्य) 

szacunek dla braminów

bh (भ)

bhadra (भद्र)
1. dobry, wspaniały

2. pomyślny, szczęśliwy (o wróżbie, przepowiedni, oznace) 

3. łaskawy, życzliwy, uprzejmy
4. godny, wartościowy, szanowany, z dobrej rodziny
5. wykształcony

6. czysty rytualnie
7. znakomita, wybitna osoba 

8. dobrobyt, powodzenie
9. oszust, hipokryta (iron.)

bhāga (भाग)
1. część, porcja, kawałek
2. dział, przedział, sektor
3. odłam, frakcja
4. ułamek (mat.)
5. dzielenie (mat.)
6. stopień (mat.)
7. los, dola
8. udział, uczestnictwo
9. rozdzielanie, dystrybucja, przydział

bhāgya (भाग्य)
1. szczęście, fortuna, błogosławieństwo losu 

2. los, przeznaczenie
3. traf, okazja

bhāgyavān (भाग्यवान्)
1. szczęśliwy, błogosławiony 

2. szczęściarz, wybraniec losu

bhāna (भान)
1. postrzeganie, świadomość (czegoś)
2. przypomnienie
3. wystąpienie, pojawienie się, jawienie się

4. wyglądanie, wygląd, powierzchowność 

5. oczywistość
6. światłość, blask

bhāva (भाव)
1. bycie, istnienie, stawanie się, kontynuacja
2. to, co istnieje, byt, uniwersum, rzeczywistość, świat
3. rzecz, substancja
4. żywa istota
5. naturalny stan, charakter, jakość, natura, kondycja, temperament 

6. sposób
7. sposób myślenia czy postępowania, sposób bycia
8. skłonność, predyspozycja
9. znaczenie, sens
10.stosunek (dwóch rzeczy względem siebie)
11.intencja, zamiar, cel
12. emocja, uczucie, instynktowna życzliwość, bezwarunkowe zaufanie, uczucie

miłości

13.zewnętrzne wyrażenie uczuć czy znaczenia 

14.pojęcie, wyobrażenie, idea
15.opinia
16.stanowisko, postawa

17.medytacja, kontemplacja 

18.intuicja
19.aspekt
20.astr. dom księżycowy 

21.miejsce urodzin

22.cena

bhāvanā (भावना)
1. powołanie do istnienia, wytworzenie 

2. postrzeganie, percepcja, świadomość

3. uczucie, emocja
4. nastrój, humor, samopoczucie
5. proces umysłowy
6. przypomnienie, wspomnienie
7. przeczucie
8. wyobraźnia, imaginacja
9. myślenie, medytacja, kontemplacja 

10.pragnienie

bhāsa (भास)
1. światłość, jasność, blask 

2. lśnienie, połysk
3. wrażenie, impresja
4. przeczucie
5. marzenie, fantazja

bhāsita (भासित)
1. olśniewający
2. jasny, wyraźny, widoczny, oczywisty

bhitti (भित्ति)
1. ściana, mur
2. ścianka działowa, przepierzenie, parawan 

3. fragment, odłamek, porcja
4. podstawa, fundament

bhitti-citra (भित्तिचित्र)
malowidło naścienne, fresk, mural

bhinna (भिन्न)
1. podzielony, rozdzielony 

2. oddzielny, osobny
3. różny, odmienny

4. inny
5. rozłamany, rozerwany, rozdarty 

6. ułamek, część

bheda (भेद)
1. rozdzielenie, rozszczepienie, rozbicie, rozłamanie, rozerwanie, przerwanie 

2. oddzielenie, odłączenie
3. rozróżnienie. odróżnienie
4. pęknięcie, rysa, szczelina, wyłom, rozłam (np. w stosunkach)
5. zróżnicowanie, wielość, pluralizm
6. różnica, odmienność, kontrast
7. podział
8. wyróżnianie się, szczególność, osobliwość
9. sekret, tajemnica, misterium
10.przebicie, przecięcie, przejście przez, przekroczenie

bheda-pūrṇa (भेदपूर्ण) 

różnicujący

bheda-buddhi (भेदबुद्धि) 

1. niezgoda, animozja 

2. niechęć, dezaprobata

bheda-bhāva (भेदभाव)
1. świadomość różnicy, rozróżnianie, różnicowanie 

2. nierówność
3. poczucie dysharmonii, niezgoda, dysonans,

bhūmi (भूमि)
1. ziemia, ląd, grunt
2. ziemia uprawna, rola
3. region, dystrykt, kraina, kraj
4. miejsce, obszar, teren, terytorium

5. ziemia, świat
6. poziom, stopień, etap, krok 

7. piętro
8. pozycja, postawa

bhoga (भोग)
1. przyjemność, zażywanie przyjemności, korzystanie z życia 

2. doświadczanie, przeżywanie, doznawanie
3. spożywanie, rozkoszowanie się jedzeniem
4. przyjemność seksualna
5. radość, satysfakcja
6. cierpienie
7. korzyść, pożytek
8. przedmiot doznania (np. jedzenie)
9. strawa ofiarowana bóstwu
10.astr. obecność (np. planety w danej konstelacji)

bhraṣṭa (भ्रष्ट) 

1. upadły

2. zepsuty, zdemoralizowany 

3. skażony
4. poniżony, upodlony
5. zgwałcony

m (म)

maṁḍala (मंडल)
1. koło, okrąg, obręcz 

2. pierścień, zwój
3. obrót, krążenie
4. orbita
5. otoczka, aureola
6. kula, glob

7. sfera, strefa, region
8. sklepienie niebieskie, firmament
9. horyzont, widnokrąg
10.atmosfera
11.krąg, towarzystwo, stowarzyszenie, społeczność, sekta, komitet 

12.mandala

maṁtavya (मंतव्य)
1. to, o czym ma się myśleć, co należy myśleć 

2. coś do zaaprobowania, zaakceptowania
3. coś, co się uważa, przyjmuje

mārgī (मार्गी)
1. podróżny, wędrowiec

 2. pielgrzym, pątnik

mārjana (मार्जन)
1. czyszczenie, szorowanie 

2. oczyszczenie przez pokropienie wodą (przed przystąpieniem do ceremonii

religijnej)

marjanā (मार्जना)
1. czyszczenie
2. przen. przebaczenie

mārjanī (मार्जनी) 

szczotka, miotła

mārjāra (मार्जार) 

1. kot

2. dziki kot

mārjārī (मार्जारी) = mārjāra 

mārjita (मार्जित)

wyczyszczony, wyszorowany

mārtaṁḍa (मार्तंड) 

słońce

milana (मिलन) 

1. spotkanie

2. zetknięcie się, kontakt
3. połączenie, zjednoczenie, związek 

4. zmieszanie się
5. zgoda, harmonia

mūrkha (मूर्ख)
1. głupi, tępy, durny
2. niewykształcony, niedouczony, ciemny 

3. głupiec, tuman, tępak
4. nieuk, ignorant

mūrkhatā (मूर्खता) 

1. głupota

2. ignorancja

mūrchana (मूर्छन)
1. przyprawianie o omdlenie 

2. zaklęcie, urok
3. omdlenie

mūrchanā (मूर्छना)
1. modulacja dźwięków w gamie 

2. melodia

mūrchā (मूर्छा)
1. omdlenie, zasłabnięcie 

2. utrata przytomności

mūrchita (मूर्छित)
1. omdlały, zemdlony
2. nieprzytomny, nieświadomy

mūrti (मूर्ति)
1. jakiekolwiek ciało mające materialną postać, figura, forma
2. idol, statua, posąg, wizerunek, obraz
3. wcielenie, ucieleśnienie, manifestacja, personifikacja, uosobienie

mūla (मूल)
1. korzeń, rdzeń
2. źródło, początek, przyczyna
3. oryginał, pierwowzór
4. baza, podstawa, fundament
5. pierwiastek (mat.)
6. oryginalny, źródłowy, pierwotny
7. prawdziwy
8. główny, naczelny, dominujący
9. podstawowy, rdzenny, fundamentalny, istotny 

10.starożytny, antyczny, pradawny

mocana (मोचन)
1. uwolnienie, wyswobodzenie 

2. wyzwolenie, wolność
3. odkupienie, wybawienie

moha (मोह)
1. oszołomienie, pomieszanie, konfuzja 

2. złudzenie, urojenie

3. pomyłka, błąd
4. niewiedza, głupota
5. omamienie, zaślepienie, zamroczenie
6. zauroczenie, oczarowanie, urzeczenie, fascynacja 

7. wabienie, nęcenie, kuszenie
8. przywiązanie, sentyment, miłość

y (य)

yaṁtra (यंत्र)
1. urządzenie, instrument
2. maszyna, mechanizm
3. instrument muzyczny
4. diagram używany do celów religijnych, astrologicznych i magicznych 

5. amulet

yaṁtra-maṁtra (यंत्रमंत्र) 

magia, czary, czarnoksięstwo

yaṁtra-mānava (यंत्रमानव) 

mechaniczny człowiek, robot

yaṁtra-saṁcālita (यंत्रसंचालित) 

mechanicznie obsługiwany / kierowany

yaṁtraka (यंत्रक) 

mechanik

yaṁtrakāra (यंत्रकार) = yaṁtraka

yaṁtraṇā (यंत्रणा)
1. męka, cierpienie 

2. tortury, katusze

yaṁtravat (यंत्रवत्) 

mechanicznie

yaṁtrālaya (यंत्रालय) 

warsztat mechaniczny

yaṁtrikā (यंत्रिका)
1. mały instrument muzyczny

2. gadżet

yaṁtrita (यंत्रित)
1. powściągliwy, wstrzemięźliwy, opanowany 

2. związany, skrępowany, ograniczony
3. zamknięty
4. zmechanizowany

yaṁtrī (यंत्री) 

muzyk

yaṁtrīkaraṇa (यंत्रीकरण) 

mechanizacja

yakṣa (यक्ष)
1. rodzaj podrzędnych bóstw, strzegących skarbów i opiekujących się drzewami 

2. przydomek Kubery

yakṣiṇī (यक्षिणी) = yakṣī

yakṣī (यक्षी)
1. kobieta-jaksza 

2. żona Kubery

yakṣmī (यक्ष्मी)
1. suchotniczy, gruźliczy 

2. suchotnik, gruźlik

yajana (यजन)
akt ofiarowania, składanie ofiary

yajamāna (यजमान)
1. zamawiający i opłacający ceremonię składania ofiary 

2. zamawiający usługę

yajamānī (यजमानी)
1. zamawianie ofiary 

2. opłata za ofiarę

yajña (यज्ञ)
akt ofiarowania, złożenia w ofierze, ofiarowanie, ofiara

yajña-kuṁḍa (यज्ञकुंड) 

palenisko, ołtarz

yajña-bhūmi (यज्ञभूमि)
miejsce pod ofiarę, miejsce ofiary

yajña-śālā (यज्ञशाला)
1. sala ofiarna, miejsce, gdzie przechowuje się ogień ofiarny 

2. świątynia

yajña-sūtra (यज्ञसूत्र)
sznur bramiński (= yajñopavīta)

yajñīya (यज्ञीय)
1. nadający się na ofiarę, godny złożenia w ofierze 

2. ofiarny

yajñopavīta (यज्ञोपवीत) sznur bramiński

yata (यत)
1. powściągliwy, wstrzemięźliwy 

2. umiarkowany

yatanīya (यतनीय)
1. to, o co należy się starać
2. godny wysiłku, godny zachodu

yati (यति)
1. powściągliwość, umiar, opanowanie, pohamowanie 

2. cezura, pauza
3. asceta

yati-dharma (यतिधर्म) 

ascetyzm, życie ascety

yatinī (यतिनी) 

ascetka

yatkiṁcit (यत्किंचित्) 

trochę, niewiele

yatna (यत्न)
1. wysiłek, usiłowanie, próba 

2. trud, wytężanie się
3. wytrwałość, gorliwość

yatra (यत्र)
1. gdzie, w jakimkolwiek miejscu

2. gdy
3. podczas gdy

yathā (यथा)
1. jak, tak jak, w jaki sposób, podobnie jak

2. zgodnie z

yathārtha (यथार्थ)
1. zgodny z rzeczywistością, prawdziwy 

2. właściwy, odpowiedni
3. realistyczny (portret)
4. obiektywny
5. obojętny, beznamiętny
6. obiektywność, realność, realizm

yathārthatā (यथार्थता)
1. zgodność z rzeczywistością, prawdziwa natura, faktyczny stan rzeczy 

2. prawda, prawdziwość, fakt
3. rzeczywistość
4. obiektywność
5. beznamiętność

yatheṣṭa (यथेष्थ)
1. zgodny z życzeniem
2. wystarczająco, do woli, ile się chce

yadā (यदा)
gdy, kiedy

yadā-kadā (यदाकदा) 

od czasu do czasu

yadāvadhi (यदावधि) 

1. aż do czasu
2. od czasu

yadī (यदि)
jeśli, jeżeli

yadyapi (यद्यपि)
1. mimo że, pomimo
2. chociaż, choć, jakkolwiek

yadvā-tadvā (यद्वातद्वा) 

1. tak czy inaczej
2. najlepiej jak można

yama (यम)
1. jeden z pary, bliźniak
2. powściągliwość, samokontrola

yamaka (यमक)

ret. powtórzenie w tym samym wierszu tak samo brzmiącego słowa lub sylaby,

lecz o innym znaczeniu

yamala (यमल) 

para, dwójka

yamalī (यमली)
dwa przedmioty tworzące parę, komplet

yava (यव) 

jęczmień

yava-doṣa (यवदोष)
skaza na szlachetnym kamieniu

yavana (यवन) 

1. Grek

2. pejor. cudzoziemiec 

3. muzułmanin
4. Europejczyk
5. barbarzyńca

yavanikā (यवनिका) 

kurtyna

yaśa (यश)
1. sława, chwała, rozgłos, reputacja
2. poszanowanie, respekt, honor, szacunek, uznanie 

3. wychwalanie, chwalenie, pochwały

yaśasvī (यशस्वी)
1. chwalebny, pełen chwały 

2. chwalony, sławiony
3. szanowany, poważany
4. sławny

yaṣṭi (यष्टि) 

1. kij, laska

2. tyczka, słup, drąg 

3. pałka, maczuga

yaṣṭikā (यष्टिका) 

1. = yaṣṭi

2. naszyjnik 

yāṁtrika (यांत्रिक)

mechaniczny

yāṁtrikī (यांत्रिकी) 

mechanika

yācaka (याचक)
1. proszący usilnie, błagający, żebrzący 

2. żebrak
3. petent, interesant

yācana (याचन) 

błaganie, żebranie

yācanā (याचना)
1. błaganie, usilna prośba 

2. podanie, petycja

yācikā (याचिका)
prośba, podanie, petycja

yācita (याचित)
proszony, poproszony

yācya (याच्य)
to, o co się prosi

yājaka (याजक)
kapłan składający ofiarę

yājana (याजन) składanie ofiary

yājña (याज्ञ)
ofiarny, składany w ofierze

yājñika (याज्ञिक) 

1. ofiarny

2. kapłan przewodzący ofierze 

yājya (याज्य)

to, co ma się ofiarować, co się składa w ofierze

yātanā (यातना)
1. tortura, męczarnia
2. mit. katusze, męki piekielne

3. potworne cierpienie

yātāyāta (यातायात)
1. odchodzenie i przychodzenie, odejście i powrót 

2. ruch, przemieszczanie się
3. transport, przewóz
4. ruch uliczny
5. kursowanie, komunikacja

yātu (यातु)
1. ten, kto odchodzi, wędruje 

2. demon

yātrā (यात्रा)
1. wyjazd, podróż
2. wycieczka
3. wyprawa, ekspedycja
4. pielgrzymka
5. grupa pielgrzymów
6. procesja bóstw (posągów)

yātrika (यात्रिक)
1. związany z podróżą, podróżny
2. odbywający podróż, podróżujący 

3. zwykły, zwyczajny, normalny
4. wędrowiec, pielgrzym

yātrī (यात्री)
1. wędrowiec, pielgrzym 

2. podróżny, pasażer
3. turysta 

yāthārthya (याथार्थ्य) = yathārthatā

yāna (यान)
1. wyjazd, wyruszenie
2. ruszenie przeciwko komuś, atakowanie 

3. pojazd, wehikuł

yāpana (यापन)
1. sprawianie, że ktoś odchodzi, wyganianie, wypędzanie 

2. spędzanie (czasu)
3. tracenie (czasu)

yāpita (यापित) 

spędzony (czas)

yāma (याम)
1. czuwanie dzień i noc
2. trzygodzinny okres czasu
3. noc
4. mit. należący, odnoszący się di boga śmierci, Jamy

yāmala (यामल)
bliźnięta (= yamala)

yāmya (याम्य)
1. południowy 

2. prawa ręka 

3. południe

yāyāvara (यायावर) 

1. dużo chodzący

2. wędrowiec

yāvata (यावत)
1. tak dużo jak, tak wiele jak, tyle ile 

2. tak często jak
3. podczas gdy, tak długo jak
4. aż do, póki

yāvana (यावन)
1. dotyczący Jawanów, tj. Greków (Jończyków) / Persów / muzułmanów / barbarzyńców

2. = yavana

yukta (युक्त)
1. przyłączony (do), przywiązany, dołączony
2. połączony, zjednoczony, związany (z)
3. właściwy, odpowiedni, nadający się, stosowny, prawidłowy 

4. wskazany, wyznaczony, ustalony, uzgodniony
5. - wyposażony (w), posiadający

yuktatā (युक्तता)
1. zastosowanie, użycie
2. użyteczność, nadawanie się 

3. odpowiedniość, stosowność

yukti (युक्ति)
1. połączenie, powiązanie, koneksja, związek, kombinacja 

2. zastosowanie, użytek
3. praktyka, zwyczaj
4. przyrząd, narzędzie, środek
5. trik, sztuczka
6. podstęp, fortel
7. odpowiedniość, stosowność
8. sprawność, zręczność
9. zmyślność, pomysłowość

10.polityka
11.rozumowanie, wywód, argument 

12.wnioskowanie