Słownik hindi / sanskrycko - polski, część IV: od y य do h ह

Zawiera około 4000 wybranych słów sanskryckich używanych we współczesnym języku hindi. Hasła ułożone są według następującej kolejności, zgodnie z alfabetem dewanagari: aṁ (अं), a (अ), ā (आ), i (इ), ī (ई), u (उ), ū (ऊ), ṛ (ऋ), e (ए), ai (ऐ), o (ओ), au (औ), k (क), kh (ख), g (ग), gh (घ), c (च), ch (छ), j (ज), jh (झ), ṭ (ट), ṭh (ठ), ḍ (ड), ḍh (ढ), t (त), th (थ), d (द), dh (ध), n (न), p (प), ph (फ), b (ब), bh (भ), m (म), y (य), r (र), l (ल), v (व), ś (श), ṣ (ष), s (स), h (ह).y (य)

 

y (य)

yaṁtra (यंत्र)

1. urządzenie, instrument

2. maszyna, mechanizm

3. instrument muzyczny

4. diagram używany do celów religijnych, astrologicznych i magicznych

5. amulet

yaṁtra-maṁtra (यंत्रमंत्र)

magia, czary, czarnoksięstwo

yaṁtra-mānava (यंत्रमानव)

mechaniczny człowiek, robot

yaṁtra-saṁcālita (यंत्रसंचालित)

mechanicznie obsługiwany / kierowany

yaṁtraka (यंत्रक)

mechanik

yaṁtrakāra (यंत्रकार) = yaṁtraka

yaṁtraṇā (यंत्रणा)

1. męka, cierpienie

2. tortury, katusze

yaṁtravat (यंत्रवत्)

mechanicznie

yaṁtrālaya (यंत्रालय)

warsztat mechaniczny

yaṁtrikā (यंत्रिका)

1. mały instrument muzyczny

2. gadżet

yaṁtrita (यंत्रित)

1. powściągliwy, wstrzemięźliwy, opanowany

2. związany, skrępowany, ograniczony

3. zamknięty

4. zmechanizowany

yaṁtrī (यंत्री)

muzyk

yaṁtrīkaraṇa (यंत्रीकरण)

mechanizacja

yakṣa (यक्ष)

1. rodzaj podrzędnych bóstw, strzegących skarbów i opiekujących się drzewami

2. przydomek Kubery

yakṣiṇī = yakṣī

yakṣī (यक्षी)

1. kobieta-jaksza

2. żona Kubery

yakṣmī (यक्ष्मी)

1. suchotniczy, gruźliczy

2. suchotnik, gruźlik

yajana (यजन)

akt ofiarowania, składanie ofiary

yajamāna (यजमान)

1. zamawiający i opłacający ceremonię składania ofiary

2. zamawiający usługę

yajamānī (यजमानी)

1. zamawianie ofiary

2. opłata za ofiarę

yajña (यज्ञ)

akt ofiarowania, złożenia w ofierze, ofiarowanie, ofiara

yajña-kuṁḍa (यज्ञकुंड)

palenisko, ołtarz

yajña-bhūmi (यज्ञभूमि)

miejsce pod ofiarę, miejsce ofiary

yajña-śālā (यज्ञशाला)

1. sala ofiarna, miejsce, gdzie przechowuje się ogień ofiarny

2. świątynia

yajña-sūtra (यज्ञसूत्र)

sznur bramiński (= yajñopavīta)

yajñīya (यज्ञीय)

1. nadający się na ofiarę, godny złożenia w ofierze

2. ofiarny

yajñopavīta (यज्ञोपवीत)

sznur bramiński

yata (यत)

1. powściągliwy, wstrzemięźliwy

2. umiarkowany

yatanīya (यतनीय)

1. to, o co należy się starać

2. godny wysiłku, godny zachodu

yati (यति)

1. powściągliwość, umiar, opanowanie, pohamowanie

2. cezura, pauza

3. asceta

yati-dharma (यतिधर्म)

ascetyzm, życie ascety

yatinī (यतिनी)

ascetka

yatkiṁcit (यत्किंचित्)

trochę, niewiele

yatna (यत्न)

1. wysiłek, usiłowanie, próba

2. trud, wytężanie się

3. wytrwałość, gorliwość

yatra (यत्र)

1. gdzie, w jakimkolwiek miejscu

2. gdy

3. podczas gdy

yathā (यथा)

1. jak, tak jak, w jaki sposób, podobnie jak

2. zgodnie z

yathārtha (यथार्थ)

1. zgodny z rzeczywistością, prawdziwy

2. właściwy, odpowiedni

3. realistyczny (portret)

4. obiektywny

5. obojętny, beznamiętny

6. obiektywność, realność, realizm

yathārthatā (यथार्थता)

1. zgodność z rzeczywistością, prawdziwa natura, faktyczny stan rzeczy

2. prawda, prawdziwość, fakt

3. rzeczywistość

4. obiektywność

5. beznamiętność

yatheṣṭa (यथेष्थ)

1. zgodny z życzeniem

2. wystarczająco, do woli, ile się chce

yadā (यदा)

gdy, kiedy

yadā-kadā (यदाकदा)

od czasu do czasu

yadāvadhi (यदावधि)

1. aż do czasu

2. od czasu

yadī (यदि)

jeśli, jeżeli

yadyapi (यद्यपि)

1. mimo że, pomimo

2. chociaż, choć, jakkolwiek

yadvā-tadvā (यद्वातद्वा)

1. tak czy inaczej

2. najlepiej jak można

yama (यम)

1. jeden z pary, bliźniak

2. powściągliwość, samokontrola

yamaka (यमक)

ret. powtórzenie w tym samym wierszu tak samo brzmiącego słowa lub sylaby, lecz o innym znaczeniu

yamala (यमल)

para, dwójka

yamalī (यमली)

dwa przedmioty tworzące parę, komplet

yava (यव)

jęczmień

yava-doṣa (यवदोष)

skaza na szlachetnym kamieniu

yavana (यवन)

1. Grek

2. pejor. cudzoziemiec

3. muzułmanin

4. Europejczyk

5. barbarzyńca

yavanikā (यवनिका)

kurtyna

yaśa (यश)

1. sława, chwała, rozgłos, reputacja

2. poszanowanie, respekt, honor, szacunek, uznanie

3. wychwalanie, chwalenie, pochwały

yaśasvī (यशस्वी)

1. chwalebny, pełen chwały

2. chwalony, sławiony

3. szanowany, poważany

4. sławny

yaṣṭi (यष्टि)

1. kij, laska

2. tyczka, słup, drąg

3. pałka, maczuga

yaṣṭikā (यष्टिका)

1. = yaṣṭi

2. naszyjnik

yāṁtrika (यांत्रिक)

mechaniczny

yāṁtrikī (यांत्रिकी)

mechanika

yācaka (याचक)

1. proszący usilnie, błagający, żebrzący

2. żebrak

3. petent, interesant

yācana (याचन)

błaganie, żebranie

yācanā (याचना)

1. błaganie, usilna prośba

2. podanie, petycja

yācikā (याचिका)

prośba, podanie, petycja

yācita (याचित)

proszony, poproszony

yācya (याच्य)

to, o co się prosi

yājaka (याजक)

kapłan składający ofiarę

yājana (याजन)

składanie ofiary

yājña (याज्ञ)

ofiarny, składany w ofierze

yājñika (याज्ञिक)

1. ofiarny

2. kapłan przewodzący ofierze

yājya (याज्य)

to, co ma się ofiarować, co się składa w ofierze

yātanā (यातना)

1. tortura, męczarnia

2. mit. katusze, męki piekielne

3. potworne cierpienie

yātāyāta (यातायात)

1. odchodzenie i przychodzenie, odejście i powrót

2. ruch, przemieszczanie się

3. transport, przewóz

4. ruch uliczny

5. kursowanie, komunikacja

yātu (यातु)

1. ten, kto odchodzi, wędruje

2. demon

yātrā (यात्रा)

1. wyjazd, podróż

2. wycieczka

3. wyprawa, ekspedycja

4. pielgrzymka

5. grupa pielgrzymów

6. procesja bóstw (posągów)

yātrika (यात्रिक)

1. związany z podróżą, podróżny

2. odbywający podróż, podróżujący

3. zwykły, zwyczajny, normalny

4. wędrowiec, pielgrzym

yātrī (यात्री)

1. wędrowiec, pielgrzym

2. podróżny, pasażer

3. turysta

yāthārthya (याथार्थ्य) = yathārthatā

yāna (यान)

1. wyjazd, wyruszenie

2. ruszenie przeciwko komuś, atakowanie

3. pojazd, wehikuł

yāpana (यापन)

1. sprawianie, że ktoś odchodzi, wyganianie, wypędzanie

2. spędzanie (czasu)

3. tracenie (czasu)

yāpita (यापित)

spędzony (czas)

yāma (याम)

1. czuwanie dzień i noc

2. trzygodzinny okres czasu

3. noc

4. mit. należący, odnoszący się di boga śmierci, Jamy

yāmala (यामल)

bliźnięta (= yamala)

yāmya (याम्य)

1. południowy

2. prawa ręka

3. południe

yāyāvara (यायावर)

1. dużo chodzący

2. wędrowiec

yāvata (यावत)

1. tak dużo jak, tak wiele jak, tyle ile

2. tak często jak

3. podczas gdy, tak długo jak

4. aż do, póki

yāvana (यावन)

1. dotyczący Jawanów, tj. Greków (Jończyków) / Persów / muzułmanów / barbarzyńców

2. = yavana

yukta (युक्त)

1. przyłączony (do), przywiązany, dołączony

2. połączony, zjednoczony, związany (z)

3. właściwy, odpowiedni, nadający się, stosowny, prawidłowy

4. wskazany, wyznaczony, ustalony, uzgodniony

5. - wyposażony (w), posiadający

yuktatā (युक्तता)

1. zastosowanie, użycie

2. użyteczność, nadawanie się

3. odpowiedniość, stosowność

yukti (युक्ति)

1. połączenie, powiązanie, koneksja, związek, kombinacja

2. zastosowanie, użytek

3. praktyka, zwyczaj

4. przyrząd, narzędzie, środek

5. trik, sztuczka

6. podstęp, fortel

7. odpowiedniość, stosowność

8. sprawność, zręczność

9. zmyślność, pomysłowość

10. polityka

11. rozumowanie, wywód, argument

12. wnioskowanie

yuga (युग)

1. jarzmo

2. para

3. wiek, era, epoka

4. mit. jeden z czterech okresów w dziejach ludzkości (kṛta, treta, dvāpara i kali)

yugala (युगल)

1. para, dwójka

2. bliźnięta

yugma (युग्म) = yugala

yugmaka (युग्मक)

1. = yugma

2. diada

yuddha (युद्ध)

1. wojna

2. walka, bitwa, potyczka

yuyutsā (युयुत्सा)

pragnienie walki, żądza walki, wojowniczość

yuyutsu (युयुत्सु)

1. pragnący walczyć, żądny walki, wojowniczy

2. skory do bitki, zadziorny

yuva (युव)

młody

yuvaka (युवक)

młody człowiek, młodzieniec

yuvatā (युवता)

okres młodości, młodość, młodzieńczość

yuvatī (युवती)

1. młoda

2. dziewczyna, młoda kobieta

yuvā (युवा)

1. młody

2. wkraczający w wiek męski

yūtha (यूथ)

1. gromada, stado

2. zespół, grupa, oddział (żołnierzy), hufiec

yūpa (यूप)

1. słupek/palik/kołek, do którego przywiązuje się zwierzę ofiarne

2. kolumna zwycięstwa

yoga (योग)

1. połączenie, związek

2. kombinacja, konfiguracja

3. zgodność, podobieństwo

4. użytek, użycie, zastosowanie

5. środek, narzędzie, instrument

6. okazja, sposobność

7. wkład, wpłata, kontrybucja

8. zakup, nabycie, nabytek, dorobek (yoga-kṣema)

9. joga

yogadāna (योगदान)

1. wkład, udział

2. przekazanie nauki jogi

3. fałszywy, obłudny dar

yogāyoga (योगायोग)

1. pomyślny i niepomyślny

2. traf, splot wydarzeń

yogī (योगी)

1. jogin

2. nazwa społeczności tkaczy

yogya (योग्य)

1. odpowiedni, stosowny

2. zdatny, nadający się

3. godny, wart

4. zdolny, sposobny, umiejętny

5. potrafiący, umiejący, będący w stanie

6. zdolny, utalentowany

yogyatā (योग्यता)

1. odpowiedniość, stosowność

2. zdatność, przydatność, nadawanie się

3. zasługiwanie, bycie godnym

4. wartość, zaleta

5. zdolność, wydolność, możliwości

6. zdolności, talent

7. kwalifikacje

yojana (योजन)

1. łączenie

2. połączenie, związek

3. tradycyjna miara odległości (4-18 mil), staja

yojanā (योजना)

1. łączenie się

2. tworzenie, formowanie, zawiązywanie (np. grupy)

3. stosowanie, używanie

4. kombinacja, połączenie

5. projekt, plan, planowanie

yojita (योजित)

1. połączony, złączony

2. utworzony, ustanowiony

3. zamierzony, zaplanowany

yojya (योज्य)

1. tu, co należy przyłączyć lub dodać

2. to, co jest do zrealizowania, wdrożenia, wprowadzenia w życie

3. coś, co jest korzystne

4. ilość (do dodania)

yoddhavya (योद्धव्य)

1. nadający się do walki

yoddhā (योद्धा

1. wojownik, żołnierz

2. zawodnik, czempion

yodhana (योद्धन)

1. potyczka, bitwa

2. militaria, bronn

yodhya (योद्ध्य)

nadający się do walki

yoni (योनि)

1. łono

2. żeńskie narządy płciowe

3. narodziny

4. powtórne narodziny, odrodzenie się, reinkarnacja

5. źródło, początek

yoṣitā (योषिता)

kobieta

yaugika (यौगिक)

1. mający znaczenie zgodne z etymologią (o słowie) (gram.)

2. utworzony przez połączenie, złożony (o słowie)

3. mający zastosowanie, służący do

4. zaradczy, leczniczy

5. związany z jogą, dotyczący jogi, jogiczny

yautuka (यौतुक)

1. podarki ślubne

2. posag, wiano

yauna (यौन)

1. związany z łonem, maciczny

2. zrodzony z łona (brat, siostra)

3. płciowy

4. weneryczny (o chorobie)

yauvana (यौवन)

1. młodość

2. okres dojrzewania, początek dorosłości

3. młodzież

r (र)

raṁka (रंक)

1. ubogi, biedny

2. nieszczęsny, nieszczęśliwy

3. biedak, nędzarz

raṁkatā (रंकता)

bieda, ubóstwo, nędza

raṁkiṇī (रंकिणी)

biedaczka, nędzarka

raṁga (रंग)

1. kolor, barwa

2. barwnik, farba

3. cera, karnacja

4. uroda

5. wygląd, powierzchowność, wyraz (twarzy)

6. atmosfera, nastrój

7. stan, kondycja

8. sposób, styl, maniera

9. wpływ

10. charakter, natura

11. rodzaj, typ

12. scena, estrada

13. sztuka sceniczna (aktorstwo, taniec, śpiew)

14. rozrywka, zabawa, żarty

15. widowisko, spektakl

16. pole bitwy

raṁgī (रंगी)

1. beznamiętny

2. oddany (czemuś)

3. aktor

raṁjaka (रंजक)

1. barwiący, farbujący

2. -poruszający, -porywający, -ekscytujący

3. farbiarz

4. barwnik

raṁjita (रंजित)

1. zabarwiony

2. poruszony, zachwycony, uradowany

raṁḍa (रंड)

1. niewierny, wiarołomny

2. jałowy, bezpłodny

3. ten, kto umiera nie pozostawiając synów

raṁḍā (रंडा)

1. wdowa

2. obraźliwe określenie, przezwisko

raṁdhana (रंधन)

gotowanie

raṃdhra (रंध्र)

1. pęknięcie, szczelina, otwór, dziura

2. przen. wada, usterka

rakta (रक्त)

1. zabarwiony, pomalowany, pofarbowany

2. czerwony kolor, czerwień

3. krew

rakta-kṣīṇatā (रक्तक्षीणता)

anemia

rakta-saṁcāra (रक्तसंचार)

krążenie krwi, krwioobieg

raktatā (रक्तता)

czerwoność, krwistość

raktima (रक्तिम)

zabarwiony na czerwono, krwisty

raktimā (रक्तिमा)

czerwoność, czerwień

rakṣa (रक्ष)

1. = rakṣaka

2. chronienie, pilnowanie, ochrons

rakṣaka (रक्षक)

1. strzegący, pilnujący, ochraniający

2. stróż, strażnik, ochroniarz

3. opiekun, obrońca

rakṣaṇa (रक्षण)

chronienie, pilnowanie

rakṣaṇīya (रक्षणीय)

wymagający ochrony, potrzebujący opieki

rakṣā (रक्षा)

1. ochrona, zabezpieczenie

2. ochrona przed złymi siłami

3. opieka, piecza, dbałość

4. obrona

rakṣita (रक्षित)

1. chroniony, zabezpieczony

2. doglądany, pilnowany, dozorowany

3. broniony

4. trzymany w rezerwie

rakṣī (रक्षी)

1. opiekun, obrońca

2. stróż, dozorca

rakṣya (रक्ष्य) = rakṣaṇīya

rakṣyamāṇa (रक्ष्यमाण)

mający ochronę, chroniony, zabezpieczony

racanā (रचना)

1. tworzenie, formowanie, kształtowanie, budowanie

2. coś stworzonego, utwór, dzieło

3. ustanowienie, urządzenie

4. struktura

racayitā (रचयिता)

1. twórca, stwórca, kreator

2. autor, kompozytor

racayitrī (रचयित्री)

twórczyni, autorka

racita (रचित)

1. zrobiony, stworzony, wykonany, utworzony, uformowany

2. ułożony, skomponowany

rajaka (रजक)

pracz

rajakī (रजकी)

1. żona pracza

2. praczka

rajata (रजत)

1. biały, srebrzysty

2. biel

3. srebro

4. kość słoniowa

rajanī (रजनी)

noc

rajanīkara (रजनीकर)

księżyc

rajanīcara (रजनीचर)

1. włóczący się po nocach, nocny włóczęga, nocny wędrowiec

2. demon

3. księżyc

rajanīpati (रजनीपति)

pan nocy, małżonek nocy, księżyc

rajanīmukha (रजनीमुख)

zmierzch, zmrok

rajju (रज्जु)

1. sznur, postronek

2. deszcze

3. splecione, skręcone włosy

raṇa (रण)

1. bitwa, walka

2. konflikt

3. pole bitwy

4. wojna

raṇita (रणित)

brzmiący, dźwięczący, dzwoniący

rati (रति)

1. rozkosz, przyjemność

2. miłość, namiętność

3. stosunek seksualny

4. małżonka Kamy, boga miłości

5. przejęcie, zaangażowanie, pochłonięcie

ratna (रत्न)

1. klejnot, kamień szlachetny

2. - coś cennego, wspaniałego

ratnakāra (रत्नकार)

jubiler, złotnik

ratha (रथ)

1. rydwan

2. powóz, pojazd (bogów)

rathī (रथी)

1. woźnica

2. wojownik walczący z rydwanu, rydwannik

rathyā (रथ्या)

kanał wodny

rada (रद)

1. ząb

2. kieł

radana (रदन) = rada

ramaṇa (रमण)

1. przyjemność, rozkosz, zachwyt

2. ukochany, kochanek, mąż

3. stosunek seksualny

ramaṇī (रमणी)

1. piękna kobieta

2. młoda kobieta

ramaṇīka (रमणीक) = ramaṇīya

ramaṇīya (रमणीय)

piękny, uroczy, czarujący

ramaṇīyatā (रमणीयता)

1. piękno, uroda, powab, wdzięk (młodej kobiety)

2. urok (natury)

ramā (रमा)

1. ukochana

2. żona

3. Lakszmi

ramya (रम्य) = ramaṇīya

rava (रव)

1. krzyk

2. głos

3. dźwięk, hałas

4. przen. sława, reputacja

ravatha (रवथ)

kukułka

ravi (रवि)

słońce

raśmi (रश्मि)

promień światła

rasa (रस)

1. sok, nektar

2. płyn, ciecz, likwor

3. sos, zawiesina

4. wydzielina z ciała, wysięk

5. esencja, istotna część

6. smak (6)

7. smak (9)

8. wykwint, elegancja

9. czar, urok, wdzięk

10. rozkosz, radość

11. rtęć

rasanā (रसना)

1. język

2. przen. smak

rasā (रसा)

1. ziemia

2. mit. świat podziemny

rasika (रसिक)

1. pełen uczucia, uczuciowy, sentymentalny

2. bystry, dowcipny

3. wytworny, elegancki

4. rozkoszujący się, znajdujący przyjemność

5. zmysłowy, ponętny, lubieżny

6. znawca, koneser, smakosz

7. lubieżnik, sybaryta

8. hind. czciciel Kryszny ogarnięty żarliwym uczuciem

rasikatā (रसिकता)

1. wyraz artystyczny

2. uczucie, namiętność

3. zmysłowość, lubieżność

rasikā (रसिका)

język

rasya (रस्य)

smaczny

rahas (रहस्)

1. odludne miejsce

2. samotność, osamotnienie

rahasya (रहस्य)

1. sekretny, tajemny, tajemniczy, nieodgadniony

2. sekret, tajemnica

3. misterium, nauka mistyczna

rahita

1. pozbawiony, wyzuty

2. bez (czegoś)

rākā

1. dzień pełnego księżyca, pełnia

2. swędzenie, świąd

3. strup

rājakīya (राजकीय)

1. królewski

2. stanowy, narodowy

3. państwowy

4. oficjalny, urzędowy

ruci (रुचि)

1. światło, blask, piękno

2. lubienie, zainteresowanie, skłonność

3. smak, gust, upodobanie

4. apetyt, łakomstwo

l (ल)

lakṣa (लक्ष)

1. 100 tysięcy, lakh

2. znak

3. przedmiot dążenia

lakṣaṇa (लक्षण)

1. znak, piętno, znamię

2. oznaka, wskazówka

3. cecha charakterystyczna, właściwość, rys

4. określenie, definicja, charakterystyka

5. symptom, objaw

lakṣaṇā (लक्षणा)

przenośne znaczenie słowa

lakṣaṇīya (लक्षणीय)

1. godny uwagi (odnotowania, zaznaczenia. Zauważenia)

2. niezwykły, wybitny, zauważalny, zwracający uwagę

lakṣita (लक्षित)

1. spostrzeżony, zauważony, zaobserwowany

2. wskazany, zaznaczony, oznaczony, określony, zdefiniowany

3. nacechowany, charakteryzujący się

4. wyznaczony

5. widziany, postrzegany, rozpoznawany

6. określany, nazywany

lakṣya (लक्ष्य)

1. widzialny, obserwowalny

2. godny uwagi

3. cel, obiekt, przedmiot dążenia

4. tarcza

5. zamiar, plan

lipta (लिप्त)

1. nasmarowany, namaszczony, pomazany, otynkowany

2. pobrudzony, poplamiony

3. splamiony, skalany, skażony, zbrukany

4. zhańbiony, zbezczeszczony, sprofanowany

5. przylgnięty, przyklejony, przylepiony, przyczepiony, przylegający

6. lgnący do, przywiązany

7. zajęty, zaabsorbowany, zaangażowany

8. połączony, związany

9. zjedzony

līlā (लीला)

1. zabawa, rozrywka

2. boska igraszka

3. cud

4. wyczyn

līālvatī

1. wesoḷa, radosna, swawolna, figlarna, rozbawiona, rozigrana

2. piękna, urocza, czarujāca

luṁcana (लुंचन)

wyrywanie, wyskubywanie (włosów, piór)

luṁṭhita (लुंठित)

zrabowany, zagrabiony, skradziony

lupta (लुप्त)

1. zanikły

2. zaginiony, zgubiony, utracony, stracony

3. opuszczony, pominięty (słowo w zdaniu)

4. przestarzały (zwyczaj)

luptatā (लुप्तता)

1. zniknięcie, nieobecność

2. nieistnienie

lubdha (लुब्ध)

1. pożądliwy, chciwy, żądny

2. lubieżny

lubdhaka (लुब्धक)

1. myśliwy

2. gwiazda Syriusz

lūna (लून)

1. obcięty, skoszony

2. zerwany (kwiat, owoc)

lekha (लेख)

1. coś napisanego: artykuł, dokument, zapisek, inskrypcja

2. pismo, pismo ręczne

lekhaka (लेखक)

1. pisarz

2. autor

3. skryba

lekhana (लेखन)

1. pisanie

2. skrobanie, wydrapywanie

3. rysowanie, szkicowanie

4. malowanie

5. liczenie, kalkulowanie

lekhanī (लेखनी)

1. przyrząd do pisania, pióro

2. pędzel artysty

lekhanīya (लेखनीय)

godny zapisania, zanotowania

lekhikā (लेखिका)

1. pisarka

2. autorka

lekhya (लेख्य)

1. mający formę pisaną, dolumentalny

2. pismo, dokument

3. szkic

lepaka (लेपक)

tynkarz

lepana (लेपन)

1. smarowanie, mazanie

2. tynkowanie, cementowanie, gipsowanie

3. obklejanie, oblepianie, fornirowanie

4. maść

5. gips

lepya (लेप्य)

smarowidło: maść, gips

leśa (लेश)

1. fragment

2. kawałek, odrobina, ślad

lehana (लेहन)

1. lizanie, zlizywanie, chłeptanie

2. kosztowanie, próbowanie

lehya (लेह्य)

coś do lizania, połykania

laiṁgika (लैंगिक)

seksualny

loka (लोक)

1. świat, uniwersum

2. świat, sfera kosmiczna

3. ludzie, lud

4. przeciętni ludzie, publika

5. społeczeństwo, naród

6. rodzaj ludzki, ludzkość

loka-gīta (लोकगीत)

pieśń ludowa

loka-taṁtra (लोकतंत्र)

ustrój demokratyczny, demokracja

loka-taṁtravādī (लोकतंत्रवादी)

zwolennik demokracji, demokrata

loka-tattva (लोकतत्व)

powszechne właściwości czy rysy

loka-tāṁtrika (लोकतांत्रिक)

demokratyczny

loka-traya (लोकत्रय)

1. trzy światy: niebiosa, ziemia i podziemia (lub przestworza)

2. cały świat

loka-nātha (लोकनाथ)

Pan Świata

loka-pāla (लोकपाल)

1. strażnik regionu świata

2. król

3. przewodniczący Izby Gmin

4. rzecznik praw obywatelskich

loka-priya (लोकप्रिय)

popularny

loka-mata (लोकमत)

utarta opinia, powszechne mniemanie

loka-mānya (लोकमान्य)

szeroko znany, poważany, szanowany

loka-lāja (लोकलाज)

1. powszechne uznanie, szacunek u ludzi

2. dbanie o opinię ludzi, liczenie się ze zdaniem innych

loka-sattā (लोकसत्ता)

demokracja

loka-sattāvādī (लोकसत्तावादी)

1. wyznający ideę demokracji

2. demokratyczny

loka-sevā (लोकसेवा)

1. służba społeczna, praca społeczna, wolontariat

2. powszechna służba (wojskowa)

loka-sadana (लोकसदन) = loka-sabhā

loka-sabhā (लोकसभा)

niższa izba indyjskiego parlamentu

loka-hita (लोकहित)

publiczne lub powszechne dobro

lokāṁtarita (लोकांतरित)

zmarły, świętej pamięci

lokācāra (लोकाचार)

1. powszechny zwyczaj

2. postępowanie, zachowanie się w świecie

lokācārī (लोकाचारी)

1. przestrzegający obyczajów

2. bystry, sprytny, mądry

lokātīta (लोकातीत) = lokottara

lokāpavāda (लोकापवाद)

1. publiczna krytyka

2. publiczne oskarżenie, potępienie, zarzuty

3. publiczny skandal

lokāyata (लोकायत)

1. filoz. materialista

2. ateista

3. materializm

lokāyatana (लोकायतन)

siedziba ludzi, tj. świat

lokottara (लोकोत्तर)

1. nadnaturalny

2. transcendentalny

3. przekraczający świat, transcendentny

lokopakāra (लोकोपकार)

1. dobroczynność

2. powszechne dobro, interes publiczny

lokopayogī (लोकोपयोगी)

powszechnie przydatny, społecznie użyteczny

lopa (लोप)

1. zniknięcie

2. odsunięcie się, wycofanie

3. opuszczenie, pominięcie

4. ling. elizja

locana (लोचन)

1. oko

2. spojrzenie, wzrok

lopa tārā (लोप तारा)

„znikająca gwiazda”, planeta Neptun

lopana (लोपन)

1. ukrywanie, skrywanie, chowanie

2. zniszczenie, destrukcja

lobha (लोभ)

1. namiętne pragnienie, pożądanie

2. żądza, chciwość

3. pokusa, pokuszenie

lobhanīya (लोभनीय)

kuszący, zachęcający

lobhī (लोभी)

1. pragnący, żądny

2. chciwy, pożądliwy

3. chciwiec

loma (लोम) = roma

lomaśa (लोमश)

1. włochaty, kudłaty, kosmaty

2. wełniany

3. szczeciniasty

4. mechaty

lola (लोल)

1. drżący, trzęsący się, dygocący

2. falujący

3. pofałdowany, falisty

4. kapryśny, zmienny

5. gorliwy, ochoczy

6. wisiorek zwisający z uszu

lolaka (लोलक)

1. wisiorek , kolczyk (w uszach lub nosie)

2. wahadło

lolā (लोला)

1. język

2. języczek podniebienny

lolupa (लोलुप)

1. namiętnie pragnący, żądny

2. chciwy, pożądliwy

lolupatā (लोलुपता)

gorące pragnienie, żądza

loha (लोह)

1. żelazo, stal

2. przen. broń

lohakāra (लोहकार)

kowal

lohacūna (लोहचून)

opiłki żelaza

lohacūrṇa (लोहचूर्ण) = lohacūna

lohamaya (लोहमय)

1. wykonany z żelaza

2. bogaty w żelazo

lohita (लोहित)

1. czerwony

2. czerwień

3. planeta Mars

4. krew

laukika (लौकिक)

1. należący do tego świata

2. światowy (wiedza, moc, przepych)

3. świecki

4. doczesny, chwilowy, przemijający

5. zwykły, normalny, powszechnie przyjęty

laukikatā (लौकिकता)

1. światowość

2. świeckość, ziemskość, doczesność

3. zwyczaje panujące w świecie

lauha (लौह)

1. wykonany z żelaza, żelazny

2. żelazo

3. metal

v (व)

vaṁkā (वंका)

zagięty, zakręcony (popręg)

vaṁkima (वंकिम)

1. zakręcony, zagięty

2. przyciągający (oczy)

vaṁga (वंग)

Bengal

vaṁgīya (वंगीय)

bengalski

vaṁcaka (वंचक)

1. oszust, kłamca

2. krętacz, szuler, naciągacz

3. drań, łotr, łajdak, nędznik, nikczemnik

vaṁcana (वंचन) = vaṁcanā

vaṁcanā (वंचना)

1. oszukiwanie, okłamywanie, wprowadzanie w błąd

2. oszustwo, matactwo, nieuczciwość

3. podstęp

vaṁcita (वंचित)

1. oszukany, okłamany

2. naciągnięty

3. pozbawiony (czegoś)

vaṁṭa (वंट)

część, udział

vaṁṭaka (वंटक)

ten, który rozdaje/rozprowadza/rozdziela/przydziela/porcjuje, dystrybutor

vaṁṭana (वंटन)

rozdzielanie, przydzielanie, dystrybucja

vaṁdana (वंदन)

1. chwalenie, wychwalanie, wysławianie, chwalba

2. uwielbienie, adoracja

3. hołd, pokłon, pełne szacunku powitanie przez dotknięcie czyichś stóp

vaṁdanā (वंटना)

1. = vaṁdana 2, 3

2. modlitwa

vaṁdanīya (वंदनीय)

1. zasługujący na pochwałę

2. godny chwały

3. zasługujący na szacunek

vaṁdita (वंदित)

1. chwalony, wysławiany

2. uwielbiany

3. szanowany, poważany

vaṁdī (वंदी)

1. piewca, bard

2. panegirysta

vaṁdya (वंद्य) = vaṁdanīya

vaṁśa (वंश)

1. bambus

2. fujarka, flet

3. rodzina, ród

4. linia rodu, sukcesja

5. potomstwo

6. dynastia

vaṁśika (वंशिक)

1. rodzinny, rodowy

2. pochodzący w prostej linii

3. genealogiczny

vaṁśī (वंशी)

fujarka, flet

vaka (वक)

1. czapla

2. żuraw

vaktavya (वक्तव्य)

1. to, co jest do powiedzenia/wypowiedzenia

2. mowa

3. wypowiedź, wyrażenie, sformułowanie

4. spostrzeżenie, komentarz, uwaga

5. twierdzenie, oświadczenie, komunikat

vaktā (वक्ता)

1. ten, który mówi

2. mówca, orator, prelegent

3. wykładowca, nauczyciel

4. osoba wymowna, elokwentna

vaktṛtā (वक्तृता)

1. mowa, przemówienie

2. wykład

3. wymowa, elokwencja

vaktra (वक्त्र)

1. usta

2. pysk, paszcza

vakra (वक्र)

1. krzywy

2. kręty, wijący się

3. zakrzywiony, wygięty, zgięty

4. półkolisty, w kształcie półksiężyca

5. okrężny

6. ukośny, krzywy, z ukosa (o spojrzeniu)

7. pokrętny, przebiegły, nieszczery

8. nieżyczliwy

9. kręty bieg, wicie się, zakręcanie, zataczanie łuków

10. zakręt, zakole, meander

11. mat. krzywa

vakratā (वक्रता)

przewrotność

vakrima (वक्रिम)

1. przebiegły, przewrotny, nieszczery

2. pokrętny, oszukańczy

vakrī (वक्री)

1. = vakra 1-4

2. cofnięcie się, ruch wstecz (planety)

vakṣa (वक्ष)

1. pierś, biust

2. klatka piersiowa

vaca (वच)

1. tatarak (Acorus calamus)

2. korzeń irysa (Iris germanica, Iris florentina, Iris pallida)

vacana (वचन)

1. mowa

2. słowo

3. oświadczenie, deklaracja

4. zapewnienie

5. obietnica

6. gram. liczba

vastu (वस्तु)

1. coś rzeczywistego, realnego, istniejącego, substancja

2. rzecz, przedmiot, obiekt, artykuł

3. towar

4. pl. dobra, posiadłości

vastugata (वस्तुगत)

1. istniejący, rzeczywisty, realny

2. obiektywny

3. materialny

vastutaḥ (वस्तुतः)

1. naprawdę, rzeczywiście, faktycznie, istotnie

2. zaprawdę, w rzeczy samej, z natury rzeczy, w istocie

3. oczywiście, na pewno, z pewnością

4. w konsekwencji, w rezultacie

vākya (वाक्य)

1. wypowiedź, wyrażenie

2. zdanie

3. zdanie składowe

vākya-racanā (वाक्यरचना) = vākya-vinyāsa

vākya-vinyāsa (वाक्यविन्यास)

ling. składnia

vākyāṁśa (वाक्यांश)

część zdania, fraza

vāṇī (वाणी)

1. mowa, język

2. zdolność, umiejętność mówienia

3. słowo

4. głos

5. = Saraswati

vikāra (विकार)

1. zmiana

2. przekształcenie, odkształcenie

3. zmiana na gorsze, pogorszenie

4. uszkodzenie, szkoda, uszczerbek

5. zaburzenie,, anomalia, dewiacja, odchylenie od normy

6. choroba

7. zdenerwowanie, wzburzenie, pobudzenie, niepokój umysłowy

vikāsa (विकास)

1. otwarcie się, odemknięcie, odsłonięcie

2. rozwinięcie się, rozkwitnięcie, rozkwit

3. rozwój, ewolucja

4. rozszerzenie się, powiększenie, ekspansja

5. piękno, powab, wdzięk, urok

vikṣepa (विक्षेप)

1. rozpraszanie, rozrzucanie, rozrzut

2. rzucanie, ciskanie, miotanie

3. odpalenie, wystrzelenie

4. szał, obłęd, szaleństwo

vicakṣaṇa (िवचक्षण)

1. widoczny, rzucający się w oczy, zwracający uwagę, wyrazisty

2. wnikliwy, bystry, jasno widzący

3. rozumny, roztropny, zmyślny

4. biegły, zręczny, obeznany, obznajomiony, wykwalifikowany

vicaraṇa (िवचरण)

1. wędrowanie

2. błąkanie się, włóczenie, wałęsanie, tułanie

3. zachowanie, postępowanie

vicala (िवचल)

1. ruchomy, ruchliwy, mobilny

2. zmienny, kapryśny, niestały

vicalana (िवचलन)

1. ruchliwość, ruchomość, mobilność

2. przemieszczanie się, migracja

vicalita (िवचलित)

1. przesunięty, przestawiony

2. niestały, ruchomy

3. odchylony, zboczony

4. zabłąkany, zagubiony

vicāra (िवचार)

1. myśl, idea

2. myślenie, rozmyślanie, wnikanie, zagłębianie się, refleksja

3. dochodzenie, dociekanie, sprawdzanie, egzaminowanie

4. namysł, rozwaga, zastanawianie się, rozważanie, rozpatrywanie

5. wątpliwość, wahanie się

6. konsultacja, rada, porada

7. dyskusja

8. sposób myślenia, punkt widzenia

9. sposób postępowania, działania, procedura

10. opinia

11. werdykt

vicālitā (िवचालिता)

anomalia

viccheda (विच्छेद)

1. odcięcie, przerwanie

2. oddzielenie, odłączenie, rozstanie, separacja

3. sekcja, rozdział

4. usunięcie, wyeliminowanie

vitarka (वितर्क)

1. myślenie, zastanawianie się

2. rozpatrywanie, rozważanie, rozumowanie

3. argument

4. dyskusja, dysputa

5. wątpliwa lub sporna sprawa

6. wątpliwość, niepewność, rozchwianie

7. domysł, przypuszczenie, domniemanie, spekulacja

8. wyobrażenie, fantazja

9. pogląd, opinia

10. intencja, cel

11. nauczyciel, doradca duchowy

vidhāna (विधान)

1. coś wyznaczonego, przeznaczonego, los

2. akt, działanie

3. stwórczość, stworzenie

4. uporządkowanie, usystematyzowanie

5. prawodawstwo, ustawodawstwo, legislacja

6. ryt, rytuał

7. metoda, sposób

8. zasada, reguła, prawidło, prawo

9. konstytucja

vidhi (विधि)

1. reguła, prawo

2. zarządzenie, rozporządzenie

3. statut, ustawa

4. rytuał, ceremonia

5. metoda, sposób, przepis

6. przeznaczenie, los, fatum

7. to, co przepisane, zarządzone

8. horoskop

vinimaya (विनिमय)

1. wymiana, zamiana

2. obca waluta

vinimeya (विनिमेय)

wymienialny

viniyaṁtraṇa (विनियंत्रण)

zniesienie kontroli

viniyama (विनियम)

regulacja

viniyamana (विनियमन)

podleganie regulacji

viniyukta (विनियुक्त)

1. przyznany, przeznaczony

2. stosowany, używany

viniyoga (विनियोग)

1. przyznanie, przeznaczenie (na jakiś cel)

2. stosowanie, używanie

3. przydzielenie, przydział (funduszy)

4. podwyższenie, podniesienie (funduszy)

vinirdeśa (विनिर्देश)

wykaz, wyszczególnienie, specyfikacja

vinīta (विनीत)

1. grzeczny, uprzejmy, kurtuazyjny

2. skromny, dobrze ułożony

3. cichy, łagodny, potulny, pokorny

vinitatā (विनीतता) = vinaya

vinīti (विनीति) = vinaya

vinoda (विनोद)

1. przyjemność, rozrywka

2. zabawa, uciecha, wesołość

3. żart

4. impreza, widowisko

5. rozkosz, przyjemność

vinodī (विनोदी)

1. czerpiący przyjemność lub rozkosz

2. radosny, pogodny

vinyāsa (विन्यास)

1. uporządkowane rozmieszczenie, ułożenie

2. układ, kompozycja

3. porządek

4. przystosowanie, dostosowanie

5. związek (słów w zdaniu)

vipaṁcī (विपंची)

poet. lutnia, wina

vipakṣa (विपक्ष)

1. będący po przeciwnej stronie, przeciwny. wrogi

2. przeciwna strona, opozycyjna partia

3. przeciwny wypadek

4. gram. wyjątek

vipakṣatā (विपक्षता)

1. przeciwieństwo, opozycja

2. wrogość

vipakṣī (विपक्षी)

1. = vipakṣa 1

2. przeciwnik, oponent, adwersarz

vipaṇa (विपण)

targ, rynek

vipaṇana (विपणन)

zakupy

vipatti (विपत्ति)

1. kłopot, nieszczęście

2. wypadek, katastrofa

vipatha (विपथ)

1. błędna droga

2. zła droga, niewłaściwe postępowanie, złe prowadzenie się

vipathaga (विपथग)

1. rzeka

2. idący błędną drogą

vipad (विपद्) = vipatti

vipadā (विपदा) = vipatti

vipanna (विपन्न)

1. popadły w nieszczęście

2. popadły w biedę, zubożały, bez środków

vipannatā (विपन्नता)

1. nieszczęście, niepowodzenie

2. bieda

viparīta (विपरीत)

1. przeciwny, przeciwstawny

2. odwrotny, odwrócony

3. niekorzystny, nieprzychylny, niesprzyjający, niepomyślny

viparītatā (विपरीतता)

przeciwność, przeciwieństwo, odwrotność

viparyaya (विपर्यय)

1. odwrócenie, zmiana

2. zamiana, przestawienie, wymienienie

3. odwrotna kolejność, odwrotność

4. przeciwność, niepowodzenie

5. opaczne zrozumienie, nieporozumienie

6. ling. metateza (zmiana kolejności sąsiednich głosek)

viparyasta (विपर्यस्त)

odwrócony, przemieniony

viparyāya (विपर्याय) = viparyaya

viparyāsa (विपर्यास) = viparyaya

vipala (विपल)

krótka chwila, moment

vipāka (विपाक)

1. dojrzewanie, dojrzałość

2. skutek, konsekwencja (popełnionego wcześniej czynu)

vipina (विपिन)

lasek, zagajnik

vipula (विपुल)

1. obszerny, szeroki, rozległy

2. bogaty, obfity, bujny

3. głęboki

vipulatā (विपुलता)

duża ilość, obfitość

vipulā (विपुला)

„rozległa”, ziemia ze wszystkim, co rodzi

vipra (विप्र)

1. bramin

2. kapłan rodzinny

vibhīṣikā (विभीषिका)

1. straszny, mrożący krew w żyłach, pokaz

2. zagrożenie, niebezpieczeństwo

3. groźba, pogróżka

vibhūti (विभूति)

1. moc, potęga

2. zwierzchnictwo, władza

3. moc nadludzka

4. świetność, chwała

5. bogactwo, dobrobyt

6. święty popiół

vimarśa (विमर्श)

1. namysł, zastanawianie się

2. rozważanie, rozpatrywanie

3. badanie, wnikanie, studiowanie, dociekanie, dochodzenie

4. egzaminowanie, sprawdzanie, próba

5. rozumowanie

6. wiedza

7. dyskusja, debata

8. konsultacja

9. krytyka

10. irytacja, niecierpliwość

virakta (विरक्त)

1. beznamiętny, wolny od pragnień

2. nieprzywiązany do rzeczy świata

3. odwrócony, niechętny, przeciwny

4. wyobcowany

5. zmęczony, znużony

virājamāna (विराजमान)

1. świetny, wspaniały, promienny, jaśniejący

2. umieszczony, posadzony (np. na tronie)

3. rządzący, władający, panujący, królujący

virodha (विरोध)

1. przeciwieństwo, przeciwstawność, opozycja

2. sprzeciw, opór

3. konflikt, niezgodność

4. wrogość

vilaṁba (विलंब)

1. powolność

2. opóźnienie, zwłoka

vilaṁbana (विलंबन)

1. spóźnienie się

2. opóźnienie

vilāsa (विलास)

1. przyjemność zmysłowa, rozkosz, uciecha

2. wygodne, luksusowe życie

3. flirt, zaloty

4. zalotność, zmysłowość, uwodzicielstwo

vivaraṇa (विवरण)

1. sprawozdanie, raport, relacja

2. przedstawienie, wyłożenie, wykład

3. szczegółowe omówienie, objaśnienie

4. wyszczególnienie

5. komentarz

vivikta (विविक्त)

1. oddzielony, odizolowany

2. odosobniony, samotny

3. osobny, odrębny

4. odróżniony

5. czysty, jasny

viveka (विवेक)

1. rozróżnienie, odróżnienie, rozeznanie

2. rozum

3. trzeźwość, rozsądek

4. roztropność, zapobiegliwość

5. osąd, ocena

6. sumienie

vivecana (विवेचन)

1. odróżnianie, rozróżnianie, rozeznanie

2. osąd, orzeczenie

3. ocenienie, oszacowanie, diagnoza

4. badanie, dociekanie, dochodzenie

5. namysł, zastanawianie się

viśada (विशद)

1. czysty, wyczyszczony

2. czysty, jasny, klarowny, przejrzysty

3. jasny, oczywisty

4. czysty, piękny (mowa, głos)

viśārada (विशारद)

1. dobrze zaznajomiony, obeznany, wyuczony

2. biegły

viśāla (विशाल)

1. szeroki, obszerny

2. rozległy, olbrzymi, ogromny

3. wielki

viśiṣṭa (विशिष्ट)

1. szczególny, specjalny,

2. charakterystyczny, specyficzny, swoisty, osobliwy

3. niezwykły

4. wyróżniający się, wybitny, znakomity

viśeṣa (विशेष)

1. szczególny, specjalny

2. wyróżniający się, charakterystyczny

3. niezwykły, wyjątkowy, nadzwyczajny

4. wyborny, wyborowy, znakomity, wyśmienity, doskonały

5. szczególna jakość, charakterystyczna różnica lub cecha

viśeṣajña (विशेषज्ञ)

specjalista, rzeczoznawca

viśvāsa (विश्वास)

1. zaufanie, ufność, poleganie na kimś, oparcie

2. wiara, wierzenie

vistāra (विस्तार)

1. rozszerzanie się, rozprzestrzenianie, ekspansja

2. rozciągłość, zasięg

3. rozwój (organizacji, działalności)

vistārapūrṇa (विस्तारपूर्ण)

obszerny, szczegółowy

vistārapūrvaka (विस्तारपूर्वक)

obszernie, szeroko, szczegółowo, ze szczegółami

vṛtta (वृत्त)

1. koło, okrąg

2. obwód

3. zdarzenie, wydarzenie, wypadek, przypadek, okazja

4. przebieg działania

5. zachowanie, postępowanie, charakter

6. dokumentalny (*-)

7. pl. transakcje, operacje

8. = vṛttāṁta

vṛttāṁta (वृत्तांत)

1. zdarzenie, wydarzenie, wypadek

2. opowiadanie, opowieść

3. relacja, sprawozdanie, raport

vṛtti (वृत्ति)

1. zajęcie, zawód

2. biznes, interes

3. usposobienie, charakter

4. zachowanie, sposób bycia

5. uprzejme zachowanie, grzeczność, traktowanie z szacunkiem

6. dobre prowadzenie się

7. humor, nastrój, samopoczucie

8. utrzymanie, środki do życia

9. egzystencja, utrzymywanie się przy życiu

10. funkcja

11. aktywność

12. przebieg działania, tok

13. powszechne użycie

14. użycie lub występowanie słowa w określonym znaczeniu

15. warunek

16. objaśnienie, komentarz, glossa

17. styl utworu

vṛddha (वृद्ध)

1. Powiększony

2. dorosły, dojrzały

3. w zaawansowanym/podeszłym wieku, stary

4. starzec

vṛddhi (वृद्धि)

1. wzrost, powiększenie się, zwiększenie, rozwój

2. dobrobyt, powodzenie, sukces

3. odsetki

4. sanskr. stopień wzmocnienia samogłoski

vega (वेग)

1. ruch (szczeg. szybki)

2. pęd, prędkość, szybkość, impet

3. rozpęd, rozmach

4. pośpiech, impulsywność, gwałtowność

5. wewnętrzny impuls, pobudzenie do działania

6. strumień, przepływ

7. atak, napad, paroksyzm

vaibhava (वैभव)

1. nadludzka moc, potęga

2. wielkość, wspaniałość, majestat

3. siła

4. bogactwo

vaiśiṣṭya (वैशिष्ट्य)

1. rys charakterystyczny, cecha wyróżniająca

2. szczególna cecha, osobliwość, swoistość, specyfika

3. szczególna zaleta

4. rozróżnienie, różnica

5. wyższość, przewaga

6. doskonałość, perfekcja

vaiśeṣika (वैशेषिक)

1. filoz. „wyszczegōlnianie, charakterystyka”, waisieszika, jeden z sześciu systemów filozofii indyjskiej

2. odnoszący się do doktryny wajsiesziki

3. wyznawca wajsiesziki

vaiśya (वैश्य)

wajśja, członek jednego z czterech stanów społeczeństwa indyjskiego, handlarz, kupiec

vaiṣamya (वैषम्य)

1. nierówność, niejednakowość

2. dysharmonia, dysproporcja

3. nierównowaga

4. różnica

5. surowe traktowanie, niesprawiedliwość

6. trudność, kłopot

vaiṣayika (वैषयिक)

zmysłowy, cielesny

vaiṣṇava (वैष्णव)

1. wisznuizm

2. wisznuita

vaiṣṇavī (वैष्णवी)

1. żeńska energia (śakti) Wisznu

2. określenie Durgi

voḍhā (वोढा)

bagażowy, tragarz, kulis

vodāla (वोदाल)

sum, Silurus boalis

vyaṁga (व्यंग)

1. pozbawiony członków

2. okaleczony, zdeformowany

3. = vyaṁgya

vyaṁgya (व्यंग्य)

1. sugestia, insynuacja

2. ironia, sarkazm

3. satyra

vyaṁgya-citra (व्यंग्य-चित्र)

karykatura

vyaṁgyapūrṇa (व्यंग्यपूर्ण)

1. ironiczny, sarkastyczny

2. satyryczny

vyaṁgyātmaka (व्यंग्यात्मक)

ironiczny

vyaṁjaka (व्यंजक)

wskazujący, wyrażający

vyaṁjana (व्यंजन)

1. wskazywanie

2. znak, oznaka, symbol

3. spółgłoska

4. warzywa, jarzyny

5. przyprawa, sos

vyaṁjanāṁta (व्यंजनांत)

kończący się na spółgłoskę, zakończony spółgłoską (słowo)

vyaṁjanā (व्यंजना)

wyrażenie (szczeg. metaforyczne)

vyaṁjanātmaka (व्यंजनात्मक)

wyrazisty, sugestywny, ekspresyjny

vyaṁjanāpūrṇa (व्यंजनापूर्ण)

wyrazisty, pełen wyrazu

vyaṁjita (व्यंजित)

wyrażony

vyakta (व्यक्त)

1. jawny, jasny, oczywisty

2. wyjawiony, ujawniony

3. wyrażony, wysłowiony

vyakti (व्यक्ति)

1. osoba

2. szczególna osoba, osobistość

vyaktitva (व्यक्तित्व)

1. osobowość

2. indywidualność

vyaktīkaraṇa (व्यक्तीकरण)

ujawnianie, wyrażanie, okazywanie (uczuć, pragnień)

vyagra (व्यग्र)

1. rozproszony, roztargniony, rozkojarzony

2. oszołomiony

3. pobudzony, zdenerwowany, zniecierpliwiony

4. lękliwy, pełen obaw

5. gorliwy

vyagratā (व्यग्रता)

oszołomienie, osłupienie, zdziwienie

vyajana (व्यजन)

1. wachlarz

2. wentylator

vyatikrama (व्यतिक्रम)

1. przekroczenie, wykroczenie poza

2. przekroczenie, pogwałcenie

3. wykroczenie, wybryk, eksces

vyatikramaṇa (व्यतिक्रमण)

popełnienie wykroczenia, dopuszczenie się ekscesu

vyatikrāṁta (व्यतिक्रांत)

przekroczony

vyatipāta (व्यतिपात)

astron. niepomyślne położenie słońca i księżyca (gdy są one po przeciwnych stronach albo w przesileniu, albo w zrównaniu)

vyatirikta (व्यतिरिक्त) = atirikta

vyatireka (व्यतिरेक)

1. sięganie poza

2. rozróżnienie, odróżnienie, różnica

3. oddzielność, odrębność

4. kontrast

5. powiększenie, wzrost, przyrost

6. nadmiar, nadwyżka, przerost

7. przesada

vyatīta (व्यतीत)

1. przeszły, miniony

2. poprzedni, ubiegły

vyatyaya (व्यत्यय)

1. przeciwny porządek, odwrotna kolejność

2. przestawienie, zamiana. transpozycja

vyathā (व्यथा)

1. ból, cierpienie, udręka

2. zaniepokojenie

3. zagrożenie, strach

vyabhicārī (व्यभिचारी)

1. pójście w bok, zboczenie, odejście

2. rozwiązły, rozpustny, wyuzdany

3. niewierny, zdradzający

4. cudzołożnik

vyavasāya (व्यवसाय)

1. aktywność, przedsiębiorczość

2. zajęcie, praca, zawód

3. biznes, interes, handel

4. przemysł

5. postanowienie, rozstrzygnięcie, decyzja

vyavasāyī (व्यवसायी)

1. aktywny, przedsiębiorczy, zaangażowany w sprawy zawodowe (handel, przemysł)

2. odpowiedni dla danego zawodu, odpowiadający danej profesji

3. biznesmen

4. kupiec

vyavasthā (व्यवस्था)

1. sytuacja, stan rzeczy

2. ustawienie, rozmieszczenie, ułożenie, uporządkowanie

3. przygotowanie, zapewnienie, zorganizowanie

4. organizacja, aranżacja

5. porządek, ład

6. porządek, dyscyplina

7. system

8. statut, prawo, kodeks prawny

9. opinia, interpretacja (praw.)

10. stopień, miara

vyavahāra (व्यवहार)

1. działanie, czynność, akt

2. zwyczajowe postępowanie, zwyczaj, obyczaj

3. zachowanie, postępowanie, sposób bycia

4. postawa (względem kogoś), traktowanie

5. stosunek, stosunki, kontakty (handl.)

6. relacje międzyludzkie, stosunki społeczne

7. używanie, stosowanie, korzystanie

8. sprawa, postępowanie (praw.)

vyaṣṭii (व्यष्टि)

1. indywidualność

2. pojedynczość, jednostkowość

3. pojedynczy, osobny

4. jednostka, indywiduum

vyākula (व्याकुल)

1. zmieszany, oszołomiony

2. pobudzony, poruszony, niespokojny

3. zaniepokojony, zmartwiony

4. pragnący (czegoś), tęskniący

vyākulatā (व्याकुलता)

1. poruszenie, pobudzenie, podniecenie

2. rozpacz, ból, tęsknota

vyāpaka (व्यापक)

1. wszechobecny, wszechogarniający, wszechprzenikający

2. obszerny, rozległy, rozszerzony, rozprzestrzeniony

3. wszechstronny

4. szeroki, ogólny (sens)

vyāpāra (व्यापार)

1. zajęcie, zawód, profesja, praca, robota

2. biznes, interes, handel

3. aktywność, akt, działanie

4. przedsięwzięcie, transakcja

5. wykonanie

6. operacja, zabieg

7. zaangażowanie

vyāpti (व्याप्ति)

1. przenikanie, dyfuzja

2. wszechobecność, wszechprzenikanie, powszechne przenikanie

3. uniwersalność, powszechność

4. nieodłączność, inherencja, współistnienie, nierozerwalny związek

vyāvahārika (व्यावहारिक)

1. odnoszący się do zwykłego/codziennego życia, praktyki, działania

2. praktyczny (stosunek, podejście, umiejętność)

3. używany, stosowany

4. wykonalny, do zrealizowania

5. zwyczajowy, obiegowy

6. potoczny, kolokwialny (język, mowa)

7. kontaktowy, kontaktywny, towarzyski

8. obecny, współczesny, aktualny

9. prawdziwy, rzeczywisty

10. prawny, legalny, oficjalny

vyutthāna (व्युत्थान)

1. powstanie, podniesienie się

2. powstanie, rewolta

3. opozycja

4. przebudzenie się, ocknięcie, powrót do poprzedniego stanu

5. odchylenie od normy, zejście z właściwej drogi

6. lekceważenie obowiązku, zaniedbanie

7. niezależne działanie

8. ustępliwość, uległość

9. ustąpienie z drogi

vyutthita (व्युत्थित)

1. powstały

2. obudzony

3. podekscytowany, pobudzony

4. rozbieżny co do opinii

ś (श)

śeṣa (शेष)

1. pozostawiony, pozostały, pozostający

2. ostatni, ostateczny

3. pozostałość, resztka, reszta

4. bilans, saldo

5. zaległość

6. zakończenie, koniec

7. wynik

8. = Ananta

śobhā (शोभा)

1. blask, promienistość

2. świetność, wspaniałość

3. piękno, uroda

4. wdzięk

śobhānvita (शोभान्वित)

1. obdarzony urodą, piękny

2. ozdobiony, przyozdobiony

3. wybitny, znakomity

śyāma (श्याम)

1. ciemny, czarny

2. ciemnoniebieski, granatowy

3. ciemnobrązowy, brunatny

4. ciemnozielony

5. imię Kryszny

śyāmatā (श्यामता)

1. czerń

2. przygnębienie, zniechęcenie

śyāmala (श्यामल)

1. ciemny, czarniawy

2. zielony

śyāmalā (श्यामला)

imię Parwati

śyāmāyamāna (श्यामायमान)

1. ciemny

2. zielony (region)

śyāla (श्याल)

brat żony, szwagier

śyālaka (श्यालक) = śyāla

śyena (श्येन)

1. czerwonawo-biały

2. biały

3. jastrząb, sokół

4. sokół wędrowny (Falco peregrinus peregrinator)

śraddhā (श्रद्धा)

1. wiara

2. nabożna wiara

3. bezgraniczne zaufanie

4. cześć, szacunek

śraddhālu (श्रद्धालु)

1. wierzący, pobożny

2. pełen szacunku, pełen czci, pełen poważania

śraddhālutā (श्रद्धालुता)

bycie wierzącym, stan pobożności

śraddheya (श्रद्धेय)

1. wiarygodny, zasługujący na zaufanie

2. godzien szacunku

śrama (श्रम)

1. wysiłek, trud

2. ciężka praca, robota, harówka

3. zmęczenie, fatyga

śramaṇa (श्रमण)

1. asceta

2. mnich buddyjski

śramika (श्रमिक)

1. robotnik, pracownik

2. pracowniczy

śramita (श्रमित)

zmęczony

śramī (श्रमी)

1. pracowity, pilny

2. ciężko pracujący, harujący

śravaṇa (श्रवण)

1. słuchanie

2. zmysł słuchu

3. ucho

4. astron. dwudziesty trzeci gwiazdozbiór księżycowy (nakszatra)

śravaṇā (श्रवणा)

gwiazdozbiór księżycowy (= śravaṇa)

śraviṣṭhā (श्रविष्ठा)

dwudziesty czwarty gwiazdozbiór księżycowy (nakszatra)

śravya (श्रव्य)

1. to, czego się powinno słuchać lub czytać, co jest do słuchania

2. godny słuchania

3. słyszalny

4. ustny, mówiony

śravyatā (श्रव्यता)

słyszalność

śrāṁta (श्रांत)

1. zmęczony, sfatygowany

2. wyczerpany

śrāṁti (श्रांति)

1. zmęczenie

2. wyczerpanie

śrāddha (श्राद्ध)

obrzęd zaduszny

śrāvaka (श्रावक)

1. słuchający, słuchacz

2. uczeń

3. buddyjski święty

4. buddysta

5. dżinista

śrāvaṇa (श्रावण)

piąty miesiąc księżycowy indyjskiego kalendarza (lipiec-sierpień)

śrāvaṇī (श्रावणी)

dzień pełni w miesiącu śrawana (święto rakṣā-bandhan)

śrī (श्री)

1. szczęście, pomyślność

2. sukces, powodzenie

3. bogactwo, dobrobyt

4. piękno, uroda

5. wspaniałość, blask

6. imię bogini Lakszmi

7. trzy doczesne cele ludzkiego życia, tj. artha, kāma i dharma (= trivarga)

8. grzecznościowy tytuł umieszczany przed imieniem mężczyzny

śruta (श्रुत)

1. usłyszany

2. przekazany ustnie

3. zasłyszany

śruti (श्रुति)

1. słyszenie, zmysł słuchu

2. coś usłyszanego: relacja, plotka

3. objawienie (weda)

4. muz. ton

śreṇī (श्रेणी)

1. linia, rząd, szereg

2. grupa, klasa

3. seria

4. łańcuch górski

5. gromada, zespół

6. typ, rodzaj, gatunek

7. kategoria

8. stopień, ocena

śreya (श्रेय)

1. szczęście, pomyślność, dobro

2. zasługa, cnota

3. kredyt

śreyaskara (श्रेयस्कर)

1. pomyślny, dobroczynny

2. chwalebny, zasłużony

śreṣṭha (श्रेष्ठ)

1. najlepszy, najwspanialszy

2. najznakomitszy, wybitny

3. poważany, szanowany

4. senior

śreṣṭhatā (श्रेष्ठता)

1. przewaga, lepszość

2. doskonałość, perfekcja

3. znakomitość, wybitność

śreṣṭhī (श्रेष्ठी)

1. osoba wysoko postawiona

2. osoba wpływowa

śroṇī (श्रोणी)

1. biodro

2. lędźwie

śrotavya (श्रोतव्य)

1. dający się słyszeć, słyszalny

2. godny usłyszenia, zasługujący na wysłuchanie

śrotā (श्रोता)

słuchacz

śrotra (श्रोत्र)

1. ucho

2. rewelacja, nowina, weda (= śruti)

ślatha (श्लथ)

1. niedbały, zaniedbany

2. powolny, ślamazarny, leniwy

ślāghana (श्लाघन)

1. sławiący, wysławiający, wychwalający

2. pochlebny

ślāghanīya (श्लाघनीय)

godny chwały, zasługujący na pochwałę

ślāghā (श्लाघा)

1. pochwała

2. pochlebstwo

ślāghya (श्लाघ्य) = ślāghanīya

ślīla (श्लील)

poet. szczęsny, szczęśliwy

śleṣa (श्लेष)

1. powiązanie, połączenie, związek

2. uścisk, objęcia

3. podwójne znaczenie, gra słów

4. kalambur

śleṣmā (श्लेष्मा)

1. flegma

2. śluz, wydzielina

śloka (श्लोक)

1. wiersz, wers

2. wers sanskrycki (2 x 16 sylab)

śvapaca (श्वपच)

1. „gotujący psy”

2. pozakastowy, niedotykalny

śvaśru (श्वश्रु)

teściowa

śvāna (श्वान)

pies

śvāna-nidrā (श्वाननिद्रा)

lekki, czujny sen

śvānī (श्वानी)

suka

śvāpada (श्वापद)

drapieżnik

śvāsa (श्वास)

1. oddychanie

2. oddech

3. westchnienie

4. przen. astma

śveta (श्वेत)

biały

śvetatā (श्वेतता)

biel

ṣ (ष)

ṣaṭ (षट्)

sześć

ṣaṭkarma (षट्कर्म)

1. sześć obowiązków bramina

2. sześć środków utrzymania dozwolonych dla bramina

3. w hathajodze: sześć zabiegów oczyszczających

4. w tantrze: sześć praktyk magicznych

ṣaṭkoṇa (षट्कोण)

1. sześciokąt

2. heksagram

ṣaṭpada (षट्पद)

1. sześcionóg

2. pszczoła

ṣaḍānana (षडानन)

1. o sześciu twarzach, sześciolicy

2. przydomek Karttikeji, syna Siwy

ṣaḍṛtu (षडृतु)

sześc por roku

ṣaḍdarśana (षड्दर्शन)

sześc systemów filozofii indyjskiej

ṣaḍdarśanī (षड्दर्शनी)

biegły w sześciu systemach filozoficznych

ṣaḍbhuja (षड्भुज)

1. sześciokątny, heksagonalny

2. sześciokąt

ṣaḍyaṁtra (षड्यंत्र)

1. spisek, zmowa

2. konspiracja

ṣaḍyaṁtrakārī (षड्यंत्रकारी)

konspirator

ṣaḍrasa (षड्रस)

sześć smaków

ṣaḍvadana (षड्वदन) = ṣaḍānana

ṣaṣṭa (षष्ट)

sześćdziesiąty

ṣaṣṭi (षष्टि)

sześćdziesiąt

ṣaṣṭha (षष्ठ)

szósty

ṣaṣṭhī (षष्ठी)

1. czternasty miesiąc jasnej lub ciemnej połowy miesiąca księżycowego

2. ceremonia spełniana na szósty dzień po narodzinach dziecka

3. przydomek bogini Durgi

4. gram. szósty przypadek, tj. dopełniacz

s (स)

saṁkalita (संकलित)

1. zebrany, zgromadzony

2. skompilowany

3. ułożony, zestawiony

4. wyselekcjonowany, wybrany (o dziełach danego autora)

saṁkalpa (संकल्प)

1. określony zamiar, intencja

2. pragnienie, życzenie, wola

3. postanowienie, decyzja

4. rozwiązanie

5. ślub

6. formalne postanowienie, deklaracja

saṁketa (संकेत)

1. znak, gest

2. wskazówka

3. ślad, trop

4. sugestia, danie do zrozumienia

5. napomknienie, aluzja

6. insynuacja

7. podtekst

8. symbol

9. sygnał

10. umówione miejsce spotkania

saṁketapūrṇa (संकेतपूर्ण)

znaczący, wymowny

saṁketavācaka (संकेतवाचक)

wskazujący (zaimek)

saṁketātmaka (संकेतात्मक)

symboliczny, umowny

saṁkrānta (संक्रान्त)

1. przeszły, przeniesiony, przekazany

2. weszły (w nowy znak Zodiaku)

saṁkrānti (संक्रान्ति)

1. przeniesienie, przekazanie, przesłanie, przelew, transfer

2. przeniesienie na obraz

3. przekaz, przesłanie sztuki

4. przechodzenie, przejście (z jednego miejsca lub stanu w inny), tranzyt

5. przejście Słońca w nowy znak Zodiaku

saṁga (संग)

1. przyjście razem

2. zejście się, spotkanie

3. połączenie, więź

4. przywiązanie, zażyłość, komitywa

5. stowarzyszenie, zrzeszenie, związek

6. towarzystwo

7. grupa, sekta, wspólnota

saṁgata (संगत)

1. przyszły razem

2. zebrany, zgromadzony

3. gotowy

4. współbrzmiący, harmonijny, zgodny

5. odpowiedni, właściwy, stosowny

saṁgati (संगति)

1. spotkanie, połączenie

2. zbieg okoliczności, przypadek, zbieżność

3. zgodność, harmonia

4. towarzystwo, kompania

5. przyjaźń

6. grupa, stowarzyszenie, zespół

7. akompaniament muzyczny

8. domieszka

9. odwiedzanie

10. stosunek płciowy

11. klasztor

saṁgraha (संग्रह)

1. branie, przyjmowanie

2. zbieranie, gromadzenie, kolekcjonowanie

3. kolekcja, zbiór

4. kompilacja

5. antologia

6. magazyn, skład, składowisko

7. zaopatrzenie, aprowizacja

8. zapasy

saṁgrahālaya (संग्रहालय)

muzeum

saṁcaraṇa (संचरण)

1. ruch, krążenie

2. transmisja, przekaz

saṁcāra (संचार)

1. przejście (przez), tranzyt

2. krążenie, obieg

3. kursowanie, kurs, bieg

4. błądzenie, wędrowanie

5. uruchomienie, wprawienie w ruch

6. nakłonienie, namówienie, pobudzenie, danie impulsu

7. przeniesienie, przemieszczenie, transmisja

8. przekazanie, przesłanie

9. komunikacja

10. prowadzenie, przewodzenie, przewodnictwo

11. przejście Słońca do innego znaku Zodiaku

saṁcāraṇa (संचारण)

1. komunikowanie, przekazywanie

2. przewodzenie (prądu), indukcja

saṁtata (संतत)

1. ciągły, stały, nieprzerwany

2. trwały, wieczny

saṁtati (संतति)

1. nieprzerwana sukcesja, nieprzerwany ciąg

2. potomstwo, dzieci

3. potomek, latorośl (syn lub córka)

saṁdhāna (संधान)

1. akt umieszczania razem lub łączenia ze sobą, łączenie, jednoczenie

2. przyłożenie do siebie, złączenie

3. nałożenie strzały na łuk

4. cel, trafienie do celu

5. poszukiwanie, szukanie, pytanie, dopytywanie się

6. związek, przymierze, sojusz

7. przyjaźń

8. zgromadzenie, spotkanie, mityng

9. przygotowanie, przyrządzanie, przetwarzanie, obróbka

10. leczenie, terapia

saṁpradāya (संप्रदाय)

1. ustanowiona doktryna, wyznanie, system nauczania

2. sekta religijna, szkoła myśli

3. wspólnota religijna

saṁbhava (संभव)

1. narodziny, początek, powstanie

2. możliwy, przwdopodobny

saṁbhoga (संभोग)

1. zmysłowa przyjemność

2. stosunek płciowy

saṁyata (संयत)

1. powściągnięty

2. opanowany, pohamowany (o emocjach)

3. stłumiony, zduszony, zdławiony (o emocjach)

4. zamknięty (w więzieniu)

saṁyama (संयम)

1. ograniczenie, umiar, powściągliwość

2. kontrola, samokontrola, samoopanowanie

3. powstrzymanie się, abstynencja

4. samjama

saṁyukta (संयुक्त)

1. związany razem, złączony, spojony

2. złożony (wyraz)

3. połączony, zjednoczony, wspólny

saṁyoga (संयोग)

1. złączenie

2. coś połączonego

3. gram. złożenie

4. kombinacja

5. wydarzenie, zdarzenie

6. przypadek, zbieg okoliczności, koincydencja

7. zgodność

8. zespolenie

saṁvalita (संवलित)

1. skojarzony, powiązany

2. nasycony, przesycony, przepełniony

saṁvāda (संवाद)

1. rozmowa, dialog

2. dyskusja, debata

3. komunikacja, porozumiewanie się

4. informacja, wiadomość

5. sprawozdanie, relacja, raport

6. wieść, pogłoska, plotka

7. zgoda, porozumienie

saṁvādaka (संवादक)

1. korespondent

2. rzecznik

saṁvādī (संवादी)

1. korespondujący, odpowiadający, podobny

2. zgodny, harmonijny

3. zharmonizowany, dostosowany

saṁvit (संवित्)

1. postrzeganie, percepcja

2. odczuwanie

3. świadomość

4. wiedza, rozumienie

5. wzajemne zrozumienie, porozumienie

6. przymierze, sojusz

7. konwencja

8. kontrakt

saṁvidhana (संिधन)

konstytucja

saṁvega (संवेग)

1. zryw, poderwanie się, nagłe ożywienie się, poryw

2. podekscytowanie, pobudzenie, ożywienie

3. gwałtowność, pasja

4. intensywność

5. impet

6. pragnienie wyzwolenia

saṁvedana (संवेदन)

1. postrzeganie, percepcja

2. doznanie, odczucie, wrażenie

saṁvedanā (संवेदना)

współczucie, współodczuwanie, zrozumienie, sympatia

saṁvedī (संवेदी)

1. zdolny do odczuwania, wrażliwy

2. spostrzegawczy, wnikliwy

saṁśaya (संशय)

1. niepewność, wątpliwość

2. wahanie

3. niedowierzanie, nieufność

4. lęk, obawa

5. niepokój, trwoga

saṁśayavāda (संशयवाद)

sceptycyzm

saṁśayī (संशयी)

1. wątpliwy, niepewny

2. wątpiący, niewierzący

3. sceptyk

saṁśodhaka (संशोधक)

poprawiający, robiący korektę, korektor

saṁśodhana (संशोधन)

1. oczyszczanie

2. poprawianie, ulepszanie

3. sprawdzenie, korekta

4. poprawka, nowelizacja, zmiana

saṁśodhita (संशोधित)

1. poprawiony, skorygowany

2. zmieniony, ulepszony

saṁśraya (संश्रय)

1. połączenie, związek

2. stowarzyszenie

3. schronienie, przytułek, schronisko

4. miejsce odpoczynku

5. patronat, opieka, poparcie

6. przymierze, sojusz

saṁśrita (संश्रित)

ten, który znalazł schronienie

saṁśliṣṭa (संश्लिष्ट)

1. zsyntetyzowany

2. syntetyczny

3. złożony

saṁśleṣaṇa (संश्लेषण)

synteza, złożenie

saṁsakta (संसक्त)

1. złączony razem, sczepiony, spojony

2. związany

3. przyłączony, przywiązany

4. zwarty, spójny

5. skupiony (na czymś), pochłonięty, zaabsorbowany

6. wyposażony (w), obdarzony

saṁsakti (संसक्ति)

1. ścisły związek

2. spójność

saṁsada (संसद)

„siedzenie razem”, parlament

saṁsadīya (संसदीय)

parlamentarny

saṁsarga (संसर्ग)

1. mieszanka, mieszanina, związek

2. kontakt, zetknięcie się

3. stowarzyszenie, zrzeszenie, towarzystwo

4. kontakty, stosunki

saṁskāra (संस्कार)

1. dopracowanie, wygładzenie, wydoskonalenie, udoskonalenie, ukończenie

2. ozdobienie, przystrojenie

3. wrodzona zdolność, skłonność, predyspozycja, instynkt

4. odcisk, ślad, wrażenie

5. koncepcja, idea

6. sakrament, uświęcenie, oczyszczenie

saṁskāra-sampanna (संस्कार-संपन्न)

starannie wykształcony, dobrze wyedukowany

saṁskṛta (संस्कृत)

1. dobrze ukształtowany, udoskonalony, wyrobiony, wyrafinowany, rozwinięty

2. wypieszczony, wypielęgnowany

3. oczyszczony sakramentem, uświęcony

4. sanskryt

saṁhata (संहत)

1. ściśle złączony, scalony, zlepiony, sklejony

2. skondensowany, zbity, ubity, zwarty

3. zebrany, zgromadzony

4. zraniony

5. zabity

saṁhāra (संहार)

1. całkowite zniszczenie, totalna destrukcja, ruina

2. zabicie, zabójstwo

3. rzeź, masakra

4. powszechna zagłada, koniec świata

sacetana (सचेतन)

1. zdający sobie sprawę, świadomy, czujący

2. żywy, ożywiony

3. czujący, obdarzony czuciem, wrażliwy

4. sensowny, racjonalny

sajjita (सज्जित)

1. wyposażony, zaopatrzony (w)

2. ozdobiony, udekorowany

satkāra (सत्कार)

1. dobry, prawy postępek

2. uprzejme traktowanie, serdeczne przyjęcie/powitanie, gościnność

3. należny szacunek, respekt

4. pobożny uczynek, religijna praktyka

sattā (सत्ता)

1. istnienie, bycie, byt

2. moc, władza

sattva (सत्त्व)

1. istnienie, bycie, egzystencja, życie

2. esencja

3. naturalna, wrodzona własność, charakter

4. rzecz, substancja

5. żyjąca istota, stworzenie

6. fantastyczny stwór, demon, potwór

7. energia życiowa, wigor

8. odwaga

9. samoopanowanie, panowanie nad sobą

10. czystość, dobroć (guna sattwa)

sannipāta (सन्निपात)

1. upadek, wypadek

2. zderzenie, kolizja

3. zbieg (wydarzeń), koniunkcja (planet)

4. ajur. zaburzenie humorów ciała

sabhā (सभा)

1. zgromadzenie, zebranie, spotkanie

2. stowarzyszenie, związek

3. klub, towarzystwo

4. kolegium, rada, izba parlamentu

5. miejsce zgromadzenia, sala

6. przen. zastanawianie się, deliberacja

samaṁjasa (समंजस)

1. właściwy, prawidłowy, słuszny

2. odpowiedni, stosowny, nadający się

3. dokładny, trafny

4. spójny, konsekwentny, zgodny

5. wprawny, wyćwiczony, biegły, doświadczony

6. zdatność, przydatność, nadawanie się

7. zgodność

samanvaya (समन्वय)

1. związek, powiązanie, koneksja

2. kolejność, następstwo, seria, ciąg, sekwencja

3. połączenie, zjednoczenie

4. zgodność, koordynacja

5. współwystępowanie, zbieżność, koincydencja

samaya (समय)

1. czas, pora

2. właściwy czas

3. wyznaczony czas, termin

4. stosowna pora, okazja

5. okres, sezon

6. wiek

7. data, datowanie

8. czas wolny

samayauna (समयौन)

lesbijski

samara (समर)

1. starcie, konflikt

2. wojna

3. bitwa

samarasa (समरस)

1. równy, jednakowy, jednaki

2. zrównoważony

3. zgodny, harmonijny

samarāṭ (समराट्)

cesarz, imperator

samarūpa (समरूप)

mający tę samą postać, identyczny

samartha (समर्थ)

1. mający właściwy cel lub odpowiednie zdolności

2. nadający się, kwalifikujący się, zdatny, zdolny, sposobny, kompetentny

3. silny, mocny, potężny, możny

4. sprawny, efektywny

5. odpowiedni, właściwy, stosowny

6. odpowiadający, korespondujący

7. zdolność, zdatność, kompetencja

samarthaka (समर्थक)

1. dodający sił, wzmacniający, wspierający, udzielający poparcia

2. przychylny, życzliwy

3. zwolennik, stronnik, poplecznik, kibic

samarthatā (समर्थता) = sāmarthya

samarthana (समर्थन)

1. poparcie

2. potwierdzenie, poświadczenie

samarthanīya (समर्थनीय)

zasługujący na wsparcie

samarthita (समर्थित)

wspierany, popierany

samarpaṇa (समर्पण)

1. powierzenie

2. wręczenie

3. dedykowanie, dedykacja

4. praw. przeniesienie własności, przydzielenie, scedowanie

samarpita (समर्पित)

1. powierzony, oddany

2. wręczony, ofiarowany, przekazany

3. przydzielony, przelany, scedowany

4. wysłany, przesłany

samala (समल)

1. brudny

2. wstrętny, ohydny, obrzydliwy

samaṣṭi (समष्टि)

1. grupa jako całość, zbiorowość, kolektyw, zbiorowa egzystencja

2. ogół, całokształt

3. zbiór, agregat

4. przyjęcie, odbiór

5. osiągnięcie, dotarcie

6. posiłek dla ascetów

samākīrṇa (समाकीर्ण)

1. rozciągnięty

2. całkowicie pokryty, okryty

3. obsypany, posypany, zasypany

samāgama (समागम)

1. przyjście razem, spotkanie się

2. zjednoczenie, związek

3. zebranie się, zgromadzenie

4. przybycie, nadejście

5. zebranie, zgromadzenie, kongres, zjazd

6. związek seksualny

samāja (समाज)

1. społeczeństwo

2. stowarzyszenie, związek

3. spotkanie, zebranie, zgromadzenie

4. społeczność, wspólnota

samādhāna (समाधान)

1. rozwiązanie (problemu), rozstrzygnięcie (kwestii)

2. postanowienie, decyzja, zdecydowanie

3. zadowolenie, przejednanie, usatysfakcjonowanie

4. głęboka medytacja, skupienie

samāroha (समारोह)

1. wznoszenie się, ruch w górę

2. pompa, okazałość, przepych

3. uroczystość, święto, festiwal

4. ceremonia

samālocanā (समालोचन) = samīkṣā

samāviṣṭa (समाविष्ट)

1. włączony, wcielony, przyłączony

2. zagłębiony, zatopiony (w myślach), zaabsorbowany

samāveśa (समावेश)

1. wejście, wniknięcie, zagłębienie się, penetracja

2. włączenie, przyłączenie, wcielenie

samiti (समिति)

1. komitet

2. stowarzyszenie, towarzystwo, zrzeszenie, związek

samīkṣaka (समीक्षक)

1. krytyk

2. recenzent

samīkṣaṇa (समीक्षण)

komentowanie, omawianie, recenzowanie, ocenianie

samīkṣā (समीक्षा)

1. przegląd, inspekcja, rewizja

2. obserwacja, uważne przyglądanie się

3. badanie, wnikanie, zgłębianie, dociekanie

4. studiowanie

5. opracowanie krytyczne

6. recenzja

7. głęboki namysł, rozwaga

samīkṣita (समीक्षित)

recenzowany, oceniany krytycznie

samūha (समूह)

1. zbiorowisko, zbiór

2. mnóstwo, mnogość, masa, tłum

3. trzoda, tabun, horda, gromada

sammata (सम्मत)

1. jednomyślny

2. zgodny

3. uzgodniony, zaakceptowany, zaaprobowany, zatwierdzony

4. stosujący się (do reguł itp.)

5. usankcjonowany

6. podobny do, przypominający

sammukha (सम्मुख)

1. zwrócony do przodu

2. twarzą w twarz

3. przeciwny

samyak (सम्यक्)

1. cały, całkowity, kompletny, pełny

2. prawidłowy, właściwy

3. dokładny, trafny, celny

sarala (सरल)

1. prosty, bezpośredni

2. szczery, prostolinijny, uczciwy

3. naturalny, niewymuszony

4. niekłamany

5. łatwy, nieskomplikowany

sarvathā (सर्वथा)

1. na wszelki sposób, pod każdym względem

2. całkowicie, zupełnie, kompletnie, w pełni

3. niezwykle, nadzwyczaj, w najwyższym stopniu

sākṣāt (साक्षात्)

1. bezpośrednio, wprost, wprost przed oczami

2. w obliczu, w obecności,

3. jawnie, wyraźnie, widzialnie

4. jawny, widzialny, oczywisty

5. istny, prawdziwy

6. wcielony, ucieleśniony, ucieleśniający, uosabiający

7. bezpośrednie spotkanie, spotkanie twarzą w twarz (= sākṣātkāra)

sākṣātkāra (साक्षात्कार)

1. bezpośrednie, osobiste spotkanie, twarzą w twarz

2. rozmowa, wywiad, interview

sākṣī (साक्षी)

1. obserwujący, przyglądający się, będący świadkiem

2. świadczący, zaświadczający, zeznający

3. naoczny świadek

4. świadek

5. obserwator

6. -zeznania świadka, świadectwo, materiał dowodowy

sākṣīkaraṇa (साक्षीकरण) = sākṣya

sākṣya (साक्ष्य)

świadectwo, dowód

sākṣyāṁkana (साक्ष्यांकन)

potwierdzenie, poświadczenie, zaświadczenie

sāgara (सागर)

ocean, morze

sāttvika (सात्त्विक)

1. sattwiczny, połączony z guną sattwą

2. prawdziwy, autentyczny, oryginalny

3. szczery, uczciwy

4. cnotliwy, prawy

5. wspaniały, doskonały

sāttvikatā (सात्त्विकता)

1. prawdziwość, autentyczność

2. szczerość, uczciwość

3. cnotliwość, prawość

4. doskonałość

sādara (सादर)

okazujący szacunek, pełen szacunku / poważania

sādṛśya (सादृश्य)

1. przypominający, podobny, taki jak

2. analogiczny

sādṛśyatā (सादृश्यता)

podobieństwo, porównywalność

sādhaka (साधक)

1. zmierzający do celu określoną metodą, praktykujący

2. adept, aspirant

3. czciciel

4. magik

5. środek prowadzący do celu

sādhana (साधन)

1. osiągnięcie, dokonanie

2. środek, narzędzie

3. urządzenie,

4. wyposażenie, sprzęt

5. zasoby, środki, zaopatrzenie

sādhanā (साधना)

1. wykonanie, wypełnienie, spełnienie, osiągnięcie

2. środek, sposób, droga, ścieżka

3. systematyczny wysiłek zmierzający do osiągnięcia celu, praktyka, praktyka duchowa

sādhanīya (साधनीय)

1. do spełnienia, do wykonania, do osiągnięcia

2. do sprawdzenia, do udowodnienia

sāmarthya (सामर्थ्य)

1. odpowiedniość, stosowność, adekwatność

2. zdolność, sposobność, umiejętność, możność

3. kompetencja

4. siła, moc

5. bogactwo, pieniądze (przen.)

sāra (सार)

1. esencja, istotna część, serce, sedno, jądro, rdzeń

2. ekstrakt, wyciąg

3. sok

4. sens, istota, zawartość

5. istotna wartość

6. nazwa metrum hindi (w jęz, bradż) o 28 matrach w linijce

sārāṁśa (सारांश)

1. istotna część, sedno

2. abstrakt, streszczenie, synopsis

3. podsumowanie

sārthakatā (सार्थकता)

1. ranga, znaczenie, waga

2. użytek, zastosowanie

3. cel, celowość

sukṛti (सुकृति)

dobry czyn/uczynek/postępek

sukṛtimān (सुकृतिमान्)

dobrze, właściwie postępujący, prawy

suṭhāma (सुठाम)

1. pięknie ozdobiony

2. pięknie zbudowany, ukształtowany

sutarāṁ (सुतरां)

1. w najwyższym stopniu

2. kompletnie, całkowicie

3. konkretnie, dokładnie, wyraźnie

4. nadmiernie, zbyt

5. co więcej, ponadto, poza tym

sūcanā (सूचना)

1. sugestia, uwaga, wskazówka

2. polecenie, zalecenie, wskazanie, rekomendacja

3. rada, porada

4. pouczenie, instrukcja

5. informacja, zawiadomienie, komunikat

6. zapowiedź, zwiastun

sūcita (सूचित)

1. nadający się, odpowiedni, właściwy

2. wskazany, zalecany, sugerowany

3. dany do zrozumienia, napomknięty

4. powiadomiony, zawiadomiony, poinformowany

5. zdradzony, zawiedziony, sprzeniewierzony

6. przebity, przeszyty, przekłuty

sūtra (सूत्र)

1. nić

2. sznur, sznurek, postronek

3. struna

4. źródło (informacji)

5. trop

6. sutra

sūri (सूरि)

1. słońce

2. mędrzec

sevana (सेवन)

1. służenie, obsługiwanie

2. oddanie się, poświęcenie

3. przen. mieszkanie stale w jednym miejscu

4. bezwarunkowe poleganie (na czymś), oparcie się

5. używanie, stosowanie

6. uzależnienie

sevā (सेवा)

1. służba

2. obsługa, dozór, dbanie (o), opieka

3. pielęgnacja

4. używanie, stosowanie

5. cześć, adoracja, hołd

6. służba świątynna

7. służba administracyjna

8. służba zdrowia

saumya

1. „księżycowy”

2. łagodny, delikatny

sthagita (स्थगित)

1. odłożony, przełożony, przesunięty

2. odroczony

sthala (स्थल)

1. mocny grunt, trwała podstawa

2. suchy ląd

3. teren, terytorium

4. region

5. miejsce

6. miejsce zamieszkania

7. miejsce (w książce), ustęp, urywek, fragment

8. punkt, temat

9. okazja, sposobność

sthāna (स्थान)

1. miejsce

2. szczególne/określone miejsce, lokalizacja

3. miejscowość, dom, miejsce zamieszkania

4. położenie, usytuowanie

5. stanowisko, stoisko, posterunek

6. wyznaczone/umówione miejsce, miejsce spotkania

7. stopień, stanowisko, pozycja, ranga

sthāpanā (स्थापना)

1. podniesienie, postawienie, umieszczenie, ulokowanie

2. wzniesienie, ustanowienie, założenie, utworzenie, zainstalowanie

3. ustalenie (faktów itp.)

4. przedstawienie

sthāpita (स्थापित)

1. umocowany, przymocowany, przytwierdzony, ugruntowany, oparty

2. umieszczony, ulokowany, umiejscowiony, usytuowany, ustawiony

3. wzniesiony, postawiony, zainstalowany

4. ustanowiony, założony, utworzony, zawiązany

5. wdrożony, wprowadzony w życie

sthiti (स्थिति)

1. stan, sytuacja, okoliczności

2. kondycja, warunki

3. pozycja, położenie

4. miejsce zamieszkania

5. bycie czy pozostawanie w jakimś stanie czy położeniu

6. stałość, trwałość, trwały stan

7. trwanie, utrzymywanie się, zatrzymanie się

8. utrzymanie, zachowanie, konserwacja

9. wytrwałość

sthira (स्थिर)

1. stały, mocny

2. nieruchomy, stabilny

3. trwały, wytrzymały

4. stały, niezmienny, ciągły

5. wytrwały

6. zdecydowany, zdeterminowany

7. spokojny, zrównoważony

sthiratā (स्थिरता)

1. stałość, nieruchomość, stabilność

2. spokój, równowaga

3. bezwład, inercja

sthūla (स्थूल)

1. gruby, tłusty, masywny

2. grubo ciosany, toporny

3. grubiański, szorstki, rubaszny

4. tępy, głupi

5. niezróżnicowany

6. zewnętrzny, widoczny

7. namacalny, fizyczny, materialny

snigdha (स्निग्ध)

1. czuły, tkliwy

2. drogi, kochany

3. delikatny, łagodny

4. tłusty, oleisty, natłuszczony, namaszczony, omaszczony

5. śliski, gładki

6. lepki, kleisty

sneha (स्नेह)

1. oleistość; substancja oleista

2. miłość, uczucie, sentyment, sympatia

spaṣṭa (स्पष्ट)

1. jasny, czysty, klarowny, przejrzysty

2. wyraźny, wyraźnie widoczny, wyrazisty

3. zrozumiaḷy

spaṣṭatā (स्पष्टता)

1. jasność, klarowność

2. wyrazistość

3. zrozumiałość

spaṣṭīkaraṇa (स्पष्टीकरण)

wyjaśnienie, objaśnienie

spaṣṭīkṛta (स्पष्टीकृत)

wyjaśniony

sphuṭa (स्फुट)

1. otwarty (o pąku), rozkwitły

2. jasny, wyraźny, oczywisty, zrozumiały

3. znany, zrozumiany

4. rozmaity, różnorodny

sphuṭana (स्फुटन)

1. otwieranie się, rozchylanie, rozwijanie, rozkwitanie

2. ukazanie się, uwidocznienie

sphuṭikā (स्फुटिका)

ałun

sphuṭita (स्फुटित)

otwarty, rozkwitły, rozwinięty, kwitnący

sphuṭīkaraṇa (स्फुटीकरण)

wyjaśnienie, wyklarowanie

sphuraṇa (स्फुरण)

1. drżenie, dygotanie, drganie, wibracja, pulsacja

2. migotanie, błyszczenie, lśnienie, iskrzenie się

3. błysk, rozbłysk

4. wytryśnięcie, wybuchnięcie, wybuch, eksplozja

5. przejaw, manifestacja, ekspansja

sphurita (स्फुरित)

1. drżący, drgający, pulsujący

2. migocący, skrzący się, błyskający, rozbłyskujący

3. pojawiający się nagle, stający przed oczami, wyraźnie widoczny

4. poruszony

5. drżenie, dygot, drgawka, konwulsja

6. rozbłysk

7. nagłe pojawienie się, powstanie, zaistnienie

smṛti (स्मृति)

1. wspomnienie, przypomnienie, pamięć

2. smryti, tradycja bramińska

svabhāva (स्वभाव)

1. własny stan

2. natura, charakter, temperament

3. właściwość, własność, cecha

4. zwyczaj, obyczaj, praktyka, rutyna

5. przyzwyczajenie, nawyk

svarūpa (स्वरूप)

1. własna postać, forma, kształt

2. istotne właściwości, charakter, natura, istota

3. rodzaj, typ

4. wygląd

5. identyczność, tożsamość

6. postać przyjęta przez bóstwo, wizerunek, idol

7. mający tę samą naturę

8. mający naturę czy charakter czegoś

ha (ह)

haṁsa (हंस)

1. gąsior

2. łabędź

3. flaming

4. migrująca dusza

haṁsikā (हंसिका)

gęś

haṁsī (हंसी)

1. gęś

2. łabędzica

haṭha (हठ)

1. upór, uporczywość, naleganie, nacisk

2. złość, dąsy, fochy, humory (u dziecka)

3. solenna obietnica, mocne postanowienie

4. siła, przymus, przemoc, gwałt

haṭhāt (हठात्)

1. siłą, przemocą, gwałtownie

2. na siłę, pod przymusem

3. nagle

4. natychmiast

5. przypadkiem

hata (हत)

1. uderzony, powalony

2. zabity

3. uszkodzony, zniszczony

4. - pozbawiony, ograbiony, narażony na straty

hata-ceta (हतचेत)

nieprzytomny

hata-buddhi (हतबुद्धि)

1. pozbawiony rozumu, odchodzący od zmysłów (w obliczu straty)

2. przygnębiony, przybity

hata-bhāgī (हतभागी)

nieszczęśliwy, dotknięty przez los, pokrzywdzony

hata-bhāgya (हतभाग्य)

nieszczęście

hataka (हतक)

1. morderczy, zbrodniczy, zabójczy, niebezpieczny

2. nikczemny, niegodziwy

hatāśa (हताश)

1. przybity, przygnębiony, osowiały

2. zrozpaczony, zdesperowany

3. rozpaczliwy, beznadziejny

hatotsāha (हतोत्साह)

przygnębiony, przybity, zrezygnowany

hatyā (हत्या)

1. zabójstwo, morderstwo

2. zniszczenie

3. grzech śmiertelny

4. nędzna kreatura

5. przen. straszny kłopot

6. przen. kłótnia, sprzeczka

hanana (हनन)

1. uderzanie

2. ranienie, kaleczenie

3. zabijanie

4. niszczenie

hananīya (हननीय)

zasługujący na śmierć

hara (हर)

1. zabierający

2. unoszący

3. zniewalający

4. usuwający

5. niszczący

6. Niszczyciel (imię Siwy)

7. mat. dzielnik

8. mat. mianownik

hari (हरि)

1. żółtawy, płowy

2. zielonkawy

3. imię Wisznu

hari-kathā (हरिकथा)

opowieść o inkarnacjach Wisznu

hari-jana (हरिजन)

1. czciciel Wisznu

2. haridżan, pozakastowy

hari-deva (हरिदेव)

gwiazdozbiór Śrawana

hariṇa (हरिण)

1. żółtawy, płowy

2. jeleń

3. antylopa

hariṇī (हरिणी)

łania, sarna

harita (हरित)

zielony

harita-maṇi (हरितमणि)

zielony klejnot, szmaragd

haritābha (हरिताभ)

1. zielony

2. zielonkawy

haridrā (हरिद्रा)

kurkuma, turmerik

harṣa (हर्ष)

1. radość, rozkosz

2. uniesienie, zachwyt, wniebowzięcie

harṣaṇa (हर्षण)

stan uniesienia, ekstazy

harṣita (हर्षित)

1. uradowany, uszczęśliwiony, zachwycony

2. radosny, pogodny, wesoły

harṣonmāda (हर्षोन्माद)

dzika, szalona rozkosz, euforia

harṣollāsa (हर्षोल्लास)

ekstaza

halaṁta (हलंत)

1. „zakończony pługiem”

2. spółgłoska ze znakiem wiramy ( ् ) oznaczającym, że nie następuje po niej samogłoska a

3. kończący się spółgłoską (wyraz)

hava (हव)

oblacja, ofiara

havana (हवन)

1. = homa

2. chochla ofiarna

havanīya (हवनीय)

to, co składa się w ofierze (ghi)

haviṣya (हविष्य)

1. to, co ma być ofiarowane w ogniu ofiarnym

2. ofiarowany

3. pożarty, pochłonięty, skonsumowany

havya (हव्य)

1. = havana

2. = ghi

hasta (हस्त)

1. ręka

2. przedramię

3. astron. trzynasty gwiazdozbiór księżycowy

hasta-kalā (हस्तकला)

rękodzieło

hasta-kṣepa (हस्तक्षेप)

wtrącenie się, ingerencja

hasta-gata (हस्तगत)

1. to, co wpadło w ręce

2. zdobyte, uzyskane

hasta-rekhā (हस्तरेखा)

linia na dłoni

hasta-likhita (हस्तलिखित)

napisane ręcznie

hasta-lipi (हस्तलिपि)

1. pismo odręczne

2. rękopis

hasta-lekha (हस्तलेख)

rękopis, manuskrypt

hasta-śilpa (हस्तशिल्प)

rzemiosło, rękodzielnictwo

hastāṁkita (हस्तांकित)

ręcznie napisany

hastāṁtaraka (हस्तांतरक)

przenoszący (własność) na kogoś innego

hastāṁtaraṇa (हस्तांतरण)

przeniesienie, przekazanie (własności), transfer

hastāṁtarita (हस्तांतरित)

przeniesiony, przekazany

hastākṣara (हस्ताक्षर)

własnoręczny podpis, sygnatura

hasti- (हस्ति-)

słoń

hasti-daṁta (हस्तिदंत)

1. kieł słonia

2. kość słoniowa

hasti-mada (हस्तिमद)

okres rui u słoni

hastinī (हस्तिनी)

1. słonica

2. najniższa z czterech tradycyjnie wymienianych klas kobiet

hāṭaka (हाटक)

złoto

hāni (हानि)

1. strata

2. szkoda, krzywda

3. zniszczenie

hāra (हार)

naszyjnik

-hārī (-हारि)

1. zabierający, konfiskujący, przejmujący

2. grabiący, rabujący

3. niszczący

4. kojący, łagodzący, uśmierzający

hārīta (हारीत)

zielony gołąb

hārdika (हार्दिक)

1. związany z sercem, sercowy

2. serdeczny

3. płynący z głębi serca, szczery

hārdikatā (हार्दिकता)

serdeczność, kordialność

hārya (हार्य)

to, co ma być wzięte, zabrane

hālā (हाला)

wino, alkohol

hāva (हाव)

1. wołanie, krzyk

2. wzywanie, przywoływanie

3. zalotny gest

hāva-bhāva (हावभाव)

1. pochlebstwa

2. maniera, manieryzm

hāsa (हास)

1. śmiech, wesołość

2. śmieszność

3. szyderstwo

hāsaka (हासक)

1. kpiarz, prześmiewca, szyderca

2. dowcipniś, figlarz, żartowniś, wesołek, błazen

hāsikā (हासिका)

śmieszka, figlarka, filutka

hāsī (हासी)

1. roześmiany, wesoły

2. uśmiechnięty

3. szczęśliwy

hāsya (हास्य)

1. komediowy

2. śmieszny, zabawny

3. śmiech

4. żarty, dowcipkowanie, facecje

5. żartobliwość

6. gatunek komediowy, komedia

hāsya-citra (हास्यचित्र)

film animowany, kreskówka

hāsyaka (हास्यक)

1. śmieszny, zabawny, komiczny, humorystyczny

hāsyaka-citra (हास्यकचित्र)

karykatura

hāhākāra (हाहाकार)

krzyk, płacz, lament

hiṁgu (हिंगु)

asafetyda

hiṁdola / hiṁḍola (हिंदोल / हिंडोल)

huśtawka

hiṁsaka (हिंसक)

1. agresywny, niebezpieczny

2. brutalny, okrutny

3. okrutnik

4. drapieżca, drapieżnik, zwierzę drapieżne

hiṁsana (हिंसन)

krzywdzenie

hiṁsā (हिंसा)

1. krzywda wyrządzana żywym istotom, gwałt, przemoc,okrucieństwo

2. ranienie

3. zabijanie

4. uraza, niechęć

hiṁsālu (हिंसालु)

1. skłonny do wyrządzania krzywdy, niebezpieczny

2. bolesny, krzywdzący

3. drapieżny

4. niechętny, nieżyczliwy

hita (हित)

1. dobry, dobroczynny

2. życzliwy, przyjazny

3. odpowiedni, właściwy

4. dobro, dobrobyt, pomyślność

5. zaleta, korzyść, pożytek, interes

6. dobroć, życzliwość, przychylność

7. życzliwość, sympatia, miłość

8. dla, w celu

hima (हिम)

1. zimno, chłód

2. mróz

3. śnieg

4. lód

5. zimna pora roku

hima-kaṇa (हिमकण)

1. kryształek lodu

2. płatek śniegu

hima-giri (हिमगिरि) = himācala

hima-nadī (हिमनदी)

lodowiec

himakara (हिमकर)

księżyc

himavaṁta (हिमवंत)

Himalaje

himāṁśu (हिमांशु)

„zimnopromienny”, księżyc

himā (हिमा)

zimna pora roku

himācala (हिमाचल)

„śnieżna góra”, Himalaje

himācchādita (हिमाच्छादित)

pokryty śniegiem

himādri (हिमाद्रि) = himācala

himānī (हिमानी)

1. śnieżna zaspa, lawina

2. lód

3. lodowiec

4. przydomek bogini Parwati

himālaya (हिमालय)

„siedziba śniegu”, Himalaje

hiraṇa (हिरण) = hirańya

hiraṇya (हिरण)

złoto

hillola (हिल्लोल)

fala

hīna (हीन)

1. pozbawiony, bez

2. porzucony, opuszczony, zostawiony

3. wybrakowany, niepełny

4. brakujący

5. niższy, gorszy

6. posłuszny, uległy, pokorny

hīna-bhāva (हीनभाव)

poczucie niższości / niedoskonałości, kompleks

hīnatā (हीनता)

1. brak, niedostatek

2. pozbawienie, utrata

3. bieda, nędza, ubóstwo

4. słabość, niedoskonałość

hīraka (हीरक)

diament

huṁkāra (हुंकार)

1. groźny, budzący trwogę okrzyk

2. wyzwanie

3. ryk, wycie, wrzask

4. chrząkanie, chrumkanie

5. chrząknięcie (wyrażające zgodę)

hṛt (हृत्)

serce

hṛtkaṁpa (हृत्कंप)

bicie serca, palpitacja

hṛttala (हृत्तल)

głębia serca, samo wnętrze serca

hṛtpiṁḍa (हृत्पिंड)

serce

hṛtsthala (हृत्स्थल)

okolica serca

hṛd (हृद्)

serce

hṛdaya (हृदय)

1. serce

2. dusza, umysł, psychika

3. pierś

4. sedno, rdzeń

5. uczucie

hṛdayatā (हृदयता)

1. dobroć, życzliwość

2. serdeczność

hṛdayālu (हृदयालु)

1. serdeczny

2. uczuciowy, czuły, kochający

3. współczujący, pełen współczucia, empatyczny

4. przyjazny, przychylny, życzliwy

hṛdayī (हृदयी)

1. serdeczny, kochający

2. życzliwy, przyjazny

hṛdi (हृदि)

w sercu

hṛṣṭa (हृष्ट)

1. zadowolony, uradowany, uszczęśliwiony, zachwycony

2. twardy, mocny

hṛṣṭi (हृष्टि)

wielka przyjemność, rozkosz

heti (हेति)

blask, świetność, wspaniałość, splendor

hetu (हेतु)

1. motyw, intencja

2. cel

3. przyczyna, powód, racja

4. przesłanka

5. wnioskowanie, dedukcja

6. znaczenie, sens

7. przywiązanie, miłość

8. dla, w celu

9. z powodu

hetu-rahita (हेतुरहित)

pozbawiony motywu, bezinteresowny

hetu-vāda (हेतुवाद)

1. punkt widzenia

2. argumentacja

3. sofistyka

hetvābhāsa (हेत्वाभास)

1. pozorna racja

2. błędne rozumowanie

3. coś nierealnego, nierzeczywistego

hemaṁta (हेमंत)

zimna pora roku (od połowy listopada do połowy stycznia)

hemaṁtī (हेमंती)

należący do zimnej pory roku

hema (हेम)

złoto

helā (हेला)

1. lekceważenie, nieszanowanie, nieposzanowanie, brak szacunku

2. flirt, zaloty

3. kokieteria, uwodzicielskie gesty

haimāvata (हैमावत)

należący do Himalajów, pochodzący z Himalajów, himalajski

hotā (होता)

brahman celebrujący ofiarę w ogniu

hotra (होत्र)

ofiara z ghi wlewanego do ognia

hotrī (होत्री)

żona kapłana spełniającego ofiarę

homa (होम)

żertwa, obiata, ofiara z ghi wlewanego do ognia

horā (होरा)

1. astron. godzina

2. wzejście znaku Zodiaku (l. mn.)

hrada (ह्रद)

poet. jezioro

hrasva (ह्रस्व)

1. krótki, mały

2. krótka samogłoska

hrasvatā (ह्रस्वता)

krótkość

hrādinī (ह्रादिनी)

1. głośny, hałaśliwy

2. mit. piorun Indry

3. piorun, błyskawica

hrāsa (ह्रास)

1. skrócenie, zmniejszenie

2. zanik, upadek

3. schyłek, dekadencja

hrī (ह्रास)

poet. wstyd, skromność

 

 

Źródła:

R. S. McGregor – The Oxford Hindi-Englisch Dictionary, Oxford University Press, New Delhi 1993

Spoken Sanskrit Dictionaryhttp://spokensanskrit.de/index.php