Muzyka ma oczarować, tak mówią, i to jest prawda, 

Dobranym smakiem, nastrojem, i słowem, melodią, kunsztem, 

Śpiewak wywoła niechybnie w słuchaczu to, co jest celem.


                                                                      Lakṣya sangīta

Ideałem, do którego winien dążyć indyjski artysta, jest wywołanie w słuchaczu i widzu doświadczenia estetycznego zwanego rasą. Przyrównuje się rasę do ożywczego nektaru, którego skosztowawszy, człowiek zatraca poczucie ciała, a jego dusza rozszerza się i łączy we wspólnym doświadczeniu z innych uczestnikami wydarzenia artystycznego. Ma pojawić się wzruszenie, włoski jeżyć się na ciele, oczy zachodzić łzami, doświadczać całej gamy emocji. Po takim przedstawieniu teatralnym, czy też koncercie słuchacz wychodzi zachwycony, oczyszczony, jakby przemieniony duchowo. Taki jest cel indyjskiej sztuki.

Nazwa 'Vivaswan' jest formą mianownika od sanskryckiego wyrazu विवस्वन्त् vivasvant, które znaczy 'Słońce', 'poranne promienie Słońca'. Są dwie genezy wyrazu:

1) od czasownika vas - 'okrywać' z przedrostkiem vi - 'przez, na wskroś; dokładnie, w szczegółach; szczególnie' (-vant jest sufiksem tworzącym imiesłów przymiotnikowy czynny):  'ten, który okrywa w każdym szczególe' (viśeṣeṇa vāste, ācchādayatīti), czyli ogarnia świat - czyli Słońce. Taką etymologię podaje słownika sanskrycko-angielski Moniera Williamsa.

W niniejszym artytkule pokazuję powiązania polskiego zaimka honoryfikatywnego 'pan' z sanskryckimi i kaszmirskimi pojęciami wyrażającymi siebie i duszę.   

I.

आत्म ātma / आत्मन् ātman jest słowem, które zrobiło ogromną karierę w świecie; weszło także do języka polskiego i znaczy 'jaźń, dusza'. W sanskrycie używa się go przede wszystkim w znaczeniu, 'siebie', co najlepiej ilustruje struktura terminu gramatycznego oznaczającego stronę zwrotną: आत्मनेपदम् ātmane-padam - dosł. 'wyraz (forma) dla siebie'. Inne przykłady:

W sanskryckiej gramatyce Paniniego (IV w p.n.e.) jest taka reguła, że 'a' na końcu wyrazu, jest zanikające (संवृत saṃvṛta, od √वृ vṛ – 'zwierać się, zasłaniać'). Jest więc wymawiane podobnie jak angielskie shwa (ə) i służy jedynie ułatwieniu wymowy spółgłoski. Gramatycy indyjscy zauważyli, że bez samogłoski spółgłoska nie może zostać w ogóle wymówiona. To jedynie samo-głoski – samoistne głoski – powodują przejawienie się spółgłosek.