Przeżycie estetyczne (rasa) u Abhinawagupty na podstawie "Światła poezji" Mammaty (tłumaczenie komentarza do sutry 4.43.27-28)

Koncepcję przeżycia estetycznego, rasy, można znaleźć we fragmencie Abhinavabhārtī – komentarzu Abhinawagupty do Traktatu o Teatrze, gdzie autor dyskutuje z Lollatą, Śankuką i Bhattanajaką. Dyskusja odzwierciedla indyjską debatę na temat natury piękna. W języku polskim dostępna jest ona w pracy badawczej Anny Niteckiej: Doświadczenie estetyczne i mistyczne. Analiza fragmentów teoretycznoliterackich, filozoficznych i religijnych dzieł Abhinawagupty (Uniwersytet Jagielloński, 2007).

Poniżej zamieszczam inny fragment mówiący o przeżyciu rasy – jest to tym razem zaczerpnięte ze Światła poezji  (Kāvya-prakāśa) Mammaty (XII w), również Kaszmirczyka, streszczenie, czy też zwięzła interpretacja poglądu Abhinawagupty. Mammatę Bhattę należy uznać za kontynuatora myśli Abhinawagupty w dziedzinie estetyki indyjskiej. 

„Odrzuca się koncepcję, że o stałym nastroju wrażliwi i obeznani z poezją i dramatem [widzowie] WNIOSKUJĄ na podstawie bodźców, jakimi są w świecie piękna niewiasta i inne, i że to one są przyczyną [doświadczenia rasy]. Na zasadzie społecznie obowiązującej akceptacji lub odrzucenia szczególnego stosunku, że np. coś jest 'moje'  'wroga',  'obojętne', a coś jest 'nie moje' 'nie wroga', 'nie obojętne' w odniesieniu do ponadziemskiej tematyki, przy połączeniu z oddziaływaniem bodźców i innych elementów składowych przedstawienia, stały nastrój, taki jak romantyczny i inny WYRAŻA się dzięki zbiorowemu poznaniu znajdując się w społeczności w postaci wspólnej dyspozycji. I chociaż dotyczy tego, czy innego podmiotu (widza), to siłą, jaką jest obecność wspólnego przedmiotu, następuje czasowy zanik indywidualnej podmiotowości, co powoduje, że pojawia się brak zetknięcia z innym jawiącym się indywidualnie przedmiotem doświadczenia. A wtedy podmiot jest zarazem pusty i nieograniczony, biorąc udział w dialogu ze wszystkimi sercami. Choć nieograniczone do jednostki odczucie nieróżne jest w swej formie od wspólnoty, uświadamianie smakowania zachwytu nad jednością życia utrzymuje się tak długo, jak długo trwają bodźce. Ono powoduje smakowanie niczym bezpośrednio podany napoj pānaka1, jakby ściąga do serca, jakby obejmuje wszystkie członki ciała, jakby unicestwia wszystko inne, jakby wzbudza doznanie Brahmana, jakby sprawia nieziemski zachwyt cudowności – to jest smak (rasa): erotyczny i pozostałe”. (Kāvya-prakāśa 4.27-28)

1Czyli doświadcza smaku, który jest czymś nowym, odrębnym od części składowych przedstawienia. Pānaka to napój przyrządzony przez zmieszanie mango, tamaryndowca, kardamonu, cukru czarnego pieprzu – całość smakuje inaczej niż wyobrażona suma składników.     

Dział: