Słownik wyrazów sanskryckich używanych w języku hindi
Słowa sanskryckie używane w języku hindi
Autor: Anna Rucińska
Do przygotowania niniejszego słownika Autorka korzystała z McGregor, Oxford Hindi-English Dictionary, innych źródeł i swojego doświadczenia w tłumaczeniu literatury indyjskiej.
Hasła ułożone są według następującej kolejności, zgodnie z alfabetem dewanagari:
aṁ (अं), a (अ), ā (आ), i (इ), ī (ई), u (उ), ū (ऊ), ṛ (ऋ), e (ए), ai (ऐ), o (ओ), au (औ),
k (क), kh (ख), g (ग), gh (घ), c (च), ch (छ), j (ज), jh (झ), ṭ (ट), ṭh (ठ), ḍ (ड), ḍh (ढ),
t (त), th (थ), d (द), dh (ध), n (न), p (प), ph (फ), b (ब), bh (भ), m (म),
y (य), r (र), l (ल), v (व), ś (श), ṣ (ष), s (स), h (ह)
a (अ)
aṁka (अंक)
1. liczba, numer
2. miejsce w numeracji, liczba punktów, ocena (w szkole)
3. coś napisanego (litera, sylaba), notatka na marginesie, zapisek
4. znak, ślad, plama, punkt
5. marka
6. metka
7. wycena
8. stempel, pieczątka
9. punkt (w grze)
10.numer (publikacji), wydanie
11.akt (dramatu)
12.biodro (matki, na którym trzyma dziecko), łono, podołek
13.objęcia
14.ciało
aṁga (अंग)1. członek ciała, część ciała
2. organ, narząd
3. ciało
4. człon, część, składnik
5. gałąź (wiedzy), gatunek (literatury)
6. sekcja, sektor
7. członek (społeczeństwa, organizacji)
8. strona, aspekt
aṁtaraṁga (अंतरंग)
1. wewnętrzny
2. bliski, intymny
3. pomocniczy, dodatkowy
4. serce, dusza
5. krewny, bliski przyjaciel
akṣara (अक्षर)
1. niezniszczalny
2. niezmienny
3. sylaba, głoska
4. litera
5. sylabariusz, alfabet
akṣi (अक्षि)
1. oko
2. liczba
akṣīya (अक्षीय)
osiowy
akṣuṇṇa (अक्षुण्ण)
nieprzerwany, ciągły
akṣema (अक्षेम)
1. niepowodzenie, nieszczęście, pech
2. nieszczęśliwy
3. nieszczęsny, godny pożałowania
akhaṇḍa (अखंड)
1. niepoprzerywany, niepodzielony, cały, stanowiący całość, integralny
2. nieograniczony
3. nieprzerwany, ciągły, trwający non-stop
4. niepodzielny, niezniszczalny
akhila (अखिल)
cały, pełny, wszystek
agata (अगत)
1. przyszłość
2. trudne położenie, ciężka dola
3. = agamya
agati (अगति)
1. bezsilność, bezradność
2. nieruchomość, bezwład, inercja, bierność, bezczynność
3. bezczynny, bierny
4. bezsilny, bezradny
agatyā (अगत्या)
1. niechybnie, nieuchronnie, nieuniknienie
2. niezbędnie
agamya (अगम्य)
1. niedostępny, nieosiągalny
2. niezrozumiały, niepojęty, nieogarniony
3. nieprzenikniony
4. niezgłębiony, bezdenny, przepastny
5. nieograniczony, bezgraniczny, bezkresny stan bezcielesny (jak u duszy w następstwie niewłaściwie odprawionego rytuału)
agragati (अग्रगति)
ruch do przodu, postęp
agrasara (अग्रसर)
1. idący na przedzie, wyprzedzający, przodujący, przewodzący
2. postępowy, progresywny
3. początek, początkowy
4. trwający, toczący się
5. ten, który jest w czołówce, przodownik, lider
aciṁtya (अचिंत्य)
1. niewyobrażalny, niepojmowalny, niepojęty
2. nie do pomyślenia, nieprawdopodobny
atiraṁjita (अतिरंजित)
1. przesadny, przejaskrawiony, ubarwiony
2. nadmierny, wyolbrzymiony
atīta (अतीत)
1. przeszły, miniony
2. poprzedni, wcześniejszy
3. odłączony, oderwany, wolny od
4. poza, ponad
5. przeszłość
6. asceta
7. - ponad, przekraczający, wykraczający poza
atulya (अतुल्य)
1. niezważalny, niezmierzalny
2. niezrównany, nieporównany
3. niepodobny
athaca (अथच)
1. ponadto
2. jak również
3. atoli, wszelako, jednakowoż, jednakże
adatta (अदत्त)
1. niedany, niepodarowany
2. niewłaściwie dany
3. niezasłużenie, niesprawiedliwie dany
4. niespłacony, nieopłacony, niezapłacony, niewynagrodzony
adamya (अदम्य)
niepohamowany, niepowstrzymany
adaya (अदय)
bezlitosny, nieczuły, okrutny
adarśa (अदर्श)
niewidzialny, niewidoczny
adhikāra (अधिकार)
1. władza, zwierzchnictwo, zwierzchność, panowanie
2. rządzenie, kierowanie, sterowanie
3. zarządzanie, nadzorowanie, kontrolowanie
4. swoboda działania
5. prawo, przywilej, prerogatywa,
6. uprawnienie, uprzywilejowanie, utytułowanie
7. prawo własności, posiadanie
8. kompetencja, kwalifikacja
9. mistrzostwo, opanowanie
adhikārī (अधिकारी)
1. posiadający władzę, uprawniony, upoważniony, utytułowany
2. urzędnik, funkcjonariusz, oficjał, osoba urzędowa
3. rządca, gubernator, administrator,
4. zastępca, namiestnik, pełnomocnik
5. przedstawiciel, delegat, poseł, deputowany
6. pośrednik, agent
7. właściciel, posiadacz
8. autorytatywny, miarodajny
9. zasługujący (na), godny
adhiṣṭhātā (अधिष्ठाता)
1. dyrektor, kierownik, prowadzący
2. nadzorca, inspektor
3. władca, rządzący
4. gubernator
5. założyciel
6. opiekun, protektor
7 najwyższy byt
8. siedziba, mieszkanie
9. miejsce odpoczynku
10. teren
12. podstawa, baza
adhiṣṭhātrī (अधिष्ठात्री)
1. kierowniczka, prowadząca
2. natura jako najwyższa siła kierująca światem
anajāna (अनजान)
1. niewiedzący, nieznający
2. mimowolny, nieumyślny, niezamierzony, bezwiedny
3. nieznany, nieuświadamiany, niepostrzegany
4. niepamiętanie, niezauważanie, niezdawanie sobie sprawy, nieświadomość
anadhikāra (अनधिकार)
1. nieuprawniony, nieupoważniony
2. bezprawny
3. brak uprawnienia, brak upoważnienia
4. brak kwalifikacji, niekompetencja
anadhikārī (अनधिकारी)
1. nieuprawniony, nieupoważniony, niepowołany
2. niemający odpowiednich kwalifikacji, nienadający się, niekompetentny
ananya (अनन्य)
1. niemający drugiego, jedyny, pojedynczy
2. niepodzielony, cały
3. całkowicie oddany (bóstwu)
4. jedyny w swoim rodzaju, niezrównany, nieporównany, unikalny, wyjątkowy
5. niezbywalny
anātha (अनाथ)
1. bez pana, bezpański, osierocony, owdowiały
2. pozbawiony pomocy, bezradny, bezsilny, opuszczony
3. biedak, nieszczęśnik
4. sierota
anukūla (अनुकूल)
1. zgodny, dostosowany, zharmonizowany
2. pomyślny, sprzyjający, korzystny, pomocny
3. dobrze usposobiony, przychylny
anugata (अनुगत)
1. ten, za którym się podąża, którego się naśladuje
2. prześladowany
3. podążający za, idący śladem, naśladujący
4. stronnik, zwolennik, wyznawca, uczeń
5. zatopiony, rozpuszczony
6. ściśle przylegający
7. zgodny z, dopasowany, dostosowany
8. nabyty, zdobyty
9. stłumiony, zgaszony
10.mający coś zwisającego z tyłu
anutāpa (अनुताप)
1. żal, skrucha, wyrzuty sumienia
2. ból, cierpienie, rozpacz
anupāta (अनुपात)
1. kolejne przybycie, ponowne wystąpienie, częstość
2. proporcja, stosunek
3. postęp arytmetyczny
anubhava (अनुभव)
1. postrzeganie, percepcja, świadomość
2. uczucie
3. doświadczenie, przeżycie, wrażenie
anubhāva (अनुभाव)
1. powaga, godność, dostojność
2. autorytet, władza, moc
3. wpływ
4. ret. znak, wyrażenie uczuć spojrzeniem lub gestem
5. mocne przekonanie, przeświadczenie, pewność
anubhūti (अनुभूति)
1. postrzeganie, percepcja
2. uświadomienie sobie, zdanie sobie sprawy (z)
3. uczucie, wrażenie, przeżycie
4. wrażliwość, czułość, sensytywność
anurāga (अनुराग)
1. przywiązanie, sympatia, uczucie
2. pobożność, religijność, oddanie się Bogu
3. miłość, namiętność, tęsknota
anurāgī (अनुरागी)
1. przywiązany
2. oddany, poświęcony
3. kochający, pragnący, namiętny, płomienny
4. wielbiciel, miłośnik
anurādhā (अनुराधा)
siedemnasta nakszatra, miesiąc księżycowy (część gwiazdozbioru Wagi)
anurūpa (अनुरूप)
1. podobny, przypominający
2. odpowiadający, odpowiedni
3. dogodny, wygodny
4. podporządkowany, uległy, zgadzający się
5. podobieństwo
6. odpowiedniość, zgodność
anurūpaka (अनुरूपक)
1. obraz, wizerunek
2. coś podobnego, kopia, odbicie
anurekhana (अनुरेखन)
1. kopiowanie, kalkowanie, powielanie
2. przerysowywanie, odrysowywanie
anurodha (अनुरोध)
1. uczynność, uprzejma usługa
2. względy, szacunek, poważanie
3. usilna prośba, apel
4. podanie, petycja
anurodha-patra (अनुरोधपत्र)
1. memorandum
2. podanie, wniosek
anurodhaka (अनुरोधक)
1. = anurodhī
2. = anurodha-patra
anurodhī (अनुरोधी)
1. nalegający, apelujący
2. uprzejmy, uczynny, taktowny
anulepa (अनुलेप)
1. namaszczenie, nasmarowanie
2. pachnący olejek / maść, pachnidło
anulepana (अनुलेपन)
namaszczanie, smarowanie
anuloma (अनुलोम)
1. zgodnie z włosem
2. w naturalnej kolejności
anuṣṭhāna (अनुष्ठान)
1. spełnianie, wykonywanie, odbywanie się
2. podejmowanie, przystępowanie do, przedsiębranie
3. zaczęcie, rozpoczęcie, zainicjowanie, inauguracja
4. ceremonia, obrzęd, rytuał, praktyka dostosowujący się, zgodny, działający w zgodzie z, uległy, podporządkowujący się
anusaṁdhāna (अनुसंधान)
1. poszukiwanie, dochodzenie
2. śledzenie
3. badanie, wnikanie, dociekanie
4. praca badawcza
apasārita (अपसारित)
1. odsunięty, odłożony, odstawiony
2. usunięty, zlikwidowany
apasāritā (अपसारिता)
1. wydanie, emisja
2. koniec, zakończenie
apūrṇa (अपूर्ण) 1. niepełny
2. niedokończony, niekompletny
3. gram. niedokonany (czas)
4. ciągły
5. niewystarczający
apūrva (अपूर्व)
1. wyjątkowy, unikalny, bezprecedensowy, niespotykany
2. niezwykły, nadzwyczajny, dziwny
3. osobliwy, nowy, nowatorski
abhāva (अभाव)
1. nieistnienie
2. nieobecność, brak
3. potrzeba
4. bieda, ubóstwo, niedostatek
abhijña (अभिज्ञ)
1. obeznany, obznajomiony, zaznajomiony
2. biegły (w)
3. wprawny, zręczny, umiejętny
4. poinformowany
abhijñatā (अभिज्ञता)
1. wiedza (na jakiś temat), znajomość (czegoś)
2. pełna wiedza, obeznanie (z czymś), biegłość
abhijñā (अभिज्ञा)
1. rozpoznanie, identyfikacja
2. przypomnienie, wspomnienie
3. nadprzyrodzona wiedza
abhijñāta (अभिज्ञात)
1. zapoznany, zaznajomiony
2. znany
3. sławny
abhijñāna (अभिज्ञान)
1. rozpoznanie na podstawie jakiegoś znaku
2. znak rozpoznawczy
3. rzecz przywołująca wspomnienia
4. pamiątka
5. wspomnienie, przypomnienie
6. upewnienie się, konstatacja
7. wiedza
abhinaṁdana (अभिनंदन)
1. pochwała, aprobata, aplauz
2. uroczyste powitanie
3. obchody
abhinna (अभिन्न)
1. nieróżny, taki sam
2. niezróżnicowany
3. nieoddzielny, nieoddzielony, nieodrębny
4. niepodzielony
5. ściśle związany
6. nierozłączny, nierozdzielny, nierozerwalny
7. bliski, intymny
8. zasadniczy, podstawowy, istotny
9. jednolity, zintegrowany
10.nieodłączny, integralny
11. niezbywalny
abhibhūta (अभिभूत)
1. pokonany, porażony
2. poddany, podporządkowany, podległy
3. zdominowany
4. przytłoczony
abhimaṁcana (अभिमंचन) inscenizacja
abhimaṁtraṇa (अभिमंत्रन)
oczyszczenie mantrą, poświęcenie, konsekracja
abhimata (अभिमत)
1. upragniony, pożądany
2. zaakceptowany, zaaprobowany
3. zatwierdzony, mający zgodę/przyzwolenie, dozwolony
4. życzenie, pragnienie
5. opinia, zdanie, pogląd
6. rada, porada
abhimatatā (अभिमतता)
pragnienie
abhimāna (अभिमान)
1. duma
2. nieuzasadniona duma, uważanie się za kogoś, kim się nie jest
3. zarozumialstwo, zarozumiałość, próżność, wysokie mniemanie o sobie
4. buta, arogancja
5. uważanie, mniemanie
6. szacunek, poważanie
7. zła intencja, chęć wyrządzenia krzywdy, wrogość
abhimānī (अभिमानी)
1. dumny
2. zarozumiały, arogancki, uważający się za kogoś, kim nie jest
abhimukha (अभिमुख)
1. zwrócony ku, skierowany do
2. przed, w obecności, w obliczu (kogoś)
3. ku, w stronę, w kierunku
abhiyaṁtā (अभियंता) inżynier
abhiyaṁtraṇa (अभियंत्रण) inżynieria
abhiyāna (अभियान)
1. kampania, batalia
2. wyprawa, ekspedycja
abhiyukta (अभियुक्त) oskarżony
abhiyoktā (अभियोक्ता) oskarżyciel, prokurator
abhiyoga (अभियोग)
1. oskarżenie
2. atak, napaść
3. próba
4. zaangażowanie
5. wysiłek
abhiyojana (अभियोजन)
1. oskarżanie, zarzucanie
2. zaskarżenie, wniesienie oskarżenia
abhirakṣaka (अभिरक्षक)
1. stróż, strażnik, dozorca, kustosz
abhirakṣaṇa (अभिरक्षण)
trzymanie w opiece, opiekowanie się, pilnowanie, strzeżenie
abhirakṣā (अभिरक्षा) opieka, piecza, kuratela
abhirādhana (अभिराधन)
1. zaspokojenie
2. uspokojenie, złagodzenie, uśmierzenie 3. zjednanie
abhirāma (अभिराम)
1. rozkoszny, radujący, sprawiający przyjemność
2. piękny
3. czarujący, zachwycający, czarowny
abhiruci (अभिरुचि)
1. zainteresowanie, upodobanie, zamiłowanie
2. skłonność, inklinacja
3. pragnienie, ochota
abhilaṣita (अभिलषित) pożądany, upragniony
abhilāṣa (अभिलाष) = abhlilāṣā
abhlilāṣā (अभिलाषा) pragnienie, tęsknota
abhilāṣita (अभिलाषित)
upragniony, utęskniony, wytęskniony
abhilāṣī (अभिलाषी)
1. żądny, chętny, pragnący, tęskniący
2. ten, który pragnie/tęskni
abhilikhita (अभिलिखित)
zapisany, zarejestrowany, nagrany
abhilekha (अभिलेख)
1. zapis, rejestracja, pisemny dokument, nagrana płyta
2. archiwum
abhilekhitṛ (अभिलेखितृ)
przyrząd, aparat do nagrywania
abhivaktā (अभिवक्ता)
adwokat, obrońca
abhivacana (अभिवचन)
obrona, usprawiedliwienie
abhivāda (अभिवाद) = abhivādana
abhivādana (अभिवादन)
1. uroczyste powitanie
2. chwalenie, sḷawienie, wychwalanie
abhivādita (अभिवादित)
przywitany z szacunkiem, godnie przyjęty
abhivādya (अभिवाद्य)
ten, którego należy z szacunkiem lub serdecznie powitać, godny powitania
abhivṛddhi (अभिवृद्धि)
wzrost, przyrost
abhivyaṁjaka (अभिव्यंजक)
1. wyrazisty, peḷen wyrazu, ekspresyjny
2. wyraziciel
abhivyaṁjanā (अभिव्यंजना)
ekspresja
abhivyaṁjanā-vāda (अभिव्यंजनावाद)
ekspresjonizm
abhivyakta (अभिव्यक्त)
1. przejawiony, ujawniony
2. wyrażony, okazany
3. jasny, wyraźny, oczywisty
abhivyakti (अभिव्यक्ति)
1. przejaw, manifestacja
2. wyraz, ekspresja
abhiśaṁsā (अभिशंसा)
1. oskarżenie, zarzut
2. skazanie
abhiśaṁsita (अभिशंसित)
oskarżony
abhiśapta (अभिशप्त)
przeklęty, objęty klątwą
abhiśasta (अभिशस्त) = abhiśaṁsita
abhiśāpa (अभिशाप)
1. przekleństwo, klątwa
2. straszna klątwa
abhiśāsana (अभिशासन)
rządzenie, panowanie, władza
abhiśāsita (अभिशासित)
rządzony
abhiṣada (अभिषद)
syndykat, konsorcjum
abhiṣikta (अभिषिक्त)
1. spryskany, pokropiony
2. namaszczony, pomazany
3. ochrzczony
4. wyświęcony
5. mianowany
6. zaprzysiężony
7. intronizowany, koronowany
8. nawodniony
abhiṣeka (अभिषेक)
1. spryskanie, pokropienie
2. poświęcenie
3. wyświęcenie, konsekracja
4. wprowadzenie na urząd / stanowisko, inwestytura
5. rytualna ablucja
6. rytualna kąpiel bóstwa (posągu)
7. ofiara towarzysząca kąpieli bóstwa
abhisaṁdhi (अभिसंधि)
1. fałsz, oszustwo, nieuczciwość
2. pej. sprzymierzenie się
abhisamaya (अभिसमय)
1. porozumienie, zgoda
2. konwencja
abhisaraṇa (अभिसरण)
zbieżność, konwergencja
abhisāra (अभिसार)
1. spotkanie
2. randka, schadzka
3. związek
4. atak, natarcie, bitwa
abhisārikā (अभिसारिका)
kobieta, która spotyka się z kochankiem
abhisāriṇī (अभिसारिणी)
1. kobieta chodząca na randki
2. towarzyszka, asystentka
abhisārī (अभिसारी)
1. chodzący na randki
2. kochanek spotykający się z kochanką
3. napastnik, agresor
4. towarzysz, asystent
abhisūcaka (अभिसूचक)
indeks, skorowidz
abhisvīkṛti (अभिस्वीकृति)
formalne przyjęcie (daru)
abhihita (अभिहित)
nazwany, zwany, nazywany
abheda (अभेद)
1. nieróżność, jednakowość, identyczność
2. nieróżny, podobny, identyczny, taki sam
3. niepodzielony, jednolity
4. niezłomny, niezachwiany (= abhedya)
5. nieprzenikniony (= abhedya)
abhyāsa (अभ्यास)
1. dorzucanie, dodawanie, dokładanie
2. praktyka, trening, ćwiczenie, wprawianie się, musztra
3. powtarzanie, wkuwanie, czytanie w kółko, uczenie się
4. zwyczaj, nawyk, przyzwyczajenie
5. obycie, obeznanie, wprawa
6. manewry, ćwiczenia
ayācaka (अयाचक)
ten, który nie prosi, niezabiegający, nieubiegający się
ayoga (अयोग)
1. rozdzielenie, rozłączenie, separacja
2. niepomyślna koniunkcja planet, niepomyślny czas
ayogya (अयोग्य)
1. niewłaściwy, nieodpowiedni, niestosowny
2. niezdolny, niekompetentny, nieposiadający kwalifikacji
3. niepełnosprawny, niesprawny
4. nieużyteczny, nienadający się, niezdatny, nieprzydatny
5. niezasługujący, niegodny
ayogyatā (अयोग्यता)
1. niestosowność, nieodpowiedniość
2. niezdolność, brak kwalifikacji
3. niepełnosprawność
4. nieprzydatność, nienadawanie się
5. niezasługiwanie, niegodność
arcana (अर्चन)
1. cześć, uwielbienie, adoracja
2. hołd
arcanā (अर्चना) = arcana
arcā (अर्चा)
1. cześć, adoracja
2. pl. wizerunek bóstwa
arci (अर्चि)
1. płomień
2. światło, blask, promienistość
arcita (अर्चित) czczony, wielbiony, adorowany
avagata (अवगत)
1. poznany, zrozumiany
2. powiadomiony, poinformowany, zapoznany, zaznajomiony
3. obeznany, zorientowany
avagati (अवगति)
1. rozumienie, pojęcie, świadomość
2. wiedza
avacchinna (अवच्छिन्न)
1. odróżniony, wyróżniony, wyszczególniony
2. oddzielony, odłączony, oderwany
3. ograniczony, wydzielony, zakreślony
avaccheda (अवच्छेद)
1. część, rozdział, odłam
2. oddział, przedział
3. granica
4. wyróżnienie, odróżnienie
5. cecha odróżniająca
avacchedaka (अवच्छेदक)
1. dzielący, zakreślający granice
2. odróżniający, wyróżniający
avacchedana (अवच्छेदन)
1. dzielenie, podział
2. dział, sekcja, oddział
3. zakreślenie granic, ograniczenie
avalambana (अवलंबन)
1. zależność, zawisłość, poleganie (na)
2. podpora, oparcie
3. przyjęcie, obranie (np. kierunku), posłużenie się
4. trzymanie się, utrzymywanie (np. milczenia)
avadāna (अवदान)
1. osiągnięcie, dokonanie
2. doniosły, wielkiej wagi akt, wyczyn
3. podzielenie, pocięcie na kawałki
4. część, porcja, udział
avasanna (अवसन्न)
1. ociężały, ospały
2. zniechęcony, przygnębiony, przybity
3. znękany, udręczony
4. przygnieciony, przyciśnięty, przytłoczony
5. pogrążony, zatopiony, zapadnięty
6. nieszczęśliwy
7. skończony, zakończony
8. osadzony, umieszczony, ulokowany
avasthā (अवस्था)
1. stan, kondycja
2. okoliczności, położenie, sytuacja
3. etap, faza, stadium, okres
4. okres życia, wiek
5. konstelacja
6. stawienie się (w sądzie)
7. mieszkanie
avasthāna (अवस्थान)
1. położenie, sytuacja
2. etap, faza
3. miejsce postoju, stacja
4. miejsce zamieszkania
avasthita (अवस्थित)
1. położony, umieszczony, ulokowany
2. obecny (= upasthita)
avāṁtara (अवांतर)
1. pośredni
2. podrzędny, drugorzędny, poboczny, uboczny
3. dodatkowy
avyakta (अव्यक्त)
1. nieprzejawiony
2. nieznany
3. niejasny, niewyraźny
4. niedostrzegalny, niewidoczny
5. nieokreślony
asāmya (असाम्य)
1. brak podobieństwa, odmienność
2. nierówność, dysproporcja, nierównowaga
asāra (असार)
1. pozbawiony soku, miąższu
2. pozbawiony treści, bez zawartości, pusty
3. bezsensowny
4. płytki, powierzchowny
5. próżny
asāratā (असारता)
1. pustka
2. próżność, jałowość
3. bezsensowność
asārvajanika (असार्वजनिक)
nienależący do wszystkich, niepubliczny, niepaństwowy, prywatny
asāvadhāna (असावधान)
1. nieostrożny, nieuważny, niebaczny
2. niedbały,
asāvadhānatā (असावधानी) = asāvadhānī
asāvadhānī (असावधानी)
1. nieostrożność, nieuwaga
2. niedbałość, zaniedbanie, lekceważenie
asāhasa (असाहस)
1. brak odwagi, tchórzliwość, tchórzostwo
2. strach
asāhasī (असाहसी)
1. tchórzliwy, tchórz
asi (असि)
1. miecz
2. sztylet
asita (असित)
1. czarny, ciemny
2. czerń
3. ciemna połowa miesiąca księżycowego
asiddha (असिद्ध)
1. niedokończony, nieukończony
2. niespełniony, niewykonany, niezrealizowany
3. nieosiągnięty
4. niepełny, niekompletny
5. niedoskonały
6. niedojrzały, surowy, niedogotowany 7. niesprawdzony, niewypróbowany
8. nieważny
asiddhi (असिद्धि)
1. niepowodzenie
2. niepełność, niekompletność, połowiczność
3. niesprawdzenie
asīma (असीम)
1. nieograniczony, bezgraniczny
2. absolutny
asu (असु)
tchnienie żywotne, ożywiający oddech, życie, duch
aharṣita (अहर्षित) nieszczęśliwy, smutny
ahiṁsaka (अहिंसक)
łagodny, niewyrządzający krzywdy
ahiṁsā (अहिंसा)
niewyrządzanie krzywdy, niestosowanie przemocy, niekrzywdzenie
ahi (अहि)
wąż
ahita (अहित)
1. krzywdzący, szkodliwy
2. nieprzyjazny, nieprzychylny
3. krzywda, zło
ahinī (अहिनी)
samica węża
ahetu (अहेतु)
1. bez przyczyny, bez powodu
2. nieumotywowany
3. nieuzasadniony, bezpodstawny
4. bezowocny, próżny, daremny, nieefektywny
ahetuka (अहेतुक) = ahetu
ahaituka (अहैतुक)
1. nieumotywowany, bezinteresowny
2. spontaniczny
3. nieoczekiwany, niespodziewany
ahorātra (अहोरात्र)
dzień i noc, doba
āṁkinī (आंकिनी)
statystyka
āṁtarika (आंतरिक)
wewnętrzny
āṁdolana (आंदोलन)
1. kołysanie się, huśtanie
2. ruch (polityczny)
ā (आ)
ākaṁpa (आकंप)
dygot, drganie, dreszcze, drgawki
ākaṁpana (आकंपन)
dygotanie, drżenie
ākaṁpita (आकंपित)
trzęsący się, dygocący, drżący
ākara (आकर)
1. kopalnia
2. bogate złoża
3. magazyn, skład
4. skarbiec
5. typ, rodzaj
6. różnorodność
ākarṣa (आकर्ष)
1. pociąg, przyciąganie
2. fascynacja
3. atrakcja
4. magnetyt
5. magnes
ākarṣaka (आकर्षित)
1. przyciągający
2. pociągający, atrakcyjny
ākarṣaṇa (आकर्षण)
1. przyciąganie, pociąganie
2. atrakcyjność, urok, czar
ākarṣita (आकर्षित)
1. przyciągnięty
2. zauroczony, zafascynowany
ākalana (आकलन)
1. zbiór, kolekcja
2. wycena, ocena, oszacowanie
ākasmika (आकस्मिक)
1. niespodziewany, nieoczekiwany, nagły
2. niezapowiedziany
3. przygodny, przypadkowy
ākasmikatā (आकस्मिकता)
1. nagłość
2. przypadek, traf
3. nieprzewidziane zdarzenie
ākasmikī (आकस्मिकी)
przypadkowe zdarzenie
ākāṁkṣā (आकांक्षा)
1. życzenie, pragnienie, ambicja
2. zamiar, intencja
3. nadzieja, oczekiwanie
ākāṁkṣita (आकांक्षित)
1. pożądany, upragniony
2. oczekiwany
ākāṁkṣī (आकांक्षी)
1. pragnący, dążący
2. oczekujący, pełen nadziei
ākāra (आकार)
1. wygląd, powierzchowność, aparycja
2. forma, kształt, figura
3. statua, posąg
4. wyraz (twarzy)
5. typ, rodzaj
6. sposób
7. wielkość, objętość, format
8. samogłoska ā
ākāraṇa (आकारण)
zaproszenie
ākārita (आकारित)
1. mający formę, ukształtowany
2. naszkicowany, zarysowany
ākārī (आकारी)
kształtny, dobrze zbudowany
ākāśa (आकाश)
1. przestrzeń
2. niebo, niebiosa 3. powietrze
4. kosmos
ākāśī (आकाशी)
1. dotyczący przestrzeni / nieba, niebieski
2. atmosferyczny
3. powietrzny
ākāśīya (आकाशीय) = ākāśī
ākiṁcanya (आकिंचन्य)
bieda, ubóstwo
ākula (आकुल)
1. poruszony, zdenerwowany, zbulwersowany
2. niespokojny, zaniepokojony, zatroskany
3. zmieszany, zakłopotany, speszony, skonfundowany, skonsternowany,
zdezorientowany
4. ogłuszony, zszokowany, wstrząśnięty
- 5. przerażony, osłupiały
- 6. przeciążony, obciążony, przygnieciony
- 7. wypełniony
- 8. zaabsorbowany, pogrążony
- 9. gorliwy, chętny, skwapliwy
ākulatā (आकुलता)
1. ożywienie, pobudzenie, poruszenie, podniecenie
2. zmartwienie, zatroskanie
ākulita (आकुलित)
1. pobudzony, poruszony, podniecony
2. = ākula
ākṛti (आकृति)
1. forma, kształt, figura
2. podobizna, wizerunek, obraz
3. wygląd zewnętrzny, rysy twarzy
ākṛṣṭa (आकृष्ट) = ākarṣita
ākrama (आक्रम)
1. wejście na, wzniesienie się
2. najście, najazd, inwazja
3. pojmanie
4. pl. wyższość, przewaga
ākramaṇa (आक्रमण)
1. atak, napad
2. agresja, napaść
3. najechanie, wkroczenie, inwazja
āgata (आगत)
1. przybyły, obecny
2. wydarzony, zaszły
3. nowo przybyły, nowicjusz
4. gość
5. weszły w, wchodzący w skład, zawarty, przynależny, należący do
ācchanna (आच्छन्न) = ācchādita
ācchādana (आच्छादन)
1. pokrywanie
2. pokrycie, powłoka, warstwa
ācchādita (आच्छादित)
1. pokryty, okryty
2. zasłonięty, zacieniony, ocieniony
3. chroniony
4. ukryty, schowany
āḍaṁbara (आडंबर)
1. rodzaj bębna
2. ostentacja, afiszowanie się
3. pokaz, przedstawienie, widowisko
4. pretensja, roszczenie
5. arogancja
ādhāra (आधार)
1. baza, fundament, podstawa
2. grunt, podłoże
3. oparcie, podpora
4. przen. patron, osoba wspierająca
5. ciało
ādhipatya (आधिपत्य)
1. panowanie, władza, kontrola
2. wyższość, przewaga, supremacja, zwierzchnictwo
3. opanowanie, mistrzostwo
ābaddha (आबद्ध)
związany, przymuszony, zobowiązany
ābhāsa (आभास)
1. światło, blask
2. wygląd, obraz, podobizna
3. fałszywy obraz, złudne wrażenie, pozór
4. cień, odblask, odbicie
5. sugestia, implikacja, podejrzenie, przeczucie
6. zamiar, motyw, intencja
āmarśa (आमर्श) 1. bliskość
2. podobieństwo
3. dotykanie
4. stykanie się, kontakt
āyatta (आयत्त)
1. zależny, podległy, poddany
ārabdhi (आरब्धि) początek, rozpoczęcie
ārūḍha (आरूढ)
1. ten, który się wspiął, wdrapał, wszedł na, dosiadł (wierzchowca)
2. usadowiony, ulokowany
3. trzymający się, dotrzymujący (słowa, obietnicy), stały w
ārta (आर्त)
1. cierpiący, zasmucony, przygnębiony, zrozpaczony
2. zraniony
āloka (आलोक)
1. widzenie, wizja, widok
2. pogląd, wzgląd, aspekt
3. światło, splendor
4. wygląd, powierzchowność
ālocanā (आलोचन)
1. rozważanie
2. oszacowanie, wycena, ocena
3. orzeczenie, osąd
4. krytyka
5. omówienie, komentarz
6. dyskusja
āvarta (आवर्त)
1. ruch obrotowy, obracanie się, obrót
2. skręt, zakręt
3. zawracanie, powracanie
4. ruch cykliczny, postęp
5. wir
āvartana (आवर्तन)
1. ruch obrotowy, obrót, rotacja
2. cykliczność, powtarzalność
āvāhana (आवाहन)
1. zawołanie, przywołanie, wezwanie
2. zaproszenie
3. inwokacja
āvirbhāva (आविर्भाव)
1. pojawienie się, wystąpienie
2. przejawienie się, objawienie, manifestacja
3. powstanie
āvega (आवेग)
- 1. prędkość, pęd
- 2. czynnik pobudzający, stymulator, impuls
- 3. pobudzenie, uruchomienie
- 4. poruszenie, ożywienie, ekscytacja
- 5. żarliwość, namiętność, pasja
āśīṣa (आशीष)
błogosławieństwo
āśu- (आशु-)
szybko-
āśu-patra (आशुपत्र)
list ekspresowy
āśu-lipi (आशुलिपि)
stenografia
āśutoṣa (आशुतोष)
1. ten, którego łatwo zadowolić, którego szybko można zjednać
2. Siwa
āścarya (आश्चर्य)
zdziwienie, zdumienie
āścarya-cakita (आश्चर्यचकित)
nieposiadający się ze zdumienia, zaskoczony
āścaryita (आश्चर्यित)
zdziwiony, zdumiony
āśrama (आश्रम)
1. siedziba (pustelnika, guru, uczniów, czcicieli)
2. pustelnia
3. schronienie, azyl
4. schronisko
5. sanktuarium, świątynia
6. hind. jeden z czterech okresów życia
āśramī (आश्रमी)
1. mieszkaniec aśramy, aśramita
2. przechodzący przez jeden z czterech okresów życia
āśraya (आश्रय)
1. ucieczka, schronienie, siedziba, schronisko, azyl
2. wsparcie, podpora, pomoc
3. opieka, patronat, protekcja
4. nadzieja, zaufanie
5. zależność, uzależnienie, nałóg
6. przywiązanie
7. związek, relacja
8. praktykowanie
9. źródło, początek
āśrayī (आश्रयी)
1. szukający ucieczki lub wsparcia
2. będący pod opieką, podopieczny, protegowany
āśrita (आश्रित)
1. uciekający się (do)
2. oparty, podparty
3. zależny (od)
4. polegający (na)
5. znajdujący schronienie (w)
6. osoba zależna, pozostająca na utrzymaniu, służący, podopieczny
7. przylegający, przywierający, zasadzający się
āśleṣa (आश्लेष)
1. objęcia, uścisk
2. bliski związek
āśvasta (आश्वस्त)
pocieszony, pokrzepiony, uspokojony
āśvāsa (आश्वास)
1. oddech, oddychanie
2. pociecha, pocieszenie, pokrzepienie, dodanie otuchy
3. rozdział (powieści)
āśvāsaka (आश्वासक)
pocieszający, pokrzepiający, dodający otuchy
āśvāsana (आश्वासन)
1. zapewnienie
2. uspokojenie, pokrzepienie, podniesienie na duchu
3. pocieszenie
āśvāsanīya (आश्वासनीय)
potrzebujący pociechy, pocieszany
āśvāsita (आश्वासित)
1. uspokojony, pokrzepiony
2. pocieszony
āśvāsī (आश्वासी)= āśvāsaka
āśvāsya (आश्वास्य) = āśvāsanīya
āśvina (आश्विन)
siódmy miesiąc kalendarza księżycowego
āsaṁga (आसंग)
1. kontakt, związek
2. przywiązanie
3. narzędzia, środki, pomoc
āsakta (आसक्त)
1. silnie przywiązany
2. zaabsorbowany, pogrążony
3. oddany
4. zauroczony, zadurzony
āsakti (आसक्ति)
1. przywiązanie, pociąg
2. zaabsorbowanie
3. oddanie
4. zauroczenie, zadurzenie
āsana (आसन)
1. siedzenie (pozycja siedząca)
2. siedzenie (miejsce do siedzenia), siedzisko, stołek
3. mata, trawa, skóra itp.
4. pozycja ciała (w jodze)
āsanī (आसनी)
dywanik, mata lub skóra, na której siedzi się w czasie modlitwy
āsanna (आसन्न)
1. bliski, pobliski, przyległy, sąsiedni, sąsiadujący
2. bliski, nadchodzący, zbliżający się, nadciągający
āsava (आसव)
1. wywar, odwar, destylat, dekokt
2. likwor, napój alkoholowy
3. eliksir, mikstura
āsavana (आसवन)
1. skraplanie
2. destylowanie, destylacja
āsavita (आसवित)
destylowany
āsīna (आसीन)
1. siedzący, zasiadający
2. usadowiony, umieszczony (na stanowisku)
āsura (आसुर)
1. odnoszący się do asurów (demonów)
2. demoniczny, asurowy
3. demon (= asura)
āsura-vivāha (आसुरविवाह)
āsurī (आसुरी)
1. demonica
2. tradycyjny dział medycyny, chirurgia
małżeństwo asurowe, tj. takie, w którym panna młoda została kupiona od
swoich rodziców
āstika (आस्तिक)
1. wierzący, pobożny, religijny
2. uznający autorytet wed
āstikavāda (आस्तिकवाद)
teizm
āstikatā (आस्तिकता)
wiara, pobożność
āstikya (आस्तिक्य) = āstikatā
āsthagana (आस्थगन)
odroczenie, przełożenie
āsthā (आस्था)
1. „stanie blisko czegoś, przystawanie”
2. rozważanie
3. wiara, przekonanie
4. szacunek, poważanie, respekt
5. sesja, posiedzenie
āsthāna (आस्थान)
1. miejsce zgromadzenia
2. sesja, posiedzenie
3. świątynia, kaplica, sanktuarium
āsthānī (आस्थानी)
widownia, audytorium
āsthāpana (आस्थापन)
1. założenie, postawienie, ustanowienie
2. poświęcenie, dedykowanie
3. lekarstwo wzmacniające, tonik
āsthita (आस्थित)
zatrzymujący się, pozostający, przebywający
āspada (आस्पद)
1. miejsce, usytuowanie
2. pozycja, ranga, status
3. hind. społeczność, wspólnota
āsvāda (आस्वाद)
1. smak, posmak
2. przyjemność, rozkosz podniebienia
āsvādana (आस्वादन)
1. kosztowanie, próbowanie, smakowanie
2. rozkoszowanie się, delektowanie
āsvadanīya (आस्वादनीय) smaczny, apetyczny
āsvādita (आस्वादित)
1. kosztowany, próbowany, smakowany
2. przyprawiony, dosmaczony, dobrze smakujący
āhata (आहत)
1. uderzony
2. zraniony, skaleczony
āhāra (आहार)
1. jedzenie, pożywienie
2. artykuły spożywcze, żywność i napoje
3. wartości odżywcze
āhārī (आहारी)
jedzący, zjadacz, konsument
āhārya (आहार्य)
zdatny do spożycia, jadalny
āhuti (आहुति)
1. oblacja
2. obiata składana w ogniu
3. ofiara
āhnika (आह्निक)
1. dzienny, codzienny, codziennie wykonywany
2. codzienne zajęcia lub praktyki religijne
3. dzienny zarobek, dniówka
āhlāda (आह्लाद)
1. przyjemność, rozkosz
2. wesołość, zabawa, uciecha
3. radość, euforia
āhlādaka (आह्लादक)
sprawiający radość
āhlādita (आह्लादित)
uradowany, ucieszony
āhlādī (आह्लादी)
1. = āhlādita
2. = āhlādaka
āhvāna (आह्वान)
1. przywołanie
2. nakaz, pozew, wezwanie
3. wołanie
i (इ)
iṁgita (इंगित)
1. wewnętrzny impuls
2. sugestia, wskazówka, rada
3. aluzja, napomknienie
4. gest, znak
5. ukryta intencja, ukryty cel
6. cel
iṁdirā (इंदिरा)
1. piękność, wspaniałość
2. imię Lakszmi
iṃdīvara (इंदिवर)
1. błękitny lotos
2. lotos
iṁdu (इंदु)
1. księżyc
2. miesiąc
3. kamfora
iṁdra-jāla (इंद्रजाल) 1. iluzja
2. iluzjonizm, kuglarstwo
3. czarnoksięstwo, magia
4. oszustwo, podstęp
iṁdra-jau (इंद्रजौ)
1. nasiona rośliny leczniczej, Nerium antidysentericum albo Wrightia tinctoria
2. czarny kumin (Nigella)
iṁdra-dhanu (इंद्रधनु)= indradhanuṣa
Indra-dhanuṣa (इंद्रधनुष)
„łuk Indry”, tęcza
iṁdra-dhvaja (इंद्रध्वज)
1. chorągiew Indry
2. święto ku czci Indry jako boga deszczu i burzy
iṁdra-nīla (इंद्रनील) szafir, szmaragd
iṁdra-vadhū (इंद्रवधू)
1. małżonka Indry
2. aksamitno-czerwony owad
iṁdrāyudha (इंद्रायुध)
„broń Indry”, tęcza
iṁdrāṇī (इंद्राणी)
1. małżonka Indry
2. jedna z ośmiu Matek, emanacji Durgi
3. rodzaj pnącza (= indrāyana)
iṁdriya (इंद्रिय)
1. zmysł
2. narząd zmysłu
iṁdriya-gocara (इंद्रियगोचर)
dostępny zmysłowo, chwytany zmysłami
iṁdriya-vāda (इंद्रियवाद)
1. zmysłowość (jako styl lub cecha)
2. hedonizm
iṁdhana (इंधन)
1. drewno na opał, chrust
2. opał, paliwo
ikṣu (इक्षु)
trzcina cukrowa
icchā (इच्छा)
1. życzenie, pragnienie, chęć, ochota
2. wola
icchita (इच्छित)
1. pożądany, chciany
2. zamierzony
icchuka (इच्छुक)
1. pragnący, spragniony
2. ten, który czegoś pragnie
itara (इतर)
1. inny, pozostaḷy
2. niższy, gorszy
itas-tataḥ (इतस्ततः)
1. tu i tam, dookoła, w kółko
2. przen. niezdecydowanie, wahanie
iti (इति)
1. tak, oto
2. koniec, zakończenie (listu, książki, cytatu)
itihāsa (इतिहास)
1. „tak właśnie było”, historia, dzieje
2. dzienniki, kroniki
3. tradycja
4. relacja, sprawozdanie, opowieść
iyattā (इयत्ता)
skala, rozciągłość, rozpiętość
iṣā (इषा)
1. tyczka, żerdź
2. dyszel (pługa, wozu)
iṣṭa (इष्ट)
1. upragniony, pożądany, chciany
2. ulubiony, ukochany, bliski sercu, umiłowany
3. wielbiony, czczony
4. przedmiot pragnień, obiekt miłości, ukochana osoba
5. przedmiot czci, bóstwo, bóstwo opiekuńcze
6. wiara, zaufanie, miłość
7. cel
iṣṭakā (इष्टका)
1. cegła
2. cegła używana do budowy wedyjskiego ołtarza
iṣṭatā (इष्टता)
bycie pożądanym, podobanie się, pożądana lub miła cecha
iṣṭi (इष्टि)
1. pragnienie
2. przedmiot pragnienia
iha (इह)
1. tutaj, w tym miejscu
2. na tym świecie
3. ten świat
iha-laukika (इहलौकिक)
należący do tego świata, świecki, doczesny
ī (ई)
īṁdhana (ईंधन) opał
īṁdhanāṇvika (ईंधनाण्विक)
energia atomowa
īti (ईति)
1. klęska okresowa (susza, powódź, insekty)
2. ból, cierpienie, rozpacz
īdṛśa (ईदृश)
taki
īpsita (ईप्सित)
upragniony, pożądany
īrṣā (ईर्षा)
zazdrość (= īrṣyā)
īrṣyā (ईर्ष्या)
1. zazdrość
2. zawiść
3. niechęć, nieżyczliwość, uraza, złość
īrṣyālu (ईर्ष्यालु)
1. zazdrosny
2. zawistny
3. niechętny, nieżyczliwy
īśa (ईश)
1. pan, zwierzchnik
2. władca, król
3. Bóg, Siwa
4. mąż
īśatā (ईशता)
īśatva (ईशत्व)
īśā (ईशा)
moc, władza, zwierzchnictwo, panowanie
īśāna (ईशान)
1. Siwa (= īśvara)
2. kierunek pn-zach.
īśitā (ईशिता)
1. władza, zwierzchnictwo
2. boska, nadprzyrodzona moc
īśitva (ईशित्व) = īśvaratā
īśvara (ईश्वर)
1. pan, zwierzchnik
2. władca, król
3. Bóg (Siwa)
īśvaratā (ईश्वरता)
1. zwierzchnictwo, panowanie
2. boska natura
3. boska potęga
īśvarī (ईश्वरी)
1. pani, władczyni
2. bogini (Parwati)
īśvarīya (ईश्वरीय)
należący do Boga, przynależny Bogu, boski
īṣat (ईषत्)
1. trochę, nieco
2. pół-
īṣat-spṛṣṭa (ईषत्स्पृष्ट)
głoska półzwarta, półsamogłoska
īṣad-hāsa (ईषद्हास)
lekki uśmiech, półuśmiech
īhā (ईहा)
1. pragnienie
2. próba, usiłowanie, wysiłek, trud
īhita (ईहित)
1. chciany, pożądany, upragniony
2. osiągany wysiłkiem
u (उ)
ukta (उक्त)
1. mówiony, powiedziany
2. rzeczony, wyżej wymieniony
ukti (उक्ति)
1. mowa, język
2. wypowiedź, powiedzenie
3. historyjka, wymysł
ugra (उग्र)
1. ostry, srogi, groźny
2. straszny, okrutny, dziki
3. straszliwy, przerażający
4. silny, przemożny
5. zbyt intensywny, skrajny, ekstremalny
6. pol. radykalny
7. gniew, wściekłość, furia
ugratā (उग्रता)
1. dzikość, furia
2. okrucieństwo
3. okropieństwo, horror
4. skrajność
ucita (उचित)
1. właściwy, prawidłowy
2. stosowny, odpowiedni, pasujący
3. słuszny, uzasadniony
4. akceptowalny, możliwy do przyjęcia
5. celowy, konieczny
ucca (उच्च)
1. wysoki
2. szczytny, wzniosły
3. wyższy
4. górny
uccatā (उच्चता)
1. wysokość
2. wysoki poziom/stopień/pozycja
3. doskonałość, perfekcja
uccarita (उच्चरित)
wymówiony, wypowiedziany
uccāṭana (उच्चाटन)
1. odstraszenie, odpędzenie, odegnanie (za pomocą magii)
2. zrażenie, odstręczenie, odseparowanie
uccāra (उच्चार)
wymowa
uccāraṇa (उच्चारण)
1. wymawianie, wypowiadanie
2. formułowanie, wyrażanie
3. artykulacja
uccāraṇīya (उच्चारणीय) = uccārya
uccārita (उच्चारित)
1. wymówiony, wypowiedziany
2. artykułowany
uccārya (उच्चार्य)
wymawialny, dający się wymówić
uccaiḥ (उच्चैः)
głośno, na głos
ucchinna (उच्छिन्न)
1. wyrwany, wykorzeniony
2. zniszczony
ucchiṣṭa (उच्छिष्ट)
1. pozostawiony (np. jedzenie), odrzucony
2. pobrudzony, zabrudzony, zbrukany, zanieczyszczony
3. resztki jedzenia
ucchṛṁkhalatā (उच्छृंखलता)
1. brak umiaru, niepowściągliwość, nieopanowanie, niepohamowanie
2. zapamiętałość, zapamiętanie
ucchedana (उच्छेदन)
wykorzenienie, usunięcie
ucchvāsa (उच्छ्वास)
1. wydech
2. oddech
3. westchnienie
4. rozdział książki (powieści)
ujjvala (उज्ज्वल)
1. jasny, świetlisty, promienny
2. czysty, biały, nieskalany
3. lśniący, błyszczący
4. wspaniały, olśniewający, piękny
5. żarliwy
ujjvalatā (उज्ज्वलता)
1. jasność, świetlistość, blask
2. czystość, biel
ujjvalana (उज्ज्वलन)
1. błyszczenie, świecenie, pałanie
2. blask, promienność
3. czyszczenie, pucowanie, doprowadzanie do połysku
ujjvalita (उज्ज्वलित)
1. rozjaśniony, rozpromieniony
2. wyczyszczony, wypolerowany
utṛṇa (उतृण)
uwolniony od zobowiązania, wolny od długu
utkaṁṭhā (उत्कंठा)
żarliwe pragnienie, tęsknota
utkaṁṭhita (उत्कंठित)
1. zmartwiony, zasmucony, zrozpaczony
2. ubolewający, żałujący
3. smucący się, tęskniący
4. zakochany
5. mocno pragnący
utkaṭa (उत्कट)
1. przekraczający zwykłą miarę, przewyższający, przerastający, nadmierny
2. rozległy, szeroki (jak sława)
3. obfitujący w
4. zapalczywy, gorliwy, namiętny
5. oszalały
utkarṇa (उत्कर्ण)
mający podniesione uszy, o sterczących do góry uszach (o zwierzęciu)
utkarṣa (उत्कर्ष)
1. wywyższenie, wyniesienie
2. wzniosłość, dostojeństwo, wspaniałość, znakomitość
3. wyższość, wybitność, ponadprzeciętność
4. wzrost, zwiększenie, powiększenie
5. rozwój, wzlot
utkarṣaka (उत्कर्षक)
1. podnoszący, wynoszący
2. wzrastający, rosnący, narastający, przybierający
3. rozwijający się
utkarṣatā (उत्कर्षता)
1. doskonałość
2. wysoki poziom
3. nadmierność
utkalita (उत्कलित)
1. rozpuszczony, rozluźniony, niezwiązany
2. kwitnący, rozkwitły
utkīrṇa (उत्कीर्ण)
1. wydrążony, wyrzeźbiony, wyryty, wygrawerowany
2. wycięty, wykrojony
utkoca (उत्कोच)
łapówka, przekupstwo
utkṛṣṭa (उत्कृष्ट)
1. wybitny, nieprzeciętny, górujący nad innymi
2. znakomity, doskonały
utkṛṣṭatā (उत्कृष्टता)
1. doskonałość
2. wyższość, przewaga
utkhanana (उत्खनन)
1. kopanie, wykopywanie, odkopywanie
2. wykopalisko
uttapta (उत्तप्त)
1. podgrzany, rozgrzany, rozpalony
2. podniecony, pobudzony, podekscytowany
3. rozgniewany
4. zaniepokojony, zmartwiony, zatroskany
5. zrozpaczony
uttama (उत्तम)
1. najwyższy
2. najlepszy, najwspanialszy, najdoskonalszy
3. wyborny, wyborowy, znakomity
4. ostatni
uttamatā (उत्तमता)
1. doskonałość
2. wartość
3. wyższość, przewaga
uttara (उत्तर)
1. dalszy
2. następny, kolejny
3. późny
4. ostatni
5. przyszły
6. górny
7. zewnętrzny (np. ubranie)
8. przewyższający, najwyższy, najlepszy
9. odpowiedź
10.konkluzja, wniosek
11.wynik, rezultat
12.obrona, usprawiedliwienie
13.rewanż, odwet
14.północ
uttaraṇa (उत्तरण)
1. przeprawianie się na drugi brzeg, przekraczanie
2. lądowanie, desant
uttarīya (उत्तरीय)
1. wierzchnie ubranie
2. szal, chusta
uttarottara (उत्तरोत्तर)
1. coraz bardziej, coraz wyżej, coraz dalej
2. stopniowo
3. nieustannie, ciągle, stale
4. pl. odpowiedź, replika, riposta
uttala (उत्तल)
wypukły
uttāna (उत्तान)
1. leżący na plecach
2. do góry nogami, odwrócony
uttāla (उत्ताल)
1. olbrzymi, ogromny
2. wysoki, strzelisty, spiętrzony
uttīrṇa (उत्तीर्ण)
1. przekroczony
2. wyzwolony
3. zdany
uttuṁga (उत्तुंग)
wzniosły, wyniosły
uttejanā (उत्तेजन)
1. bodziec, impuls
2. pobudzenie, stymulacja
3. podniecenie, wzburzenie, ekscytacja
4. dodanie odwagi, zachęta, otucha, poparcie
uttejita (उत्तेजित)
1. podniecony, przejęty, podekscytowany
2. pobudzony, zachęcony
uttolana (उत्तोलन)
podnoszenie, unoszenie, dźwiganie
uttolita (उत्तोलित)
podniesiony, wzniesiony (flaga)
utthāna (उत्थान)
1. powstanie, podniesienie się
2. obudzenie się, ożywienie, odżycie
3. postęp, rozwój
4. rozdział wprowadzający (utworu literackiego)
utthānaka (उत्थानक)
wznoszący się, postępujący, progresywny
utthāpana (उत्थापन)
1. wznoszenie, podnoszenie 2. podrzucanie
3. ustawianie posągu bóstwa 4. wystrzelenie (rakiety)
utpatti (उत्पत्ति)
1. początek, powstanie
2. narodziny
3. wytwór, produkt
4. wytwarzanie, wydawanie (dźwięku)
utpanna (उत्पन्न)
1. powstały
2. wytworzony
3. zrodzony
utpala (उत्पल)
1. rodzaj błękitnego lotosu
2. lotos
utpāṭana (उत्पाटन)
wyrwanie, wykorzenienie
utpāṭita (उत्पाटित)
wyrwany, wykorzeniony
utpāta (उत्पात)
1. kataklizm, klęska żywiołowa
2. zamęt, zamieszanie, chaos
3. gwałt, krzywda, niegodziwość
utpātī (उत्पाती)
1. agresywny, gwałtowny, niszczycielski
2. podżegacz
utpāda (उत्पाद) wyrób, produkt
utpādaka (उत्पादक)
1. wytwarzający, produkujący
2. wydajny, produktywny
3. produkcyjny
4. wytwórca, producent
5. fabrykant
utpādakatā (उत्पादकता)
wydajność, efektywność, produktywność
utpādana (उत्पादन)
1. produkcja
2. produkt
utpādita (उत्पादित)
wytworzony, wyprodukowany
utpādī (उत्पादी)
1. wytwarzający, produkujący
2. produktywny
utpādya (उत्पाद्य)
mający zostać wyprodukowany, przewidziany do produkcji
utpīḍaka (उत्पीडक)
dręczyciel, ciemięzca, prześladowca
utpīḍana (उत्पीडन)
1. dręczenie, ciemiężenie, nękanie, dokuczanie
2. prześladowanie, molestowanie
utpīḍita (उत्पीडित)
dręczony, nękany, ciemiężony
utpravāsa (उत्प्रवास)
emigracja
utprekṣā (उत्प्रेक्षा)
1. porównanie
2. przykład, ilustracja
3. metafora
utpreraka (उत्प्रेरक)
katalizator
utphulla (उत्फुल्ल)
1. w pełni rozkwitły (kwiat)
2. szeroko otwarty (oczy)
3. promienny (twarz)
utsa (उत्स)
poet. źródło, fontanna
utsaṁga (उत्संग)
1. biodro
2. podołek
3. kolana
4. plaska powierzchnia (dachu)
5. stok, zbocze, grzbiet
6. wewnętrzna lub środkowa część
7. warstwa
utsaṁgita (उत्संगित)
1. wzięty na kolana
2. trzymany w objęciach, obejmowany, przytulany
utsarga (उत्सर्ग)
1. wylewanie, wydalanie, wypuszczanie, wyrzucanie
2. porzucanie, zostawianie, opuszczanie, wyrzekanie się
3. udzielanie, użyczanie, przyznawanie
4. oddanie, ofiarowanie, poświęcenie
5. ofiara
6. dar, donacja, dotacja
7. dedykacja
utsargī (उत्सर्गी)
1. oddający się, poświęcający
2. składający się w ofierze
utsava (उत्सव)
1. radowanie się, świętowanie
2. święto, festiwal
3. uroczystość
4. ceremonia
utsāha (उत्साह)
1. siła, wysiłek
2. gorliwość, zapał, entuzjazm
3. morale
utsāhaka (उत्साहक)
zachęcający, dopingujący, inspirujący
utsāhita (उत्साहित) = utsāhī
utsāhī (उत्साही)
1. energiczny
2. wytrwały
3. pełen zapału, entuzjastyczny
4. zachęcony, pobudzony, zainspirowany
utsuka (उत्सुक)
1. niespokojny, niecierpliwy
2. gorliwy, skwapliwy, chętny
3. żarliwy, zagorzały
4. gorąco pragnący, tęskniący do czegoś
5. ostry, przenikliwy
utsukatā (उत्सुकता)
1. niepokój, nerwowość, niecierpliwość
2. skwapliwość, gorliwość, zapał
3. ostrość, przenikliwość
uḍḍayana (उड्डयन)
1. latanie, lot
2. lotnictwo, awiacja
udaka (उदक)
1. woda
2. polewanie wodą
udadhi (उदधि)
trzymający wodę, ocean
udaya (उदय)
1. powstanie, wzniesienie się, wzejście, zaświtanie
2. wspięcie się, wejście na górę
3. wschód
4. pojawienie się, nadejście
5. światło, blask
6. wzrost, postęp
7. pomyślność, dobrobyt
udayī (उदयी)
1. wznoszący się, podnoszący
2. dobrze prosperujący
udara (उदर)
1. brzuch
2. trzewia, wnętrzności, jelita
3. łono
4. wnętrze
udarīya (उदरीय)
brzuszny
udātta (उदात्त)
1. wysoki, wzniosły
2. wysoki (ton)
3. wyraźny (akcent)
4. wielki, wybitny, znakomity, znamienity
5. wielkoduszny, wspaniałomyślny, szczodry
6. ukochany, drogi
7. wysoki lub ostry ton/akcent
udāra (उदार)
1. szlachetny, wielkoduszny
2. znamienity, prześwietny
3. hojny, szczodry, wspaniałomyślny
4. umiarkowany, liberalny
udāratā (उदारता)
1. szlachetność
2. wielkoduszność, wyrozumiałość
3. szczodrość, hojność
udāratāvāda (उदारतावाद)
liberalizm
udāsa (उदास)
1. siedzący z boku, trzymający się na uboczu
2. obojętny, niezaangażowany
3. bierny, apatyczny, bezczynny
4. smutny, przygnębiony
5. samotny, opuszczony
6. pochmurny, posępny, ponury
7. wyblakły
udāsī (उदासी)
1. asceta
2. nazwa sikhijskiej sekty
3. członek sekty udasinów
4. = udāsa
5. samotny, wycofany
udāsīna (उदासीन)
1. obojętny, niezainteresowany
2. chłodny, oziębły
3. apatyczny, zobojętniały
4. bierny, pasywny
5. niezaangażowany
udāsīnatā (उदासीनता)
1. obojętność, brak zainteresowania
2. apatia, zobojętnienie
3. bierność,
4. bezwład, inercja
uddeśya (उद्देश्य)
1. intencja, zamiar, cel
2. motyw
3. sens, sedno, istota sprawy
4. kierunek, tendencja
5. gram. podmiot
udvigna (उद्विग्न)
1. zaniepokojony, zmartwiony, zatroskany
2. niespokojny, zdenerwowany
3. zmieszany, zakłopotany
4. przygnębiony, przybity
udvega (उद्वेग)
1. szybki chód
2. szybki ruch w górę
3. pośpiech, impet, gwałtowność, raptowność, porywczość
4. pobudzenie emocjonalne, przypływ uczucia, burza uczuć
5. namiętność, pasja
6. humor, nastrój
7. niepokój, lęk, obawa, strach
8. niepewność, konsternacja, konfuzja, oszołomienie
9. przybicie, przygnębienie
unnata (उन्नत)
1. wzniosły, podniosły
2. wysoki
3. dobrze rozwinięty, zaawansowany
4. prosperujący
5. progresywny, postępowy
unnati (उन्नति)
1. wchodzenie, wspinanie się
2. wznoszenie się, wzlot
3. postęp, rozwój
4. poprawa, polepszenie
5. poprawienie, ulepszenie, udoskonalenie
unmīlana (उन्मीलन)
1. otwarcie oczu, podniesienie powiek
2. pojawienie się, ukazanie, stanie się widocznym
3. rozwinięcie, roztoczenie
unmukha (उन्मुख)
1. podnoszący twarz, patrzący w górę
2. sięgający, aspirujący, dążący
3. skłonny, skłaniający się (ku)
4. gotowy, będący w pogotowiu, czujny
5. oczekujący, wyczekujący
unmeṣa (उन्मेष)
1. otwarcie oczu, patrzenie (na)
2. pojawienie się, przejaw, manifestacja
3. mgnienie oka, chwilka
upakaraṇa (उपकरण)
1. przyrząd, instrument, aparat
2. narzędzie, środek
3. sprzęt, aparatura, urządzenie
4. wyposażenie, ekwipunek
5. materiały
6. insygnia (królewskie)
upakāra (उपकार)
1. dobroczynność
2. dobroć, życzliwość
3. łaskawość, przychylność, względy
4. korzyść, pożytek, pomoc
5. poparcie, protekcja, ochrona, opieka
upakrama (उपक्रम)
1. etap przygotowań, stadium początkowe
2. przygotowanie, wstęp
3. rozpoczęcie, początek
4. przedsięwzięcie
5. środek doraźny
upagata (उपगत)
1. nadeszły, doszły, przybyły
2. otrzymany, uzyskany, osiągnięty
3. uchwycony, zrozumiany
4. poniesiony (koszt)
5. przyjęty, zaakceptowany
upagati (उपगति)
1. przyjście, dojście, dotarcie
2. osiągnięcie
3. zrozumienie
4. akceptacja
upagama (उपगम) = upagati
upagamana (उपगमन) = upagati
upagraha (उपग्रह)
1. satelita, sztuczny satelita
2. poparcie, zachęta, otucha
3. pomoc, wsparcie
upagrahaṇa (उपग्रहण)
1. trzymanie
2. złapanie, schwytanie
3. studiowanie świętych tekstów
upacāra (उपचार)
1. służba, obsługa
2. leczenie
3. pielęgnowanie, opieka medyczna
4. lekarstwo, lek
5. akcesorium
6. akcesoria, przybory do nabożeństwa
upacāraka (उपचारक)
1. służący, usługujący, obsługujący
2. leczący
3. pielęgniarz
upacārī (उपचारी) = upacāraka
upajīvana (उपजीवन)
1. = upajīvikā
2. zależność finansowa od kogoś, bycie na czyimś utrzymaniu
upajīvikā (उपजीविका)
1. utrzymanie, środki do życia, środki utrzymania
2. dodatkowe źródło dochodów
upajīvī (उपजीवी)
1. zależny od wsparcia
2. osoba zależna, będąca na czyimś utrzymaniu
upadāna (उपदान)
1. dotacja, grant, subsydium
2. zasiłek, dodatek
upadeśa (उपदेश)
1. wskazówka, instrukcja
2. rada, porada
3. duchowe pouczenie
upadeśaka (उपदेशक)
1. pouczający, dydaktyczny
2. doradca
3. instruktor
4. preceptor, mentor
5. misjonarz
upadeśī (उपदेशी)
1. udzielający rad, pouczający, instruujący
2. mądry, mędrzec
upadeśya (उपदेश्य)
1. godny pouczenia, zasługujący na poradę
2. nadający się na ucznia
upadrava (उपद्रव)
1. nagłe zakłócenie, zaburzenie
2. zamęt, zamieszanie, zgiełk, hałas
3. eksces, rozróba
4. powstanie, rewolucja, rebelia
5. nagła komplikacja, pogorszenie, nawrót choroby
upalakṣya (उपलक्ष्य)
1. znak, oznaka
2. implikacja, konsekwencja
3. okazja
4. wywnioskowany
upalabdhi (उपलब्धि)
1. osiągnięcie, zdobycie, uzyskanie
2. zrozumienie, uchwycenie
3. spostrzeżenie, dostrzeżenie, zauważenie, zaobserwowanie
upasaṁhāra (उपसंहार)
1. epilog, zakoṇczenie
2. konkluzja, wniosek
3. podsumowanie, streszczenie, reasumacja
4. koniec, śmierć
5. zniszczenie, zagłada
6. powstrzymanie, powściągnięcie, wycofanie
7. zabranie
8. przyciągnięcie do siebie, przyniesienie
9. podporządkowanie sobie
upasarga (उपसर्ग)
1. gram. prefiks, prepozycja
2. dodatek
3. kłopot, niepowodzenie
4. zmiana chorobowa
5. med. napad, atak, paroksyzm 6. choroba zakaźna
7. objaw, symptom śmierci
8. zjawisko naturalne
9. astr. zaćmienie
upādhi (उपाधि)
1. położenie na miejscu czegoś innego, zastąpienie
2. substytut
3. coś, co może być wzięte za coś innego, co wygląda jak coś innego, miraż, pozór
4. widmo, zjawa, fantom, przywidzenie
5. cecha charakterystyczna, szczególność, atrybut
6. odznaczenie, odznaka
7. tytuł, ranga, stopień, dyplom
8. przezwisko, przydomek
9. przypuszczenie, domniemanie, domysł
10.oszustwo
11.warunek, ogranicznik, ograniczenie, uwarunkowanie
upāsanā (उपासना)
1. siedzenie obok
2. towarzyszenie, usługiwanie, służenie
3. cześć, adoracja
4. kult
upekṣā (उपेक्षा)
1. lekceważenie
2. obojętność
3. pogarda
ullāsa (उल्लास)
1. wspaniałość, promienność, świetlistość
2. wyjście na zewnątrz, wyłonienie się
3. pojawienie się, stanie się widocznym, ujawnienie się, ukazanie się
4. wzrost, powiększenie się, rozwój
5. emitowanie, wyłonienie
6. radość, rozkosz, zachwyt, uniesienie, ekstaza
7. rozdział w książce (szczeg. w powieści)
ū (ऊ)
ūru (ऊरु)
poet. udo
ūrjā (ऊर्जा)
moc, energia
ūrjita (ऊर्जित)
energiczny, pełen wigoru
ūrṇanābha (ऊर्णनाभ)
poet. „mający w nić w brzuchu”, pająk
ūrdhva (ऊर्ध्व)
1. wzniesiony
2. pionowy
3. wysoki
4. górny
ūrdhva-pātana (ऊर्ध्वपातन)
sublimacja
ūrdhva-puṁḍra (ऊर्ध्वपुंड्र)
pionowy znak (malowany cynobrem na czole przez wisznuitów)
ūrdhva-mukha (ऊर्ध्वमुख)
1. z twarzą zwróconą do góry, patrzący w górę
2. skierowany do góry
ūrdhva-śvāsa (ऊर्ध्वश्वास)
1. westchnienie, wzdychanie
2. ostatnie tchnienie
ūrdhvādhara (ऊर्ध्वाधर) pionowy
ūrdhvonmukha (ऊर्ध्वोन्मुख)
1. skierowany do góry
2. postępowy
ūrmi (ऊर्मि) fala
ūṣaṇa (ऊषण)
1. czarny pieprz
2. imbir
ūṣma (ऊष्म) kaloria
ūha (ऊह)
1. okrzyk (bólu, strachu, zdumienia)
2. rozumowanie,
ūhā (ऊहा) rozumowanie
ṛk (ऋक्)
1. = ṛcā
2. = ṛgveda
ṛgveda (ऋग्वेद)
Rygweda
ṛcā (ऋचा)
1. wers
2. święty wers sławiący bóstwo
3. Rygweda
4. magiczna inwokacja
ṛju (ऋजु)
1. prosty
2. uczciwy
ṛ (ऋ)
ṛjutā (ऋजुता)
1. prostota
2. bezpośredniość, szczerość
3. prawość, uczciwość
ṛṇa (ऋण)
1. dług
2. kredyt
3. zobowiązanie
4. mat. liczba ujemna
ṛṇa-grasta (ऋणग्रस्त)
obciążony długiem
ṛṇa-dātā (ऋणदाता)
wierzyciel
ṛṇa-patra (ऋणपत्र)
obligacja, papier wartościowy
ṛṇa-mukta (ऋणमुक्त)
wolny od długu
ṛṇa-śodha (ऋणशोध)
spłacenie długu
ṛṇātmaka (ऋणात्मक)
negatywny, ujemny
ṛṇī (ऋणी)
1. zadłużony, dłużny, winny
2. zobowiązany
3. dłużnik
ṛta (ऋत)
1. ustalony porządek
2. kosmiczny ład
ṛtu (ऋतु)
1. pora roku, sezon
2. pogoda (typowa dla danej pory roku)
3. miesiączka
ṛtunātha (ऋतुनाथ)
pan pór roku, wiosna
ṛturāja (ऋतुराज)
król pór roku, wiosna
ṛddha (ऋद्ध)
zamożny, bogaty, dostatni
ṛddhi (ऋद्धि)
1. dobrobyt, pomyślność
2. sukces, powodzenie
ṛṣabha (ऋषभ) 1. byk
2. muz. druga nuta w gamie (re)
3. przen. najlepszy w swoim rodzaju (o mężczyźnie)
ṛṣi (ऋषि)
1. mędrzec, wieszcz, wizjoner
2. święty, asceta
3.symbol. liczba 7
4. astron. Wielka Niedźwiedzica
ṛṣṭi (ऋष्टि)
1. miecz
2. oręż, broń
e (ए)
ekaka (एकक)
jednostka (miary)
ekatā (एकता)
1. tożsamość, identyczność
2. jedność, harmonia
ekatra (एकत्र)
1. w jednym miejscu
2. zebrany razem, zgromadzony, zakumulowany
3. skupiony, skoncentrowany
ekatva (एकत्व) 1. jedność 2. jedność
ekadā (एकदा)
1. kiedyś, pewnego razu
2. z jakiejś okazji
3. od razu, natychmiast
ekameka (एकमेक)
1. jednorodny, jednolity
2. zupeḷnie jeden
3. zmieszany, zmiksowany
4. pomieszany, pogmatwany, poplątany
ekameva (एकमेव)
tylko jeden, pojedynczy samotny
ekaviṁśa (एकविंश) dwudziesty pierwszy
ekaviṁśati (एकविंशति) dwadzieścia jeden
ekasva (एकस्व) patent
ekānta (एकांत)
1. ustronny, odosobniony, odludny
2. prywatny, sekretny
3. samotny, bez towarzystwa
4. wyłączny
5. samotnia, ustronie, odludne miejsce
6. prywatność
ekāṁtika (एकांतिक)
1. nakierowany na jeden przedmiot
2. odnoszący się do jednego miejsca
ekāṁtī (एकांती
1. wycofany
2. samotnik, mizantrop
3. asceta, pustelnik
ekākī (एकाकी)
1. sam, samotny
2. jeden, pojedynczy
3. osamotniony, odizolowany
4. = ekākīkaraṇa
ekākīkaraṇa (एकाकीकरण)
rozdzielenie, oddzielenie, odseparowanie, odizolowanie
ekāgra (एकाग्र)
1. skupiony na jednym punkcie
2. skoncentrowany, uważny
3. zdeterminowany, uparty, wytrwały
ekāgratā (एकाग्रता)
1. skupienie na jednym punkcie, zogniskowanie
2. koncentracja, uwaga
ekāgrita (एकाग्रित) skoncentrowany
ekādaśa (एकादश) jedenasty
ekādaśāha (एकादशाह)
1. jedenasty dzień po śmierci
2. obrzęd zaduszny odprawiany jedenastego dnia od śmierci
ekādaśī (एकादश्शी)
1. jedenasty dzień miesiąca księżycowego
2. post podejmowany tego dnia
ekāyana (एकायन)
1. wąska ścieżka, przejście tylko dla jednego
2. jedyna droga, jedyny sposób postępowania
3. myślenie o jednym, wytrwałe dążenie do jednego celu
4. skoncentrowanie się na jednym, pogrążenie się w jednym, absolutne
poświęcenie się jednemu
5. samotne miejsce, samotnia
6. jeden, pojedynczy, niepodzielony
7. skoncentrowany, zaabsorbowany
ekīkaraṇa (एकीकरण)
1. jednanie, jednoczenie, czynienie jednym
2. łączenie
ekīkṛta (एकीकृत)
1. „uczyniony jednym”. ujednolicony, zunifikowany
2. zjednoczony
ekībhūta (एकीभूत)
„będący jednym”, jeden
etad- (एतद्-)
ten-
etad-artha (एतदर्थ)
1. dlatego, z tego powodu
2. po to, w tym celu
etad-avadhi (एतदवधि)
aż do teraz
etad-deśīya (एतद्देशीय)
z tego kraju, należący do tego kraju
etad-viṣayaka (एतद्विषयक)
dotyczący tego, odnoszący się do tego tematu
etādṛśa (एतादृश)
taki, taki sam, podobny
etādṛśatā (एतादृशता) podobieństwo
etādṛśī (एतादृशी)
taki, taki sam, podobny (= etādṛśa)
etāvatā (एतावता) tak dalece
eraṁḍa (एरंड)
1. długi pieprz
2. roślina, z której otrzymuje się rycynę (Ricinus communis, rącznik pospolity)
evaṁ (एवं)
1. tak, w ten sposób
2. i, oraz
eva (एव)
1. właśnie, dokładnie
2. tylko
3. także
eṣaṇā (एषण)
poet. pragnienie
ai (ऐ)
aiṁdrajālika (ऐंद्रजालिक)
1. magiczny
2. złudny, zwodniczy, iluzoryczny
3. magik, iluzjonista
4. kuglarz, sztukmistrz
aiṁdriyaka (ऐंद्रियक)
1. odnoszący się do zmysłów, związany ze zmysłami, zmysłowy
2. postrzegany zmysłami
aikamatya (ऐकमत्य)
1. jednomyślność, zgodność
2. zgoda, konsensus
aikāntika (ऐकांतिक)
1. nakierowany na jeden cel czy przedmiot, wyłącznie poświęcony czemuś,
dążący tylko do jednego
2. jedyny, wyłączny
3. konieczny
4. pełny, całkowity, kompletny
5. absolutny
aikāntikatā (ऐकांतिकता)
wyłączność w dążeniu do czegoś (w uczuciu, wierze, poglądzie)
aikāhika (ऐकाहिक)
1. trwający jeden dzień, jednodniowy
2. ulotny, efemeryczny, przemijający
aikya (ऐक्य) jedność
aitihāsika (ऐतिहासिक) historyczny
airāvata (ऐरावत)
1. mit. imię słonia Indry
2. chmura burzowa
aiśvarya (ऐश्वर्य)
1. zwierzchnictwo, władza, panowanie
2. nadludzka moc
3. boski majestat, boska potęga
4. wspaniałość, przepych
5. bogactwo, zamożność, dostatek
aiśvaryīya (ऐश्वर्यीय)
1. posiadający nadludzkie właściwości, obdarzony nadludzkim i mocami
2. wielki, dostojny, majestatyczny
aihalaukika (ऐहलौकिक)
należący do tego świata, doczesny
aihika (ऐहिक)
1. tutejszy
2. miejscowy, lokalny
3. ziemski
4. należący do świata, doczesny
5. świecki
aihikīkaraṇa (ऐहिकीकरण)
sekularyzacja, zeświecczenie
o (ओ)
oṁkāra (ओंकार) dźwięk Oṁ
ogha (ओघ)
1. strumień, nurt, prąd
2. mnogość, wielość
3. zbiór, kolekcja
4. masa, sterta
oja (ओज)
1. światło
2. blask, połysk
3. świetność, wspaniałość
oja-pūrṇa (ओजपूर्ण)
1. pełen blasku, świecący, błyszczący, lśniący, iskrzący się
2. błyskotliwy, olśniewający, elegancki (o stylu)
ojas (ओजस्)
1. światło, blask, połysk
2. wigor, siła, tężyzna fizyczna
3. energia, witalność, żywotność
4. zapał
ojasvitā (ओजस्विता)
1. świetność, wspaniałość
2. błyskotliwość (poezji, stylu)
ojasvī (ओजस्वी) = ojapūrṇa
ota (ओत)
1. tkany
2. osnowa
ota-prota (ओतप्रोत)
1. wzdłuż i wszerz, na wskroś
2. przepleciony, spleciony, przeniknięty
odana (ओदन)
1. gotowany ryż
2. jedzenie, pożywienie, strawa
oṣṭha (ओष्ठ) warga
oṣṭhī (ओष्ठी)
1.pnącze Coccinia
grandis o czerwonych kwiatach, do których porównuje się
wargi
2. czerwona dynia Momordica monodelpha
oṣṭhya (ओष्ठ्य)
ling. wargowy, labialny (dźwięk, spółgłoska)
au (औ)
aucityā (औचित्या)
1. odpowiedniość, stosowność
2. poprawność, prawidłowość, trafność
autkarṣya (औत्कर्ष्य)
1. znakomitość, doskonałość, wybitność
2. wyższość, lepszość, przewaga
autsargika (औत्सर्गिक)
będący tworem / dziełem natury, stworzony przez naturę, naturalny
autsukya (औत्सुक्य)
1. gorące, żarliwe, przemożne pragnienie
2. niecierpliwość
3. ciekawość, zainteresowanie
audārya (औदार्य)
1. wspaniałomyślność, wielkoduszność, wyrozumiałość
2. szlachetność
3. hojność, szczodrość, szczodrobliwość
audāsya (औदास्य)
1. = udāsitā
2. samotność, osamotnienie
auduṁbara (औदंुबर)
1. wykonany z drzewa figowego
2. wykonany z miedzi
3. drzewo figowe
4. miedź
5. naczynie z drzewa figowego lub miedzi
audyogika (औद्योगिक)
przemysłowy
audyogikī (औद्योगिकी)
technologia
aupacārika (औपचारिक)
formalny
aupaniveśika (औपनिवेशिक)
kolonialny
aurasa (औरस)
1. legalny, prawowity
2. prawowity syn
aurasī (औरसी)
prawowita córka
auṣadha (औषध)
lekarstwo
auṣadha-vijñāna (औषधविज्ञान)
farmakologia
auṣadhālaya (औषधालय)
1. ambulatorium
2. apteka
auṣadhi (औषधि)
1. lekarstwo
2. leczenie
3. zioło
4. narkotyk
auṣadhīya (औषधीय)
leczniczy
k (क)
kathā (कथा)
1. wypowiedź
2. opowiadanie, narracja
3. opowieść, baśń, legenda
4. sprawozdanie, relacja, raport
5. pogłoska, plotka
karaṇa (करण)
1. robienie, czynienie, wykonywanie
2. działanie, czynność
3. instrument, narzędzie
4. narząd, zmysł
5. narzędnik (gram.)
karuṇā (करुणा)
1. współczucie, litość, żal
2. miłosierdzie, łaskawość, łaska
3. tkliwość, czułość
karma (कर्म)
1. działanie, postępowanie
2. czyn, uczynek, postępek
3. czynność, praca, zajęcie
4. obowiązek (moralny)
5. rytuał, obrzęd religijny (ofiara itp.)
6. skutek, efekt, rezultat
7. los (jako skutek postępowania)
8. biernik (gram.)
kalā (कला)
1. cząstka, ułamek, odłamek
2. 1/16 cząstka rosnącego lub malejącego księżyca
3. sztuka (malarstwo itp.)
4. sztuka, umiejętność
5. sztuczka, trik, zręczność, żonglerka
kalpanā (कल्पना)
1. robienie, tworzenie, formowanie, kształtowanie
2. wyobraźnia, imaginacja
3. wyobrażenie, twór wyobraźni, wytwór fantazji
4. przypuszczenie, domysł, hipoteza
5. wymysł, kombinacja
kāṁti (कांति)
1. piękno, wdzięk, powab, uroda
2. blask. świetność, wspaniałość
kātara (कातर)
1. bojaźliwy, trwożliwy, lękliwy, tchórzliwy, płochliwy
2. strwożony, wylękniony, wystraszony, przestraszony, przerażony, osłupiały
3. zastraszony, odstraszony, zrażony, zniechęcony
4. pokorny, uległy, potulny
5. niepewny, niezdecydowany, wahający się
6. zaniepokojony, pobudzony, zdenerwowany
7. przygnębiony, przybity
8. tchórz
kārya (कार्य)
1. działanie, aktywność
2. czynność, akt
3. praca, zadanie, obowiązek do wykonania
4. funkcja, rola
5. zajęcie, zatrudnienie, zawód
6. biznes, interes, sprawa
7. program
8. skutek
kuśala (कुशल)
1. zręczny, biegły, wprawiony
2. zdrowy
3. szczęśliwy, cieszący się powodzeniem
4. zdrowie, dobrobyt
5. pomyślność, szczęście, bezpieczeństwo
krama (क्रम)
1. krok, chód
2. stopień, etap, faza, stadium
3. pozycja w ciągu, kolejny numer w serii
4. nieprzerwany postęp, stały rozwój
5. proces, przebieg
6. porządek, kolejność, następstwo
7. seria, ciąg
8. odpowiednia metoda
9. moc, siła (= parākrama)
krama-baddha (क्रमबद्ध)
1. uporządkowany kolejno, następujący w kolejności, sekwencyjny
2. stopniowany
kriyā (क्रिया)
1. czynność, akt, uczynek
2. biznes, praca, dzieło
3. dzieło literackie
4. akt religijny, ceremonia
5. pobożny uczynek, powinność
6. uroczystości pogrzebowe
7. przysięga
8. czasownik
krūra (क्रुर)
1. okrutny, straszny
2. zażarty, zajadły
3. szorstki, surowy, ostry
4. niepomyślny (np. Saturn i Mars)
5. podły, nikczemny
6. niewrażliwy, nieczuły
kliṣṭa (क्लिष्ट)
1. cierpiący, udręczony
2. trudny do uchwycenia
kṣaya (क्षय)
1. upadek, schyłek
2. zmniejszanie się, malenie, słabnięcie
3. strata, ubytek
4. trwonienie, marnotrawienie
5. rozkład, zniszczenie, zagłada
6. koniec, kres, zakończenie, wygaśnięcie
7. gruźlica
kṣīṇa (क्षीण)
1. zmniejszony, obniżony, ograniczony, zredukowany
2. osłabiony, wycieńczony, zmarniały, wychudły, mizerny
3. cienki, chudy, szczupły, drobny, subtelny
4. stracony, roztrwoniony, zmarnotrawiony
5. zniszczony, zrujnowany
6. biedny, nieszczęśliwy
kṣuṇṇa (क्षुण्ण)
1. przygnieciony, zgnieciony, podeptany, stratowany, zdruzgotany
2. pokonany, zwyciężony
3. połamany na kawałki
4. starty, utarty, ugnieciony, sproszkowany
5. stłuczony, poobijany, posiniaczony
6. urażony, dotknięty, zraniony
7. zgwałcony, skrzywdzony
8. przekłuty, przebity, przeszyty, przedziurawiony
9. rozmyślający nad czymś raz po raz, zastanawiający się, rozważający
10.doświadczany, praktykowany, ćwiczony
11.pomnożony, rozmnożony, rozpleniony
kṣudra (क्षुद्र)
1. mały, maleńki, malutki, drobniutki
2. drobny, błahy, nieistotny, nieważny, znikomy, niższego rzędu
3. niski, nędzny, nikczemny, podły, zasługujący na pogardę
4. skąpy, chciwy, pazerny
5. biedny
kṣetra (क्षेत्र)
1. obszar, rejon, region, strefa, terytorium
2. miejscowość, okolica
3. dystrykt, okręg administracyjny
4. ziemia, grunt, pole
5. zakres, zasięg, sfera
6. sfera działania
7. dziedzina
8. filoz. ciało (jako pole uprawiane przez umysł / duszę)
9. geom. figura, diagram
kṣetra-jña (क्षेत्रज्ञ)
filoz. „znawca pola”, dusza (uprawiająca pole w postaci ciała)
kṣetra-pāla (क्षेत्रपाल)
1. pilnujący pola, strażnik pola
2. bóstwo opiekujące się danym miejscem, strzegące miejsca nabożeństwa
kṣetra-sīmā (क्षेत्रसीमा)
1. granice pola
2. granice sacrum, świętego obszaru
kṣetrādhikāra (क्षेत्राधिकार) praw. jurysdykcja
kṣetrīya (क्षेत्रीय)
1. dotyczący pola, związany z polem, miejscowy
2. dotyczący miejsca, lokalny
3. organiczny
4. niewyleczalny, nieuleczalny
5. nieuleczalna choroba
6. okolica
7. cudzołożnik
kṣepa (क्षेप)
1. rzut, rzucanie, zarzucanie (sieci), nakładanie (ciężaru, ładunku)
2. wypad, wycieczka (z plecakiem)
3. przechadzka
4. ładunek, ciężar
kṣepaka (क्षेपक)
1. dodatkowa ilość
2. interpolacja
kṣepaṇa (क्षेपण)
1. rzucanie, rozrzucanie
2. pchanie, popychanie
kṣema (क्षेम)
1. wygoda, komfort, dobre samopoczucie
2. spokój, bezpieczeństwo
3. zabezpieczenie
4. szczęście powodzenie
kṣobha (क्षोभ)
1. pobudzenie, poruszenie, wzruszenie, wzburzenie
2. zaburzenie, zakłócenie, zaniepokojenie,
3. niepokój, udręka
4. złośliwość
kṣaura (क्षौर)
ogolenie
kh (ख)
khaṁga (खंग) = khaḍga
khaṁjana (खंजन)
pliszka
khaṁḍa (खंड)
1. kawałek, fragment, część
2. dział, sektor
3. skrzydło
4. piętro
5. mieszkanie
6. segment
7. region (kraju, świata)
khaṁḍa-kathā (खंडकथा)
epizod
khaṁḍana (खंडन)
1. łamanie na kawałki
2. niszczenie
3. dzielenie
4. przerywanie
5. zapobieganie
6. obalanie
7. odpieranie
khaṁḍanīya (खंडनीय)
1. do odrzucenia
2. do obalenia (teoria)
khaṁḍita (खंडित)
1. połamany na kawałki, zniszczony
2. rozłamany, rozdzielony
3. przerwany
4. zanegowany, zaprzeczony
5. zakwestionowany, podany w wątpliwość
6. obalony
7. zawiedziony, rozczarowany
khaṁḍitā (खंडिता)
kobieta, którą zdradził mąż albo kochanek
khaga (खग)
1. „poruszający się po niebie”
2. ptak
3. ciało niebieskie
4. boska lub półboska istota
5. chmura
khagola (खगोल)
1. sklepienie niebios, sfera niebieska
2. planeta
khagolaka (खगोलक) = khagola
khacita (खचित)
1. przymocowany
2. wsadzony w, umieszczony wewnątrz, wmontowany
3. inkrustowany
khaṭapada (खटपद)
1. sześcionóg (owad)
2. rodzaj dużej czarnej pszczoły
khaṭikā (खटिका)
kreda
khaḍga (खड्ग)
1. miecz
2. sztylet
khaḍgī (खड्गी)
1. noszący miecz
2. człowiek uzbrojony w miecz
khadira (खदिर)
drzewo Mimosa catechu
khadyota (खद्योत)
świetlik
khanana (खनन)
1. kopanie
2. przekopywanie, przeszukiwanie
3. wykopaliska
kharjūra (खर्जूर)
1. palma daktylowa, dziki daktyl
2. daktyl
3. rodzaj słodyczy z mąki pszennej w kształcie daktyla
kharva (खर्व)
poet. okaleczony
khalatā (खलता)
1. nikczemność, niegodziwość, łajdactwo
2. złośliwość, zamierzone zło
khalvāṭa (खल्वात)
łysy
khādya (खाद्य)
1. jadalny, do jedzenia
2. jedzenie, żywność
khādya-padārtha (खाद्यपदार्थ)
artykuły spożywcze
khādya-saṁkaṭa (खाद्यसंकट)
niedobór żywności
khādya-saṁvitaraṇa (खाद्यसंवितरण)
reglamentacja żywności
khādyākhādya (खाद्याखाद्य)
dozwolone i niedozwolone jedzenie
khādyānubhājana (खाद्यानुभाजन)
wydzielanie, racjonowanie żywności
khādyotpādana (खाद्योतपादन)
produkcja żywności
khānaka (खानक)
1. kopacz
2. górnik
khāni (खानि)
kopalnia
khinna (खिन्न)
1. zasmucony, przygnębiony, zasępiony, osowiały, przybity
2. nieswój, niespokojny, zaniepokojony
3. zmęczony, wyczerpany, wykończony
khinnatā (खिन्नता)
stan przygnębienia, depresji
khecara (खेचर)
1. latający w powietrzu, poruszający się w przestworzach, wędrujący po niebie
2. ptak
3. ciało niebieskie
4. bóstwo, istota półboska
kheṭaka (खेटक)
1. wieś
2. reg. tarcza (radż.)
kheda (खेद)
1. przygnębienie, depresja
2. znużenie, zmęczenie, ospałość
3. żal, smutek
4. ból, cierpienie, rozpacz
khedita (खेदित)
1. przygnębiony, zasmucony
2. zmartwiony, zatroskany
khyāta (ख्यात)
1. sławny, słynny, głośny, powszechnie znany
2. zwany, nazwany, nazywany
3. rodzaj kroniki, opiewającej historię kraju, dynastii i czyny królów
khyāti (ख्याति)
1. sława, rozgłos, renoma, reputacja
2. określenie, tytuł, miano
g (ग)
gaṁbhīra (गंभीर)
1. głęboki, niski (dźwięk)
2. głęboki, niezgłębiony
3. głęboki, poważny, myślący, refleksyjny
4. uroczysty
5. dostojny
gati (गति)
1. chodzenie, poruszanie się, chód, ruch
2. kurs, bieg, marsz
3. odejście
4. przejście
5. droga, droga przejścia, pasaż
6. transmigracja, metempsychoza
7. dojście do celu, dotarcie
8. cel
9. postęp, rozwój
10.początek
11.koniec, śmierć
12.pozycja, stan
13.sytuacja, warunki
14.okres czasu
15.metoda, sposób działania
16.środki, uciekanie się do czegoś
17.ucieczka, schronienie
18.znaczenie, sens
guṇa (गुण)
1. własność, właściwość, jakość
2. dobra cecha, zaleta, cnota, walor, atut, plus
3. zręczność, zdolność, talent
4. siła
5. dobroć
6. aspekt
7. natura, charakter
8. skuteczność, efektywność
9. gram. wzmocniony stopień samogłoski
10.filoz. jedna z trzech własności przyrody
11.symbol liczby 3
guhā (गुहा)
1. jaskinia, pieczara
2. kryjówka, nora, legowisko
3. ukryte, tajemne miejsce
4. dziura, ubytek, jama ciała
guhya (गुह्य)
1. wymagający ukrycia, utajnienia
2. sekretny, tajemny, tajemniczy, ukryty, ezoteryczny
gocara (गोचर)
1. pastwisko dla krów
2. filoz. przedmiot postrzegany zmysłami, dostępny zmysłom
3. sfera percepcji zmysłowej, dziedzina zmysłów
4. zakres rozumienia, zasięg pojmowania
5. pole działania
grahaṇa (ग्रहण)
1. uchwycenie, ujęcie,
2. pochwycenie, schwytanie, złapanie, pojmanie, chwytanie
3. zagarnięcie, zagrabienie
4. wzięcie, przyjęcie, nabycie, zdobycie
5. objęcie, ogarnięcie
6. pojęcie, zrozumienie
7. postrzeżenie, percepcja
8. zaciemnienie, przyćmienie, rzucenie cienia, usunięcie w cień
9. zaćmienie (astr.)
gh (घ)
ghaniṣṭha (घनिष्ठ)
1. bardzo bliski, intymny
2. zażyły
ghaniṣṭhatā (घनिष्ठता)
1. bliskość, bliska zażyłość, więź
2. intymność
ghanībhūta (घनिभूत)
1. wyrosły, wyrośnięty
2. gęsty, zgęstniały, zagęszczony, skondensowany
3. zbity, zgnieciony, sprasowany
4. wdzierający się w świadomość, narastający w sercu, wzbierający (żal, smutek)
c (च)
caṁcala (चंचल)
1. poruszający się, ruchomy
2. trzęsący się, drżący, dygocący
3. niestały, chwiejny, chybotliwy
4. niepewny, zmienny
5. ruchliwy, niespokojny
6. szybki, żwawy, żywy, aktywny
7. roztrzepany, roztrzęsiony
8. zalotny, kokieteryjny, filuterny
9. przemijający, ulotny, efemeryczny
10.lotny
caṁcalatā (चंचलता)
1. ruchliwość, niestałość, zmienność
2. kapryśność
3. swawolność, frywolność, zalotność, kokieteria
4. przemijalność, ulotność, znikomość
caṁcalā (चंचला)
1. błyskawica
2. Kapryśna, przydomek Lakszmi (Fortuny)
caṁcu (चंचु) dziób
caṁḍa (चंड)
1. dziki, gwałtowny, porywczy, zapalczywy, popędliwy
2. silny, brutalny, okrutny, agresywny
3. wzburzony, rozszalały, rozwścieczony, rozjuszony, wściekły
4. gorący, płomienny, namiętny
5. raniący, zjadliwy, kąśliwy, uszczypliwy
caṁḍatā (चंडता)
1. dzikość, gwałtowność, porywczość
2. siła
3. namiętność, pasja
caṁḍā (चंडा)
namiętna, porywcza, zapalczywa kobieta
caṁḍāla (चंडाल)
pozakastowy, niedotykalny
caṁḍī (चंडी)
1. przydomek bogini Durgi
2. = caṁḍā
caṁdana (चंदन)
1. białe i czerwone drzewo sandałowe (Santalum album, Pterocalpus santalinus,Caesalpinia sappan
2. drewno sandałowe, sandał
3. maść sandałowa
caṁdra (चंद्र)
1. księżyc
2. znak w kształcie księżyca (np. ma ogonie pawia)
caṁdramā (चंद्रमा) księżyc
caṁdrāyaṇa (चंद्रायण) post księżycowy
caṁdrikā (चंद्रिक)
1. światło księżyca
2. promień księżyca
3. „oko” na ogonie pawia
caṁpaka (चंपक)
1. drzewo czampaka (Michelia campaka) i jego pachnące, żółtawe kwiaty
2. girlanda z kwiatów czampaki
3. naszyjnik z małych ornamentów w kształcie pąków czampaki
caṁpū (चंपू)
rodzaj utworu literackiego, w którym proza przeplata się z wierszem
cakita (चकित)
1. zaniepokojony, przestraszony
2. zdumiony, zdziwiony, zmieszany
cakora (चकोर)
1. rodzaj kuropatwy (Perdix rufa lub Tetrao rufus), mającej żywić się
promieniami księżyca
cakra (चक्र)
1. koło, krąg, okrąg
2. koło garncarskie
3. młynek
4. dysk (Wisznu)
5. pierścień
6. mil. formacja wojskowa w kształcie pierścienia
7. grupa, krąg
8. obwód
9. ruch okrężny, rotacja, obrót
10.okrążenie, runda, tura
11. cykl
12.trąba powietrzna, wir
13.zawroty głowy
14.obłęd, szaleństwo
cakrīya (चक्रीय)
1. okrągły, kolisty, w kształcie pierścienia
2. cykliczny
cakṣu (चक्षु)
oko
caṭaka (चटक)
wróbel
caṭula (चटुल)
1. niespokojny
2. drżący
catura (चतुर)
1. szybki, aktywny
2. bystry, przenikliwy
3. roztropny, rozumny, inteligentny
4. sprytny, przebiegły, chytry, cwany, szczwany
5. zręczny, zwinny
caturatā (चतुरता)
1. szybkość, czujność
2. bystrość, inteligencja
3. spryt, przebiegłość
caturtha (चतुर्थ)
czwarty
caturthī (चतुर्थी)
1. czwarty dzień każdej połowy miesiąca księżycowego
2. gram. czwarty przypadek (celownik)
catuṣṭaya (चतुष्टय)
1. rzecz składająca się z czterech członów, czwórka
2. kwartet
capala (चपल)
1. drżący, chwiejny, niepewny
2. niespokojny
3. aktywny, ruchliwy
4. zręczny, sprawny, szybki
5. niestały, kapryśny, zmienny
6. chwiejna osoba
capalatā (चपलता)
1. ruchliwość, aktywność
2. niepewność, chwiejność
3. niestałość, zmienność
capalā (चपला)
1. błyskawica
2. Zmienna, przydomek Lakszmi (Fortuny)
camatkāra (चमत्कार)
1. coś zdumiewającego, niezwykłego, cudownego, dziwnego, pięknego
2. spektakl, widowisko
3. cud, dziw
4. cudowna właściwość lub osiągnięcie
5. zdumienie, zdziwienie
camatkāraka (चमत्कारक) = camatkārī
camatkārika (चमत्कारिक) = camatkārī
camatkārita (चमत्कारित) zdumiony, zdziwiony
camatkāritā (चमत्कारिता)
zdumiewająca właściwość, cudowność
camatkārī (चमत्कारी)
1. zdumiewający, cudowny, wspaniały
2. zdumiewająca, cudowna osoba
camatkṛta (चमत्कृत) = camatkārita
camatkṛti (चमत्कृति)
zdumienie, zdziwienie
cara (चर)
1. poruszający się, chodzący, przemieszczający się, ruchomy
2. ożywiony, ożywiany, pobudzany
3. szpieg
4. agent
5. wysłannik, emisariusz
carcā (चर्चा)
1. powtórzenie, powtórka
2. dyskusja, omówienie
3. rozważanie, rozpatrywanie, zastanawianie się, refleksja
4. rozmowa
5. wspominanie, nadmienianie, wzmianka
6. plotka, pogłoska
7. argument
8. smarowanie, namaszczanie
cāṁcalya (चांचल्य) = cañcalatā
cit (चित्)
1. zasada myślenia
2. czysta inteligencja, czysta myśl
3. świadomość
citta (चित्त)
1. rozumienie
2. myśl, refleksja
3. umysł, serce, świadomość
ciṁtā (चिंता)
1. myśl
2. zastanawianie się, rozważanie, refleksja
3. uwaga
4. uważność, ostrożność, dbałość
5. troska, zmartwienie
6. powód zmartwienia
7. ryzyko, niebezpieczeństwo
ciṁtāpara (चिंतापर)
1. myślący, poważny
2. zatroskany
ciṁtāpūrṇa (चिंतापूर्ण)
1. myślący, poważny
2. zamyślony, zadumany, melancholijny
ciṁātmaṇi (चिंतामणि)
klejnot spełnienia życzeń
ciṁtāmagna (चिंतामग्न) pogrążony w myślach
ciṁtāmukta (चिंतामुक्त) wolny od troski
ciṁtāvyathita (चिंताव्यथित) dręczony troską
ciṁtāśīla (चिंताशील)
1. myślący, zastanawiający się
2. poważnego usposobienia
3. uważny, skupiony
4. o silnym intelekcie, inteligentny
ciṁtāhīna (चिंताहीन) = ciṁtāmukta
ciṁtita (चिंतित)
zmartwiony, zatroskany, zaniepokojony
cihna (चिह्न)
1. plama, ślad, zmaza
2. blizna, znamię
3. odbitka
4. odcisk, ślad (stopy)
5. znak, oznaka, stygmat
6. rys, cecha, właściwość
7. symbol, godło, emblemat 8. objaw, symptom
cetana (चेतन)
1. świadomy, przytomny
2. rozumny
3. baczny, uważny, czujny
4. świadomość, duch (= caitanya)
5. inteligencja
6. żyjąca, czująca istota
cetanatā (चेतनता)
1. stan świadomości, bycie świadomością
2. rozumność, racjonalność
3. posiadanie duszy
4. znajomość, świadomość (czegoś)
cetanā (चेतना)
1. świadomość
2. inteligencja
3. przypomnienie, pamięć
4. = cetanatā
caitanya (चैतन्य)
1. świadomość, odczuwanie
2. dusza, duch
cyuta (च्युत) 1. upadły
2. zdegradowany
3. odbiegły, odeszły, zeszły z drogi, zbłąkany
4. zboczony, zdeprawowany, zdemoralizowany
5. wygnany, wypędzony, opuszczony
cyuti (च्युति)
1. upadek, spadanie, wypadanie, wypadnięcie
2. niepowodzenie
3. zwolnienie, odwołanie, odprawienie, dymisja
4. degradacja
5. brak, niedosyt, potrzeba
ch (छ)
chaṁda (छंद)
metrum, wiersz
chaṁda-mukta (छंदमुक्त)
niemetryczny, biały (wiersz)
chaṁda-vidhāna (छंदविधान)
prozodia
chaṁda-śāstra (छंदशास्त्र)
poetyka
chaṁdas (छंदस्)= chanda
chaṁdo-doṣa (छंदोदोष)
metryczna nieregularność
chaṁdo-baddha (छंदोबद्ध)
mający formę wiersza
chaṁdo-yojanā (छंदोयोजना)
utwór poetycki
chaṭā (छटा)
wspaniałość, świetność, przepych, splendor, blask
channa (छन्न)
1. przykryty, okryty, pokryty, zakryty
2. ukryty, schowany
chalana (छलन)
1. oszukiwanie, okłamywanie, wprowadzanie w błąd
2. oszustwo, matactwo, podstęp
chalanā (छलना)
1. fałsz, nieprawda
2. złudzenie, pozór, fikcja
chalī (छली)
1. oszukańczy, kłamliwy
2. fałszywy
3. niewierny, zdradziecki, wiarołomny
4. podstępny, chytry, nieuczciwy
5. oszust
6. naciągacz, krętacz
chavi (छवि)
1. piękno
2. czar, urok, gracja, powab, wdzięk
3. świetność, wspaniałość, blask
4. obraz (osoby)
chāṁdika (छांदिक
1. metryczny
2. rytmiczny
chāgala (छागल)
1. koza
2. gliniany dzban na wodę z dzióbkiem (z koziej skóry)
3. bukłak
chātra (छात्र)
1. student
2. uczeń
chātra-vṛtti (छात्रवृत्ति)
stypendium
chātrā (छात्रा) student, uczeń
chātrālaya (छात्रालय) internat
chātrāvāsa (छात्रावास) internat, akademik
chādana (छादन)
1. pokrycie, przykrycie
2. osłona, ochrona
3. zakrycie, zasłonięcie
4. ukrycie, schowanie
5. okrycie, ubranie, odzież
chādita (छादित)
1. okryty
2. osłonięty, ochroniony
chāyā (छाया)
1. cień
2. ocienione miejsce
3. ciemność, mrok
4. odbicie
5. przen. opieka, ochrona
6. imitacja
chāyākāra (छायाकार)
fotograf
chāyā-citra (छायाचित्र)
zdjęcie, fotografia
chāyā-taru (छायातरु)
wielkie, cieniste drzewo
chāyā-dāna (छायादान)
ofiarowanie własnego odbicia, aby zapobiec wpływowi złych duchów
chāyā-nāṭya (छायानाट्य)
teatr cieni
chāyā-patha (छायापथ)
Droga Mleczna
chedana (छेदन)
1. przewiercanie, przebijanie, przekłuwanie, dziurkowanie
2. odcinanie, obcinanie
j (ज)
jaṁgama (जंगम)
1. ruchomy, przemieszczający się
2. poruszający się, żywy, żyjący
3. ruchliwy
4. wędrujący, wędrowny (np. żebrak)
5. nazwa organizacji siwaickiej
jaṁghā (जंघा) udo
jaṁtu (जंतु)
1. zwierzę
2. stworzenie, istota żywa
3. owad, insekt
jaṁtu-śāstra (जंतुशास्त्र) zoologia
jaṁbu (जंबु)
1. jabłoń różana
2. mit. główny z siedmiu kontynentów otaczających górę Meru
jaṁbuka (जंबुक)
szakal
jaghana (जघन)
1. pośladki
2. zad, kuper, tyłek
3. biodra
jaghanya (जघन्य)
1. niski, nikczemny, podły, niegodziwy
2. osoba niskourodzona
jaghanyatā (जघन्यता)
nikczemność, niegodziwość, podłość
jaṭā (जटा)
1. splątane włosy, upięte w kok, noszone przez ascetów
2. coś splątanego, włóknistego
3. splątane korzenie lub pędy
jaṭila (जटिल)
1. splątany, poplątany, spleciony
2. zawiły, skomplikowany
jaṭilatā (जटिलता)
zawiłość, komplikacja
jaṭī (जटी)
1. mający splątane włosy
2. asceta
jaṭhara (जठर)
1. żołądek
2. brzuch
jaḍatā (जडता)
1. stan bez życia, martwota, cecha materii
2. bezwład, inercja
3. brak czucia, odrętwienie
4. nieczułość, niewrażliwość
5. otępienie, apatia
6. zamroczenie, nieprzytomność
jaḍatva (जडत्व) = jaḍatā
jatu (जतु)
1. laka
2. szelak
jatuka (जतुक)
1. = jatu
2. asafetyda
jatru (जत्रु)
obojczyk
jana (जन)
1. żyjąca istota
2. człowiek, osoba
3. towarzysz, asystent
4. służący
5. stronnik, zwolennik, wyznawca
6. pl. ludzie, lud, społeczność, grupa
janaka (जनक)
1. -rodzący
2. ojciec, rodziciel
janatā (जनता)
1. ludność, populacja
2. publiczność, publika
janana (जनन)
1. wytwarzanie, produkowanie
2. rozmnażanie, odtwarzanie, reprodukowanie
3. rozmnażanie się, rozród
4. narodziny, geneza, pochodzenie
jananī (जननी)
matka, rodzicielka
janayitā (जनयिता) ojciec, rodziciel
jani (जनि)
narodziny, geneza
janma (जन्म)
1. narodziny
2. źródło, pochodzenie
3. wyłonienie się, wynurzenie
4. istnienie, egzystencja
5. wcielenie, inkarnacja
janmanā (जन्मना)
z urodzenia, poprzez urodzenie
janmī (जन्मी)
żywe stworzenie, żyjąca istota
janya (जन्य)
1. dotyczący ludzi, odnoszący się do ludzi, ludzki
2. -wytworzony (z lub przez)
3. spowodowany przez
japa (जप)
1. powtarzanie szeptem lub w myśli mantry lub imienia bóstwa, odmawianie
różańca
2. szeptana modlitwa
3. medytacja bożego imienia
japā (जपा)
chińska róża, hibiskus
jayaṁtī (जयंती)
1. jubileusz
2. świętowanie urodzin
3. flaga, chorągiew, sztandar
4. zwyciężczyni (imię Durgi)
jaya (जय)
1. zwycięstwo, tryumf
2. okrzyk: chwała! zwycięstwo! niech żyje!
jayaka (जयक)
zwycięski
jayana (जयन)
pokonanie, zwyciężenie
jayā (जया)
zwycięska (tytuł Durgi)
jayiṣṇu (जयिष्णु) = jayaka
jayī (जयी)= jayaka
jarā (जरा)
1. wiek starczy, starość
2. niedołężność, niedołęstwo, zniedołężnienie
3. zgrzybiałość
jarāyu (जरायु)
kosmówka, błona otaczająca płód
jarjara (जर्जर)
1. zgrzybiały, spróchniały, zmurszały, zbutwiały
2. przestarzały, staroświecki, archaiczny
3. połamany
4. stary
jarjaratā (जर्जरता) zgrzybiałość, niedołęstwo
jarjarita (जर्जरित)
1. zgrzybiały, spróchniały
2. rozklekotany, rozpadający się, rozsypujący się, rozwalający się
3. podarty, znoszony, zniszczony
4. uschły, wyschnięty, zwiędły, wygasły
jala (जल)
1. woda
2. symbol liczby 4
jalīya (जलीय)
związany z wodą, wodny
jalpa (जल्प)
1. gadanina, paplanina
2. jałowa dyskusja
jalpaka (जल्पक)
1. gaduła, papla
2. kłótnik
javā (जवा)
chińska róża, hibiskus
jāṁgala (जांगल)
kuropatwa
jāṁgalī (जांगली)
bot. świerzbiec właściwy (Mucuna pruriens)
jāṁghika (जांघिक)
należący do uda, udowy
jāṁbava (जांबव)
owoc jabłoni różanej
jāgara (जागर)
1. stan czuwania, jawa
2. przytomność
jāgaraṇa (जागरण)
1. czuwanie
2. czujność
3. przytomność
jāgaruka (जागरुक)
1. czujny, uważny
2. przytomny
jāgarukatā (जागरुकता)
1. czujność, uważność
2. przytomność
jāgrat (जाग्रत्)
1. czuwający, obudzony
2. czujny
jājvalyamāna (जाज्वल्यमान)
1. płonący, pałający
2. wzburzony, wściekły
jāṭhara (जाठर)
1. brzuszny, żołądkowy, trawienny
2. żołądek
3. apetyt, łaknienie
jāḍya (जाड्य)
1. chłód, oziębłość
2. odrętwienie, drętwota
3. bezwładność, inercja
4. lenistwo, opieszałość
5. niewrażliwość, nieczułość, obojętność
6. kamienny spokój
7. chamstwo, ordynarność, brak wychowania
8. tępota
jātaka (जातक)
1. nowo narodzone dziecko, noworodek
2. dźataka, opowieść z życia Buddy
jāti (जाति)
1. narodziny
2. urodzenie, pozycja społeczna wyznaczona przez narodziny
3. kasta, grupa, społeczność
4. dobre pochodzenie, wysoka kasta
5. rodzaj, rasa, gatunek
6. narodowość, nacja
7. plemię, szczep
8. bractwo
9. rodzina, ród
10.pochodzenie, rodowód
jātitva (जातित्व)
1. różnica społeczna
2. tożsamość społeczna
3. cecha genetyczna
jātī (जाती)
1. jaśmin (= mālatī)
2. gałka muszkatołowa
jātīya (जातीय)
1. społecznościowy
2. narodowościowy
3. rasowy
4. kastowy
jātīyatā (जातीयता)
1. tożsamość społeczna, wspólnotowa, narodowościowa
2. komunalizm
3. rasizm
jātya (जात्य)
1. należący do tej samej wspólnoty czy rodu
2. spokrewniony, spowinowacony
3. dobrze urodzony, z dobrej rodziny
jānu (जानु)
kolano
jāpaka (जापक)
ten, który odmawia dżapę
jāyamāna (जायमान)
poet. dający narodziny
jāyā (जाया)
żona
jāraka (जारक)
1. pożerający, pochłaniający, spalający
2. trawienny
jāraṇa (जारण) pochłanianie, spalanie
jāla (जाल)
1. sieć
2. krata, siatka
3. siatka, pajęczyna
4. przen. plątanina, kłąb
5. iluzja, oszustwo
jālikā (जालिका)
1. cienka siatka, siateczka
2. aplikacja
jijñāsā (जिज्ञासा)
1. chęć poznania, pragnienie dowiedzenia się, ciekawość
2. dociekliwość
3. zapytanie
4. badanie, dochodzenie, wypytywanie się
jijñāsita (जिज्ञासित)
1. będący obiektem zainteresowania, budzący ciekawość, interesujący
2. będący przedmiotem dociekania
3. poszukiwany
jijñāsu (जिज्ञासु)
1. ciekawy, dociekliwy
2. pytający
3. badacz
jijñāsya (जिज्ञास्य)
wymagający zbadania
jita (जित)
1. pokonany, zwyciężony
2. podbity, podporządkowany
jihvā (जिह्वा)
język
jīrṇa (जीर्ण)
1. stary
2. znoszony, zużyty, wyświechtany
3. zniszczony, zepsuty, rozpadający się
4. zgniły, spróchniały, zwietrzały
5. nadwerężony wiekiem
6. przestarzały, niemodny, wyszły z użycia
7. trwający, utrzymujący się, nieustępujący
jīva (जीव)
1. dusza, dusza indywidualna
2. życie
3. żywa istota, żyjące stworzenie
4. szczególna forma życia
jīvaṁta (जीवंत)
żywy, żyjący, pozostający przy życiu
jīvaka (जीवक)
1. żywe stworzenie
2. zwierzę
3. bieg życia, koleje losu
jīvat (जीवत्)
1. żyjący, żywy
2. za życia
jīvana (जीवन)
1. życie, egzystencja
2. woda
jīvanmukta (जीवन्मुक्त) wyzwolony za życia
jīvanīya (जीवनीय)
1. zdolny do życia
2. dający życie
jīvikā (जीविका)
1. utrzymanie
2. środki do życia
3. źródło utrzymania, zawód, zajęcie
jīvita (जीवित)
1. przywrócony do życia, ożywiony
2. żyjący, żywy
3. życie, istnienie, egzystencja
jīvī (जीवी)
1. żyjący, żywy
2. mający duszę, ożywiony
3. żyjąca istota
jugupsā (जुगुप्सा)
1. niesmak
2. wstręt, obrzydzenie, odraza
3. krytyka, potępienie
4. zniewaga, obraza
jugupsita (जुगुप्सित)
1. zniesmaczony, zdegustowany
2. potępiony
jūṭa (जुट)
splątane włosy ascety
jṛṁbha (जृंभ)
1. ziewanie
2. rozdziawianie ust
jṛṁbhita (जृंभित)
1. ziewający
2. rozdziawiający usta, z rozdziawionymi ustami
jeya (जेय)
dający się pokonać lub pojmać, zwyciężalny
jaitra (जैत्र)
1. zwycięski
2. zwycięzca, tryumfator
jaina (जैन)
1. wyznawca dżinizmu
2. społeczność, wspólnota dżinijska
jaiva (जैव)
1. dotyczący istot żywych, żywotny
2. organiczny
jaivikī (जैविकी)
biologia
jñapita (ज्ञपित)
1. uczyniony znanym
2. nauczany, wykładany, wyjaśniany, tłumaczony
jñapti (ज्ञप्ति)
1. powiadomienie, zawiadomienie, poinformowanie
2. ogłoszenie, obwieszczenie, anons
jñāta (ज्ञात)
1. poznany, zrozumiany
2. postrzegany, widoczny, oczywisty
jñātavya (ज्ञातव्य)
1. godny poznania, zasługujący na zbadanie
2. godny uważania za
3. dostrzegalny, zauważalny
4. zrozumiały
jñātā (ज्ञाता)
1. znający się na czymś, biegły, obeznany
2. znawca, rzeczoznawca, ekspert
3. uczony
jñāti (ज्ञाति)
1. krewny, krewniak
2. spokrewniony, należący do tej samej gotry
jñāna (ज्ञान)
1. wiedza, rozumienie, mądrość
2. nauka
3. poznanie
4. świadomość
jñānika (ज्ञानिक)
dotyczący wiedzy czy nauki, akademicki
jñānī (ज्ञानी) 1. wiedzący
2. mądry, uczony
3. rozsądny, roztropny
4. posiadający prawdziwą wiedzę
5. mędrzec
jñāpaka (ज्ञापक)
1. komunikujący, powiadamiający, zawiadamiający
2. bogaty w informacje, informatywny, pouczający
3. ogłaszający, obwieszczający, oznajmujący, zapowiadający
jñāpana (ज्ञापन)
1. ogłoszenie, obwieszczenie,
2. oznajmienie, zakomunikowanie
3. zawiadomienie
4. memorandum
jñāpita (ज्ञापित)
1. ogłoszony, obwieszczony
2. powiadomiony
3. ujawniony, wyjawiony
jñāpya (ज्ञाप्य)
godny ogłoszenia, wyjawienia
jñeya (ज्ञेय)
1. poznawalny
2. przedmiot poznania
jyā (ज्या)
1. cięciwa łuku
2. mat. cięciwa łuku
jyeṣṭha (ज्येष्ठ)
1. starszy, najstarszy, senior
2. starszy brat
3. najlepszy, główny, najdoskonalszy
jyeṣṭhatā (ज्येष्ठता) starszeństwo
jyeṣṭhā (ज्येष्ठा)
1. starsza siostra
2. starsza krewna
3. ukochana lub starsza żona
4. środkowy palec
jyoti (ज्योति)
światło, światłość, blask, jasność
jyotita (ज्योतित)
oświetlony
jyotiṣa (ज्योतिष)
1. astrologia
2. astronomia
jyotiṣī (ज्योतिषी)
1. astrolog
2. astronom
jyotsnā (ज्योत्स्ना)
1. światło księżyca, poświata księżycowa
2. noc księżycowa
jvara (ज्वर)
gorączka, wysoka temperatura
jvarita (ज्वरित)
1. mający wysoką temperaturę, rozgorączkowany
2. gorączkowy
jvarī (ज्वरी) gorączkujący
jvalaṁta (ज्वलंत)
1. płonący, palący, rozpłomieniony
2. świecący, oślepiający
3. olśniewający
4. znakomity
jvalakā (ज्वलका)
język ognia, płomień
jvalana (ज्वलन)
1. palenie, spalanie
2. pożar, pożoga
3. wybuchowość
jvalanaśīla (ज्वलनशील)
1. palny, łatwopalny
2. wybuchowy
jvalita (ज्वलित)
1. rozpalony, zapalony, rozpłomieniony
2. płonący, palący się
3. świecący
4. palony, trawiony
jvāla (ज्वाल) = jvālā
jvālā (ज्वाला)
1. płomień
2. blask, światło
3. palący, piekący ból, pieczenie
4. dojmujące cierpienie
5. gwałtowna namiętność, pasja
jh (झ)
jhaṁ (झं)
1. dzwonienie, brzęczenie
2. brzęk, szczęk, trzask
jhaṁjhā (झंझा)
1. wicher z deszczem
2. sztorm
3. nawałnica, szkwał
4. dzwonienie, brzęczenie
jhaṭiti (झटिति)
1. zaraz, wkrótce
2. szybko, rychło, prędko
3. natychmiast, od razu
jhara (झर)
1. wodospad
2. źródło
3. strumień
jhaṣa (झष)
1. ryba
2. znak Ryb
jhāmara (झामर)
mała osełka
jhillī (झिल्ली) krykiet
ṭ (ट)
ṭaṁkaka (टंकक)
maszynista, stenotypista
ṭiṭṭibha (टिट्टिभ)
1. brodziec
2. czajka
ṭippaṇī (टिप्पणी)
1. komentarz
2. spostrzeżenie, uwaga, obserwacja
3. notatka, zapisek
ṭīkā (टीका)
1. komentarz
2. pod-komentarz
ṭīkākāra (टीकाकार)
komentator
ṭīkā-ṭippaṇī (टीकाटिप्पणी)
obszerny komentarz czy dyskusja
ḍ (ड)
ḍayana (डयन)
1. lot
2. przen. śmieci
ḍākinī (डाकिनी)
1. demonica
2. czarownica, wiedźma
3. kłótliwa, swarliwa kobieta, jędza, zołza
ḍiṁbha (डिंभ)
dziecko
ḍhakkā (ढक्का)
duży bęben
ḍh (ढ)
t (त)
taṭastha (ततस्थ)
1. stojący z boku, nieuczestniczący, niezaangażowany
2. bezstronny, obiektywny
3. neutralny, obojętny
tattva (तत्त्व)
1. rzeczywisty stan, natura, esencja
2. pierwiastek, element
3. pierwiastek (chem.)
4. żywioł
5. kategoria, element rzeczywistości
6. liczba 24
7. liczba 25
8. podstawowa, elementarna zasada, aksjomat, pewnik
9. teoria
10.aspekt, czynnik
11.prawda, rzeczywistość
12.prawda (najwyższy pierwiastek rzeczywistości, najwyższa dusza)
13.prawda (tożsamość)
14.prawda (prawdziwa natura ludzkiej duszy jako tożsamej z najwyższą duszą)
tanmaya (तन्मय)
1. składający się z tego, utworzony z tego, utożsamiający się z tym
2. pogrążony, pochłonięty, zatracony, zaprzątnięty, zaabsorbowany
taraṁga (तरंग) 1. fala
2. pulsujący dźwięk, rytm
3. wzbierające uczucie
4. uniesienie, zachwyt
5. kaprys, zachcianka, humor
tāpa (ताप)
1. gorąco, żar
2. oparzenie, poparzenie
3. gorączka
4. ból, cierpienie, męka
5. smutek
tāpita (तापित)
1. rozgrzany, rozpalony
2. palony, trawiony, dręczony
3. cierpiący, udręczony
tīvra (तीव्र)
1. silny, mocny, intensywny
2. ostry, przenikliwy
3. surowy, szorstki
4. szybki, bystry
5. gorliwy, zagorzały, żarliwy
6. zapalczywy, krewki, porywczy
tejas (तेजस्)
1. duch, energia, siła
2. ogień
3. zapał, gorliwość, żarliwość, entuzjazm
4. blask, świetność, wspaniałość
5. majestat, dostojeństwo
6. błyskotliwość
truṭi (त्रुटि)
1. defekt, usterka, skaza, feler
2. błąd, literówka
d (द)
damana (दमन)
1. poskromienie, ujarzmienie, podporządkowanie
2. uciskanie, tłumienie, hamowanie
3. prześladowanie, ucisk
4. rygor, dyscyplina
dalana (दलन)
1. połamanie, pocięcie, podarcie, rozdarcie, porozrywanie, rozszarpanie
2. zmiażdżenie, skruszenie, zdruzgotanie, zdeptanie, stratowanie
dahana (दहन)
1. palenie, spalenie, spopielenie
2. zniszczenie, unicestwienie
3. spalanie (chem.)
4. przyżeganie, kauteryzowanie
5. ogień, płomień
6. liczba 3
dāha (दाह) 1. palenie
2. pożar, pożoga, ogień
3. gorączka
4. zapalenie
5. spalenie, kremacja
6. zapał, gorliwość
7. ukłucie (zazdrości)
dīna (दीन)
1. biedny, potrzebujący
2. cierpiący
3. przybity, przygnębiony
4. pokorny, potulny
5. nędzny
6. biedak, nieszczęśnik, nieborak
dīnatā (दीनता)
1. potrzeba, brak, niedosyt
2. bieda, nędza
3. cierpienie
4. przybicie, przygnębienie
5. pokora, potulność
durūha (दुरूह)
trudny do zrozumienia, niepojęty
dustara (दुस्तर)
1. trudny do przekroczenia, nieprzebyty
2. trudny do wykonania
3. trudny do osiągnięcia, trudno osiągalny
dṛḍha (दृढ)
1. twardy, sztywny, mocny, solidny, stały
2. wytrwały, nieustępliwy, niezmordowany, niezłomny
3. silny (fizycznie)
4. ciasny, ścisły, zwarty, zbity, ubity, ściśnięty, sprasowany, zgnieciony
5. scalony, skonsolidowany
6. założony, utworzony, ustanowiony
7. pewny, niezawodny
8. zdrowy
9. surowy, srogi, ostry, gwałtowny
dṛśya (दृश्य)
1. dający się zobaczyć, widzialny, widoczny
2. godny zobaczenia, wart ujrzenia
3. piękny, miły dla oka, malowniczy
4. postrzegalny, fenomenalny, zjawiskowy
5. wzrokowy, wizualny, optyczny
6. rzecz widzialna, coś, co się postrzega, przedmiot widzenia, zjawisko
7. widok, obraz, scena
8. sceneria
9. szkic, zarys
10.scena (w sztuce)
dṛṣṭi (दृष्टि) 1. wzrok
2. spojrzenie, wejrzenie, rzut oka
3. widok, widzenie, wizja
4. pogląd, punkt widzenia, opinia
5. wzgląd
dh (ध)
dhanya (धन्य)
1. pomyślny
2. błogosławiony
3. szczęśliwy
4. godny chwały, chwalebny, cnotliwy
5. przynoszący bogactwo
6. wdzięczność
dharma (धर्म)
1. kodeks religijny, zespół obowiązków moralnych, religijnych i społecznych,
których należy przestrzegać w hinduizmie
2. właściwe postępowanie, obowiązek, powinność
3. moralność, cnotliwość, prawość
4. prawo, norma
5. prawo moralne, przepis religijny
6. religia
7. praktyki i normy postępowania obowiązujące w danej sekcie
8. sposób życia i postępowania
9. zasługa religijna
10.cecha, właściwość
dharma-taṁtra (धर्मतंत्र)
podporządkowanie religii, teokracja
dharma-tyāgī (धर्मत्यागी)
1. apostata
2. renegat
dharma-darśana (धर्मदर्शन)
filozofia religii, teologia
dharma-dhvaja (धर्मध्वज)
hipokryta
dharma-niṣṭha (धर्मनिष्ठ)
pobożny, religijny
dharma-niṣpatti (धर्मनिष्पत्ति)
wypełnienie moralnego czy religijnego obowiązku
dharma-parāyaṇa (धर्मपरायण) = dharma-niṣṭha
dharma-putra (धर्मपुत्र)
1. prawny syn
2. adoptowany syn
dharma-pracāraka (धर्मप्रचारक)
misjonarz
dharmāṁdha (धर्मांध)
bigoteryjny, fanatyczny
dharmābhimānī (धर्माभिमानी)
1. fanatyczny, szowinistyczny w kwestiach religijnych
2. fanatyk
dhāraṇa (धारण)
1. trzymanie, dzierżenie
2. utrzymywanie, podtrzymywanie
3. zachowywanie, konserwowanie
4. trzymanie się, przestrzeganie
5. noszenie, dźwiganie
6. zakładanie (na siebie), przyjmowanie, przybieranie (postaci)
7. nabywanie
dhāraṇā (धारणा)
1. utrzymywanie w umyśle, pamiętanie
2. zdolność (do nauki)
3. pojęcie, wyobrażenie, mniemanie, koncepcja
4. pogląd, zdanie, opinia
5. stanowczość, stałość, wytrwałość
dhārā (धारा)
1. strumień, potok, nurt, prąd
2. strumień płynący w dół, ulewny deszcz
3. kanał, koryto
4. źródło
5. prąd elektryczny
6. praw. sekcja, artykuł, paragraf
7. mnogość, masa
8. obwód
dhṛṣṭa (धृष्ट)
1. bezczelny, arogancki
2. bezwstydny
3. zuchwały
4. śmiały, odważny
dhṛṣṭatā (धृष्टता)
1. bezczelność, arogancja
2. bezwstydność
3. zuchwałość
4. śmiałość, odwaga
dhairya (धैर्य)
1. wytrwałość, cierpliwość
2. trwałość, wytrzymałość
3. twardość, stanowczość
4. męstwo, hart
5. odwaga, śmiałość
6. spokój, opanowanie, zimna krew
7. powaga
n (न)
nikarṣa (निकर्ष)
1. obniżenie, spadek
2. zredukowanie, ograniczenie
3. zmniejszenie, pomniejszenie, zelżenie
nikṛṣṭa (निकृष्ट)
1. zepchnięty w dół, poniżony
2. niegodny, nikczemny, godny pogardy
3. nieszczęsny, żałosny, mizerny, godny politowania
4. prymitywny, surowy, szorstki, nieokrzesany
nikṣipta (निक्षिप्त)
1. wyrzucony
2. zrzucony
3. odrzucony, porzucony
4. umieszczony w, złożony
nija (निज)
1. własny, swój
2. prywatny, osobisty
3. szczególny, specjalny
4. prawdziwy, rzeczywisty, realny (jak najwyższy byt)
nitāṁta (नितांत)
1. nadmierny, niepomierny, zbytni
2. bardzo, niezmiernie, niepomiernie, nadzwyczaj, nazbyt, zbytnio
nidarśana (निदर्शन)
1. ukazanie, pokazanie, wskazanie
2. wskazówka
3. dowód, świadectwo
4. przykład, ilustracja, obraz
5. oznaka, znak
6. omen, zwiastun
7. schemat
8. kierunek, kierownictwo, dowództwo, zwierzchnictwo
nibaṁdha (निबंध)
1. przywiązanie, przymocowanie, przyczepienie, przyłączenie
2. kompozycja, utwór literacki
3. esej, artykuł
4. dysertacja, praca dyplomowa
5. sprawozdanie
nibaṁdhana (निबंधन)
1. przywiązanie, przymocowanie
2. powstrzymanie
3. kompozycja, utwór
4. rejestracja
5. określenie, termin, wyrażenie
nibaddha (निबद्ध)
1. związany, przywiązany, uwiązany
2. osadzony (kamień)
3. ułożony, skomponowany (o utworze)
nibhṛta (निभृत)
1. położony niżej, osadzony
2. sekretny, ukryty
3. odludny, ustronny, samotny, odosobniony
4. zaciszny, spokojny
5. zamknięty
6. łagodny, skromny, pokorny, uniżony
7. zdecydowany, stanowczy
nimīlana (निमीलन)
1. mruganie oczami
2. przymykanie oczu (na coś)
3. zamknięcie oczu
4. kompletna ciemność
5. całkowite zaćmienie
6. śmierć
nimeṣa (निमेष)
1. mruganie oczami
2. zamknięcie oczu
3. mgnienie oka, moment
niraṁjana (निरंजन)
1. niezabarwiony, niepoczerniony
2. nieskalany, czysty
3. wolny od pasji czy emocji, beznamiętny
4. nieoznaczony, nieokreślony
5. Najwyższy Byt
6. Siwa
nirasana (निरसन)
1. unieważnienie, anulowanie
2. usunięcie, zlikwidowanie, skasowanie
3. wygnanie, wygonienie, wypędzenie, eksmisja, banicja
4. odrzucenie, oddalenie
5. wykluczenie
6. wyrzucenie, wydalenie, zwymiotowanie
7. zaprzeczenie, zdementowanie
8. wstrzemięźliwość, powstrzymanie się od jedzenia, post
9. zniszczenie
nirāśa (निराश)
1. niemający nadziei, zrozpaczony
2. zawiedziony, rozczarowany
3. beznadziejny, rozpaczliwy
nirāśrita (निराश्रित)
1. bez oparcia, niemający wsparcia
2. niezamożny
nirūpaṇa (निरूपण)
1. ustalenie, określenie, zdefiniowanie, opisanie
2. stwierdzenie, skonstatowanie
3. dochodzenie, dociekanie, badanie, sprawdzanie
4. przedstawienie (punktu widzenia)
5. ułożenie, umieszczenie, uporządkowanie
6. przygotowanie, aranżacja
nirodha (निरोध)
1. zatrzymanie, powściągnięcie
2. sprawdzanie, kontrola
3. wtrącanie się, ingerencja, interferencja
4. zakaz, zabronienie
5. zapobieganie, profilaktyka
6. opór, sprzeciw, sprzeciwianie się, przeciwstawianie
7. obleganie, oblężenie
8. areszt, zamknięcie
9. odwrócenie się, awersja
nirauṣadha (निरौषध)
niemający lekarstwa, nieuleczalny
nirgaṁdha (निर्गंध)
bez zapachu, pozbawiony woni/aromatu, bezwonny
nirgata (निर्गत)
1. ten, który wyszedł (z), ten, który odszedł
2. ten, który zginął/przepadł, zaginiony, stracony
nirgama (निर्गम)
1. wyjście, odejście
2. wydanie, publikacja, emisja
3. wydawanie (towaru)
4. rozbieżność
nirguṭa (निर्गुट)
1. nienależący do grupy/obozu, niesprzymierzony, niestowarzyszony
2. niezaangażowany, neutralny (polit.)
nirguṇa (निर्गुण)
1. bez cech, bez własności, bez atrybutów, pozbawiony właściwości
2. pozbawiony zalet
3. pieśń związana z odejściem panny młodej z rodzinnego domu
nirjana (निर्जन)
1. niezamieszkały, bezludny
2. opustoszały, opuszczony, odludny
3. odludne miejsce, bezludzie
nirjala (निर्जल)
1. bezwodny, wyschły, wysuszony, jałowy
2. wykluczający wodę, bez wody (np. post)
3. suchy obszar
4. post, w którym nie pije się wody
nirjalā (निर्जला)
post podejmowany 11-tego dnia jasnej połowy miesiąca jeṭḥ
nirjalita (निर्जलित)
odwodniony
nirjīva (निर्जीव)
1. nieżywy, bez życia
2. nieożywiony
3. niemrawy, nieruchawy, otępiały, tępy
nirjīvana (निर्जीवन)
nieżywy, bez życia, pozbawiony życia
nirjhara (निर्झर)
wodospad, kaskada
nirṇaya (निर्णय)
1. dojście do wniosku
2. decyzja, wybór
3. ustalenie, zdecydowanie
4. wyrok, werdykt
nirdeśa (निर्देश)
1. wskazanie
2. wskazówka, instrukcja, pouczenie
3. kierowanie, prowadzenie
4. rozkaz, polecenie, zarządzenie
5. określenie, wyszczególnienie
6. odniesienie, nawiązanie, odesłanie
7. wzmianka, napomknienie, aluzja
nirdeśana (निर्देशन)
1. kierowanie, sterowanie, kierownictwo, przewodnictwo
2. dozór, nadzór, kontrola
3. odniesienie, powołanie się (na), odsyłacz
nirbaṁdha (निर्बंध)
1. zakaz, powstrzymanie
2. zatrzymanie, zahamowanie, hamulec
3. ograniczenie, skrępowanie
4. upór, zawziętość, naleganie
5. uporczywość, wytrwałość
nirlipta (निर्लिप्त)
1. niesplamiony, nieskalany, niezabrudzony, niedotknięty
2. nieposmarowany, nienamaszczony
3. nieskażony, niezanieczyszczony, niezatruty
4. nieprzylgnięty, nieprzylepiony, nieprzyklejony
5. oderwany, odłączony, odsunięty
6. nielgnący, nieprzywiązany
nirvicāra (निविचार)
nie wymagający zastanowienia, nie potrzebujący namysłu
niviṣṭa (निविष्ट)
1. oznaczony, wyznaczony, ustalony
2. siedzący na czymś lub w czymś
3. umieszczony, ulokowany, osadzony, usytuowany
4. zasiedlony, zamieszkały
5. zajęty (o miejscu)
6. weszły, wniknięty
7. leżący, spoczywający
8. wyposażony w, zaopatrzony
nivṛtti (निवृत्ति)
1. zawrócenie, powrót, odwrót
2. uwolnienie się (od), ucieczka
3. uwolnienie się z kręgu wcieleń
4. zaniechanie, zawieszenie, dyskontynuacja
5. powstrzymanie się, abstynencja
6. emerytura
nivedita (निवेदित)
1. oznajmiony
2. przedstawiony
3. przedłożony
niveśa (निवेश) 1. wejście
2. osiedlenie się, zamieszkanie
3. ustatkowanie się, ożenek, małżeństwo
4. miejsce zamieszkania (= nivāsa)
5. wkład, lokata, inwestycja
6. włożenie
7. ułożenie, ustawienie, rozmieszczenie, uporządkowanie
8. szyk wojskowy
9. obozowanie
10.ozdoba, dekoracja
niśītha (निशीथ)
1. północ
2. noc
niścaya (निश्चय)
1. upewnienie się, sprawdzenie, weryfikacja
2. stwierdzenie, upewnienie się, konstatacja
3. postanowienie, decyzja
4. mocne przekonanie, pewność
5. zdecydowanie, na pewno, oczywiście, z pewnością
niścala (निश्चल)
1. nieruchomy, stały, niezmienny
2. nieporuszony, niezachwiany, pewny
3. sztywny, twardy
4. absolutny (o większości)
niścita (निश्चित)
1. pewny, nie podlegający wątpliwości
2. określony, ustalony, zadecydowany
3. rozstrzygnięty
-niṣṭha (-निष्ठ)
1. ugruntowany w, opierający się na
2. zależny
3. zamierzający, mający na celu
4. oddany, poświęcony
5. trwający przy, obstający
niṣṭhā (निष्ठा)
1. mocna pozycja, stały stan, stałość, niewzruszoność
2. niewzruszona/niezłomna wiara, wiara
3. pobożność
4. doskonałość
5. koniec, zakończenie, śmierć
nīti (नीति)
1. sposób prowadzenia się
2. prawe, moralne postępowanie 3. moralność
4. etyka
5. dyplomacja, polityka
6. ustrój
p (प)
paṁka (पंक)
1. błoto
2. bagno, mokradło, moczary, trzęsawisko
3. brud
4. przen. maść, balsam
paṁkaja (पंकज)
„zrodzony w błocie”, lotos
paṁkāra (पंकार)
1. roślina wodna Blyxa octandra
2. kasztan wodny Eleocharis dulcis
3. tama, zapora, grobla
paṁkeja (पंकेज) = paṁkaja
paṁkerūha (पंकेरूह) = paṁkaja
paṁkti (पंक्ति)
1. rząd, linia, szereg
2. klasa, grupa
3. grono osób siedzących przy wspólnym posiłku, współbiesiadnicy
4. kasta lub podkasta
paṁgu (पंगु)
1. kulawy, kaleki, zdeformowany
2. kaleka
paṁgutā (पंगुता) kalectwo, deformacja
paṁgula (पंगुल) = paṁgu
paṁca (पंच)
1. pięć
2. rada (pierwotnie pięcioosobowa), kolegium
3. jury
4. sędzia rozjemczy
5. sport. sędzia, arbiter
6. naczelnik kasty lub wioski
paṁcaka (पंचक)
1. piątka, pentada
2. kwintet
3. opłata 5%
paṁcatā (पंचता)
1. piątkowość, pięciorakość
2. = paṁcā
3. rozpuszczenie się ciała w pięciu żywiołach, śmierć
paṁcatva (पंचत्व) = paṁcatā
paṁcama (पंचम)
1. piąty
2. melodyjny
3. muz. piąty dźwięk w gamie, sol
4. muz. nazwa ragi
5. gram. spółgłoska nosowa
paṁcamī (पंचमी)
piąty dzień jasnej lub ciemnej połowy miesiąca księżycowego
paṁcāla (पंचाल)
1. starożytna kraina w pn. Indiach i zamieszkujące ją plemię
2. członek plemienia Pańczalów
paṁcālikā (पंचालिक)
1. tańcząca dziewczyna
2. lalka
paṁjara (पंजार)
1. szkielet, kościec
2. żebra, klatka piersiowa
3.
paṁjikā (पंजिक)
1. wykaz, rejestr, lista
2. kalendarz, almanach
3. księga rachunkowa
4. wykaz przodków, genealogia
paṁjī (पंजी)
lista, rejestr
paṁjīkaraṇa (पंजीकरण)
1. wprowadzenie (na listę, do rachunku)
2. rejestracja
paṁjīkṛta (पंजीकृत)
1. wprowadzony
2. zarejestrowany
paṁḍa (पंड)
1. eunuch
2. impotent
paṁḍā (पंडा)
1. bramin pełniący dziedziczną funkcję zarządzającego miejscem pielgrzymek
lub świątynią
2. prowadzący rejestr genealogii
3. kucharz bramińskiego rodu
paṁḍita (पंडित)
1. mądry, wykształcony
2. uczony, uczony bramin
3. pandit, tytuł używany w stosunku do bramina (szczeg. wykształconego)
4. nauczyciel
pakti (पक्ति)
1. gotowanie
2. trawienie
pakva (पक्व)
1. ugotowany
2. dojrzały
pakvatā (पक्वता)
dojrzałość
pakṣa (पक्ष)
1. strona, bok (ciała)
2. skrzydło, flanka
3. skrzydło (ptaka)
4. strona (w argumentacji)
5. punkt widzenia
6. aspekt
7. kierunek
8. jasna lub ciemna połowa księżyca
pakṣivijñāna (पक्षिविज्ञान) = pakṣīvijñāna
pakṣī (पक्षी)
1. mający skrzydła, uskrzydlony
2. stojący po stronie (czegoś)
3. biorący, czyjąś stronę, stronniczy, tendencyjny
4. stronnik, zwolennik, poplecznik
5. ptak
-pakṣīya (-पक्षीय)
przyjmujący stronę, lub punkt widzenia, stojący na stanowisku
pakṣīvijñāna (पक्षीविज्ञान)
ornitologia
pacana (पचन)
1. trawienie
2. gotowanie
pacanīya (पचनीय)
strawny
paṭaka (पटक)
1. tkanina bawełniana
2. obóz, obozowisko
paṭala (पटल)
1. dach, strzecha
2. zasłona, parawan
3. welon
4. zaćma, katarakta
5. pl. kosz, koszyk
6. pl. sterta, stos, kupa, masa, duża ilość
7. pl. pokłosie
8. znak na czole zrobiony maścią sandałową
paṭu (पटु)
1. zdolny, zmyślny, sprytny
2. wprawny, biegły
3. chytry, przebiegły, cwany
4. bystry, rozgarnięty, inteligentny
5. pilny, staranny
paṭutā (पटुता)
1. bystrość, inteligencja
2. umiejętność, biegłość, wprawa
paṭola (पटोल)
rodzaj ogórka jedzonego jako jarzyna
paṭolikā (पटोलिक)
mały pasiasty ogórek
paṭṭaka (पट्टक)
1. dokument
2. tabliczka, tablica
3. metalowa płytka
4. pasek materiału, ozdobna taśma
5. bandaż
paṭṭikā (पट्टिका)
1. kawałek drewna lub metalu
2. skrawek materiału
3. wstążka
paṭhaka (पठक)
1. czytający, czytelnik
2. recytator, deklamator
paṭhana (पठन)
1. czytanie
2. recytowanie, deklamowanie
paṭhanīya (पठनीय)
zasługujący na przeczytanie, wart przeczytania
paṭhita (पठित)
1. przeczytany
2. odczytany, wyrecytowany, zadeklamowany
paṭhya (पठ्य)
mający być przeczytanym, do przeczytania
paṇa (पण)
1. hazard
2. rzut (kośćmi)
3. zakład
4. stawka
5. zgoda, układ, porozumienie
6. płaca, zarobki
7. wynajem
8. nagroda
9. cena
10.opłata, taksa
11.obietnica, przyrzeczenie
paṇava (पणव) bębenek
paṇya (पण्य)
1. łatwo sprzedający się
2. towar
3. handel
4. miejsce sprzedaży, sklep, bazar
pataṁga (पतंग)
1. coś, co lata
2. ćma
3. konik polny
4. papierowy latawiec
5. piłka
6. drzewo sappanowe (surowiec czerwonego barwnika)
patatrī (पतत्री)
1. uskrzydlona
2. ptak
3. strzała
patana (पतन)
1. spadanie, upadanie, upadek
2. opadanie, osuwanie siē, osiadanie
3. upadek, schyłek
4. padanie (w bitwie)
patāka (पताक) = patākā
patākā (पताका)
1. flaga, chorągiew
2. drzewce flagi
3. emblemat
4. epizod w dramacie
patākī (पताकी)
niosący sztandar, chorąży
pati (पति)
1. pan, władca
2. mąż
3. -kierownik, szef, zarządca
patita (पतित)
1. upadły
2. przen. zdegradowany, zdeprecjonowany, nędzny
3. niepraktykujący, odstępca od religii
4. grzeszny
5. wyrzutek
6. osoba upadła, nędznik, grzesznik
patitva (पतित्व)
stan małżeński (u kobiet), posiadanie męża
pattana (पत्तन)
1. miasto
2. osada, osiedle
3. port
patnī (पत्नी)
żona, małżonka
patra (पत्र)
1. skrzydło, pióro
2. liść
3. kartka, arkusz
4. list
5. dokument
6. nota dyplomatyczna
7. cienki kawaḷek metalu, płytka, blaszka
8. strona
9. gazeta, czasopismo, periodyk
10.lotka (strzały), pierzysko
11.linie lub wzory malowane na twarzy piżmem
patraka (पत्रक)
1. formularz, blankiet
2. dokument
3. liścik
patrikā (पत्रिका)
1. czasopismo, magazyn
2. list
3. dokument
patrī (पत्री)
1. list
2. dokument
3. notatka
4. skrzynka na listy
patha (पथ)
1. droga, ścieżka
2. kurs, kierunek
pathika (पथिक)
1. podróżny
2. gość, przybysz, przychodzień
pathya (पथ्य)
1. należący do (właściwej) drogi
2. zdrowy (o pożywieniu), służący zdrowiu, korzystny, właściwy
3. zdrowe pożywienie, właściwa dieta
4. skromny styl życia, zachowanie umiaru, umiarkowanie
5. właściwa i niewłaściwa dieta
paddhati (पद्धति)
1. droga, ścieżka
2. sposób, metoda
3. tradycja, zwyczaj
4. system (rządzenia, filozofii, nauczania) 5. podręcznik, traktat
6. opis (rytuału, ceremonii)
paraṁparā (परंपरा)
1. seria, ciąg, sukcesja
2. tradycja, przekaz
3. linia rodu
paraṁparita (परंपरित)
spełniony/zrobiony/wykonany zgodnie z tradycją, przestrzegając jej norm
paravartī (परवर्ति)
1. następny, kolejny, dalszy
2. drugorzędny, wtórny
parākāṣṭhā (पराकष्ठ)
1. szczyt, wierzchołek
2. punkt kulminacyjny
parāmarśa (परामर्श)
1. refleksja
2. dyskusja, konsultacja
3. rada, porada, rekomendacja
4. decyzja (np.komitetu)
parāhata (पराहत)
1. odrzucony, odpędzony, odepchnięty, oddalony
2. odwrócony
3. przewrócony, powalony, obalony
4. napadnięty, zaatakowany
parikalpanā (परिकल्पना)
1. wyobraźnia, inwencja, imaginacja
2. przypuszczenie, domniemanie, hipoteza
paricaya (परिचय)
1. znajomość, zapoznanie się
2. wiedza, doświadczenie
3. informacja
4. dane
paricāyaka (परिचायक)
1. to, co daje wiedzę, zapoznaje, zaznajamia
2. wskazówka, ilustracja
paricāra (परिचार)
1. służenie, obsługiwanie,
2. pielęgnowanie, pielęgnacja
3. wychowywanie
4. pielęgniarstwo
paricāraka (परिचारक)
1. służący
2. pielęgniarz paricālaka (परिचालक)
przewodnik
paricālana (परिचालन)
1. prowadzenie, przeprowadzanie
2. przewodzenie, kierowanie
paricchada (परिच्छद)
1. zewnętrzne okrycie
2. posiadłość
3. bagaż
4. otoczenie, świta, asysta
5. rodzina
paricchanna (परिच्छन्न)
1. przykryty, nakryty, okryty, owinięty, otulony, spowity
2. otoczony, towarzyszony, asystowany
paricchinna (परिच्छिन्न)
1. odcięty
2. odłączony, oddzielony, oderwany
3. określony, zdefiniowany, opisany
4. zakreślony, ograniczony
pariccheda (परिच्छेद)
1. oddzielenie, odłączenie, oderwanie
2. odróżnienie
3. rozdział (w książce)
pariṇāma (परिणाम)
1. przemiana, przekształcenie, przeobrażenie, transformacja
2. wynik, rezultat, efekt
3. ostatnie stadium, ostatnia faza, końcowy etap, ostateczny rezultat
4. konkluzja, wniosek
paridarśana (परिदर्शन) przegląd, inspekcja
paridāha (परिदाह)
1. gwałtowne spalanie
2. udręka duszy
paridṛśya (परिदृश्य)
1. szeroki widok, perspektywa
2. spektakl, widowisko, przedstawienie
3. scenariusz
paridṛṣṭa (परिदृष्ट)
1. ujrzany, spostrzeżony
2. dostrzeżony, zauważony, zaobserwowany
3. widziany
4. poznany
5. nauczony
paridhāna (परिधान)
1. opakowanie, owinięcie
2. założenie, nałożenie
3. garderoba, strój, ubiór, odzienie, okrycie
paridhāraṇa (परिधारण)
1. podpieranie, podtrzymywanie, wspieranie
2. cierpienie, znoszenie
paridhi (परिधि)
1. obwód, otoczka
2. okrąg, koło
3. ogrodzenie, parkan, bariera
4. aureola
5. obszar, sfera
6. zakres, obręb
paripakva (परिपक्व)
1. do końca ugotowany, całkowicie gotowy
2. dobrze strawiony, przetrawiony
3. zupełnie dojrzały
4. wysoce wykształcony, doskonale wyrobiony
paripāka (परिपाक)
1. bycie całkowicie ugotowanym, w pełni gotowym/przygotowanym
2. trawienie, przyswajanie, asymilacja
3. dojrzewanie, dojrzałość
4. bogate doświadczenie, wyrobienie, obycie
parilakṣaṇa (परिलक्षण) zespół, syndrom
parisphuṭa (परिस्फुट)
1. bardzo jasny, wyrazisty
2. w pełni rozwinięty
pāraṁparika (पारंपरिक)
tradycyjny
piṁḍa (पिंड)
1. bryłka, grudka, kawałek
2. kulka
3. kęs
4. placek zaduszny, ofiarowywany zmarłym
5. obiata składana przodkom przez najbliższych krewnych
6. bryła, sztaba
7. ciało, ciało ludzkie
pīḍā (पीडा)
1. ból, cierpienie
2. udręka
3. krzywda, strata
4. współczucie
pīḍita (पीडित)
1. cierpiący, chory
2. dręczony, nękany, gnębiony
3. uciśniony
4. przyciśnięty, przygnieciony, przygnębiony
purātana (पुरातन)
1. należący do przeszłości, przeszły
2. dawny, starożytny
3. stary
4. przeszłość, dawne czasy, starożytność
puruṣa (पुरुष)
1. człowiek, ludzka istota
2. mężczyzna, samiec
3. osoba, jednostka, osobnik
4. gram. osoba
5. purusza
6. pierwotny byt, źródło wszechświata
7. ludzka dusza
8. przodkowie (l. mn.)
puṣṭa (पुष्ट)
1. odżywiony, dobrze wykarmiony, tłusty
2. silny, krzepki, o mocnej budowie
3. staranne wychowany, zadbany, wypielęgnowany
4. zdrowy, odżywczy (o jedzeniu)
5. potwierdzony (o informacji)
pūrṇa (पूर्ण)
1. pełny, napełniony
2. doskonały
3. gram. dokonany
4. pełnia, całość
pūrṇatā (पूर्णता) 1. pełnia
2. całkowitość, zupełność
3. ukończenie, zakończenie, spełnienie, wypełnienie
4. doskonałość, perfekcja
pūrṇimā (पूर्णिमा)
noc albo dzień pełnego księżyca, pełnia
pṛthak (पृथक्)
1. oddzielny, osobny, odrębny
2. odłączony, wyodrębniony
3. na uboczu, na boku, osobno
4. indywidualny
prakaṭa (प्रकट)
1. jasny, oczywisty, ewidentny
2. widoczny, widzialny, przejawiony
3. odkryty, odsłonięty, ujawniony, wyjawiony, wyrażony
4. przedstawiony, wyeksponowany, wystawiony na widok, ukazany
5. jawny, otwarty, publiczny, ogólnie dostępny
prakāśa (प्रकाश)
1. światło, światłość, jasność, blask
2. światło dzienne, światło słoneczne
3. przejaw, manifestacja
4. ujawnienie, odsłonięcie, ukazanie, objawienie
5. upublicznienie, opublikowanie, wydanie (książki)
6. jasny, jawny, oczywisty
7. publiczny
8. znany, głośny, sławny
9. rozwinięty, rozpostarty
10.świecący, jaśniejący, promienny
11. oświecony
12.przypominający (coś, kogoś), podobny do, wyglądający jak
prakṛta (प्रकृत)
1. prawdziwy, autentyczny
2. pierwotny, oryginalny
3. naturalny
4. właściwy, akuratny
prakṛti (प्रकृति)
1. pierwotna postać czy stan, pierwowzór
2. pierwotna materia, pierwotna substancja
3. początek, źródło
4. korzeń, podstawa
5. model, wzorzec, szablon
6. forma, wzór, deseń
7. obraz, odbicie
8. zasada, reguła
9. standard, norma
10.zwykły, normalny stan
11. sprawa
12.pochodzenie
13.natura, charakter, temperament, usposobienie
14.przyroda, świat przyrody, łono natury
15.prakryti
16.kobieta, płeć kobieca
17.matka
18.eunuch
19.męski lub żeński organ rozrodczy
20.zwierzę
21.czynnik, mnożnik (mat.)
22.minister, grono doradców królewskich, rada ministrów
23.rzemieślnicy
24.obywatele
prakopa (प्रकोप)
1. silne wzburzenie, gwałtowne poruszenie
2. wściekłość, gniew
3. nagły wybuch, gwałtowny atak (np.choroby)
4. nadmiar (jakiegoś humoru w ciele)
prakoṣṭha (प्रकोष्ठ)
1. pomieszczenie, pokój
2. wewnętrzny dziedziniec domu
prakriyā (प्रक्रिया)
1. sposób, metoda, technika
2. proces
3. procedura
4. rytuał, obrządek
prakhara (प्रखर)
1. bardzo gorący
2. palący, ostry
3. cierpki, gryzący
4. ostry, przeszywający, przenikliwy (wzrok)
5. kąśliwy, uszczypliwy (docinek, uwaga)
6. ostry, przenikliwy (umysł, inteligencja)
7. bardzo trudny
8. ogromny, rozległy
prakhyāpita (प्रख्यापित)
1. uczyniony publicznie znanym
2. ogłoszony, obwieszczony
pragāḍha (प्रगाढ)
1. wielki, rozległy
2. niezmierny, nadmierny, niepomierny
3. trudny, ciężki
4. mocny, stały
5. głęboki (sen)
6. bardzo gęsty, intensywny (materiał, kolor)
7. głęboki, wnikliwy
pracalita (प्रचलित)
1. obecny, współczesny, bieżący, aktualny
2. potoczny, obiegowy, będący w użyciu, powszechny, rozpowszechniony
3. popularny, modny
4. progresywny, rozwijający się, postępowy
pracāra (प्रचार)
1. szerzenie, rozprzestrzenianie, rozprowadzanie
2. rozpowszechnianie, upowszechnianie, propagowanie
3. upublicznianie, ujawnianie
4. propaganda
prajñā (प्रज्ञा)
1. rozumienie, inteligencja
2. wiedza, mądrość
praṇālī (प्रणाली)
1. szczególna metoda czy sposób
2. system
3. tradycja
4. kanał wodny, odpływ, sączek, dren
praṇidhāna (प्रणिधान)
1. uwaga, zainteresowanie
2. głęboka medytacja
3. pełne szacunku zachowanie
4. duży wysiłek
5. próba, staranie, usiłowanie
6. gorliwość, wytrwałość
7. dostęp, wstęp, wejście
8. stosowanie, używanie, korzystanie, posługiwanie się
9. kładzenie, nakładanie, przykładanie
pratipakṣa (प्रतिपक्ष)
1. przeciwna strona (w dyskusji)
2. przeciwne zdanie
pratipakṣatā (प्रतिपक्षता)
1. opozycja
2. antyteza
pratipakṣī (प्रतिपक्षी)
1. przeciwny, przeciwstawny
2. przeciwnik, oponent
pratipatti (प्रतिपत्ति)
1. przedstawienie, prezentacja, wykład
2. spowodowanie, wywołanie
3. zrealizowanie, spełnienie
pratipadaṁ (प्रतिपदं)
1. na każdym kroku, co krok
2. w każdym momencie
3. wszędzie
pratipad (प्रतिपद्)
pierwszy dzień nowego księżyca
pratipadā (प्रतिपदा) = pratipad
pratipanna (प्रतिपन्न)
1. osiągnięty, zdobyty, uzyskany
2. stwierdzony, ustalony
3. potwierdzony, sprawdzony, dowiedziony
4. zatwierdzony, zaakceptowany, przyjęty
pratipādaka (प्रतिपादक)
1. nauczający, wykładający, objaśniający
2. pokazujący, prezentujący
3. wykonujący, spełniający, realizujący
4. skuteczny, efektywny
5. pomagający osiągnąć, przyczyniający się do osiągnięcia
6. dający
pratipādana (प्रतिपादन)
1. twierdzenie, stwierdzenie
2. przedstawienie, wyjaśnienie, wyłożenie
3. ustalenie, dowiedzenie
4. danie, podanie, wydanie
5. spowodowanie, wywołanie, wytworzenie
pratipādita (प्रतिपादित)
1. ustalony, stwierdzony
2. wyłożony, omówiony
3. przedstawiony, ukazany, zaprezentowany, zademonstrowany
4. dany, podany
5. spowodowany, wytworzony
pratipādya (प्रतिपाद्य)
1. będący przedmiotem wykładu, omawiany, przedstawiany
2. to, o czym zamierza się mówić
pratimāsa (प्रतिमास)
1. na miesiąc
2. co miesiąc, każdego miesiąca, miesięcznie, comiesięcznie
pratimāsika (प्रतिमासिक) miesięczny, comiesięczny
pratimūrti (प्रतिमूर्ति)
1. odpowiednik, kopia, odbitka, duplikat
2. obraz, odzwierciedlenie, odbicie
3. wcielenie, ucieleśnienie
pratiyoga (प्रतियोग)
1. wrogość, opozycja
2. kontrowersja
3. współpraca, kooperacja
pratiyogitā (प्रतियोगिता)
1. konkurs
2. zawody, turniej
3. konkurencja, rywalizacja
4. wrogość
pratiṣṭhā (प्रतिष्ठा)
1. pozycja, ranga
2. honor, zaszczyt
3. prestiż, uznanie, reputacja
4. sława
5. baza, fundament, podstawa, piedestał
6. założenie, utworzenie, ustanowienie, wkład
7. domostwo, mieszkanie
8. ceremonia
9. ceremonia spełniana dla osiągnięcia nadludzkich mocy
10.zakończenie ślubu (postu)
pratiṣṭhita (प्रतिष्ठित)
1. umieszczony, usytuowany, ulokowany, osadzony
2. zainstalowany, zamontowany, ustawiony (np. wizerunek bóstwa)
3. otwarty, zainaugurowany, poświęcony (np. świątynia)
4. ustanowiony, założony, utworzony
5. ważny, sławny, wybitny, uznany, szanowany
6. standardowy, znormalizowany
pratyākhyāna (प्रत्याख्यान)
1. pokonanie, zwyciężenie, przezwyciężenie, przemożenie
2. odrzucenie, odepchnięcie, odtrącenie
3. obalenie (teorii), odparcie (zarzutów)
4. zaprzeczenie, negacja
5. przeciwdziałanie, zapobieganie
6. równoważenie, neutralizowanie
prathā (प्रथा)
1. rozłożenie, rozpostarcie
2. to, co powstało, rozpostarło się, rozszerzyło
3. zwyczaj
4. instytucja
5. system (np. zarządzania)
prathita (प्रथित)
1. rozszerzony, rozpowszechniony, rozpropagowany
2. szeroko znany, uznany, sławny
prabaṁdha (प्रबंध)
1. związek, połączenie, więź
2. załatwienie, zaaranżowanie, zorganizowanie, przygotowanie
3. zarządzanie, administracja
4. miara, krok
5. utwór literacki (szczeg. długi poemat narracyjny)
6. dysertacja, rozprawa, praca dyplomowa
prabala (प्रबल)
1. mocny, silny, potężny, przemożny, dominujący
2. gwałtowny, porywisty
3. szkodliwy, zgubny, niebezpieczny
4. drastyczny
5. ważny, ważki, decydujący (argument)
prabhā (प्रभा)
1. blask, światło
2. świetlistość, promienność
3. wspaniałość
prabhāta (प्रभात)
świt, poranek, brzask
prabhāva (प्रभाव)
1. siła, moc, potęga
2. majestat
3. wpływ, oddziaływanie, efekt
4. wrażenie
prayoga (प्रयोग)
1. użycie, zastosowanie
2. praktyka, zwyczaj
3. sposób działania, procedura
4. próba, sprawdzian, test
5. eksperyment
6. przedsięwzięcie, sprawa
7. przyrząd, urządzenie
8. wymowa
9. rozpoczęcie
10.konsekwencja, rezultat
11.święty tekst
12.forma obrzędowa
13.ofiara
14.recytacja
15.formuła, którą się recytuje
16.praktyka, praktyka magiczna
17.wystawa, przedstawienie, spektakl
prayojana (प्रयोजन)
1. potrzeba, użytek
2. korzyść, pożytek
3. użycie, zastosowanie, wykorzystanie, wyzyskanie
4. intencja, motyw
5. okazja, możliwość
6. warunek, wymóg
7. powód, przyczyna
8. cel
pralobhana (प्रलोभन)
1. kuszenie, nęcenie
2. uwodzenie, bałamucenie
3. pokusa, pokuszenie
pralobhita (प्रलोभित)
1. kuszony, nęcony
2. uwodzony
pravartaka (प्रवर्तक)
1. założyciel
2. inicjator
pravāha (प्रवाह)
1. potok, nurt, strumień, prąd
2. przepływ
3. kurs, bieg, przebieg
4. łożysko, koryto (rzeki)
5. nurt (rzeki)
6. prąd (elektr.)
7. wyrzucenie prochów zmarłego do rzeki
pravṛtta (प्रवृत्त)
1. zaangażowany, zajęty
2. działający, postępujący
3. rozpoczynający, inicjujący, przystępujący (do)
4. wytworzony, utworzony, powstały
5. zamierzający
6. skłonny, skłaniający się (ku)
7. okrągły, kulisty
pravṛtti (प्रवृत्ति)
1. tendencja
2. inklinacja, skłonność, predyspozycja
3. gust, smak, upodobanie
4. zastosowanie, użytek
5. zachowanie, prowadzenie się
6. ruch w stronę świata, aktywne życie, ekstrawertyzm
praśasta (प्रशास्त)
1. chwalony, wychwalany
2. zachwalany, polecany
3. chwalebny, szczytny
4. wspaniały, znakomity, wyśmienity, wyborny, doskonały
5. najlepszy
6. szeroki (szosa, autostrada)
praśasti (प्रशास्ति)
1. pochwała, pean
2. wychwalanie, wysławianie, gloryfikacja
3. napis/wpis pochwalny
4. edykt królewski
5. kolofon
prasanna (प्रसन्न)
1. jasny, promienny, czysty
2. ucieszony, uradowany, uszczęśliwiony
3. zadowolony, usatysfakcjonowany
4. wesoły, pogodny, radosny
5. kwitnący, zdrowy
6. zjednany, przebłagany
7. przychylny, łaskawy
prasannatā (प्रसन्नता)
1. przyjemność
2. zadowolenie, satysfakcja
3. życzliwość, przychylność, łaskawość, względy
prasava (प्रसव)
1. poród
2. potomstwo
prasāda (प्रसाद)
1. dar, błogosławieństwo
2. poczęstunek dla bóstwa
3. resztki tego poczęstunku, spożywane przez wiernych
prasāra (प्रसार)
1. rozprzestrzenienie, rozszerzenie, rozciągnięcie
2. ekspansja
3. przenikanie, dyfuzja
prasiddhi (प्रसिद्धि)
1. sława, rozgłos, renoma
2. coś dobrze znanego i uznanego
3. powszechna opinia
4. pogłoska, plotka
prastāva (प्रस्ताव)
1. wprowadzenie, rozpoczęcie, zainicjowanie, wstęp do (dyskusji, wykładu)
2. propozycja, wniosek, sugestia
3. okazja, czas, pora
prastuta (प्रस्तुत)
1. chwalony
2. proponowany
3. wspomniany, wymieniony
4. odnośny, odpowiedni
5. wniesiony, przedłożony
6. niniejszy
7. obecny
8. gotowy
prasphuṭa (प्रस्फुट)
1. pęknięty (o pąku), rozkwitły
2. widoczny, oczywisty
prasphuṭita (प्रस्फुटित)
1. wybuchły, rozsadzony
2. rozkwitły
3. widoczny, oczywisty
prāktana (प्राक्तन)
1. dawny, przeszły
2. poprzedni, wcześniejszy, uprzedni
3. stary, starodawny
protsāha (प्रोत्साह)
żarliwość, gorliwość, zapał
protsāhaka (प्रोत्साहक)
namawiający, zachęcający, dodający otuchy
protsāhana (प्रोत्साहन)
bodziec, zachęta, otucha
protsāhita (प्रोत्साहित)
1. zachęcony, ośmielony
2. pobudzony, zdopingowany
proṣita (प्रोषित)
1. mieszkający za granicą
2. będący daleko od domu
prauḍha (प्रौढ) dorosły, dojrzały
prauḍhatā (प्रौढता) dorosłość, dojrzałość
praudyogikī (प्रौद्योगिकी) technologia
plakṣa (प्लक्ष)
1. drzewo figowe Ficus infectoria
2. mit. jeden z siedmiu kontynentów
plava (प्लव) = plavana
plavana (प्लवन)
1. pływanie, kąpanie się
2. powódź
plāvana (प्लावन)
1. zalew, powódź
2. kąpiel
3. pływanie, unoszenie się na powierzchni
plāvita (प्लावित)
1. zalany
2. pogrążony, zanurzony
3. przemoczony, przemoknięty, skąpany
plīhā (प्लीहा)
śledziona
pluta (प्लुत)
przemoczony
phala (फल)
1. owoc
2. płody rolne
3. plon, zbiór
4. zysk, korzyść, dochód
5. skutek, rezultat, konsekwencja
6. nagroda
phalaka (फलक)
tablica
ph (फ)
phalana (फलन)
1. wydawanie owocu, owocowanie
2. przynoszenie skutku, skutkowanie
3. realizacja
phalasvarūpa (फलस्वरूप)
w rezultacie, w konsekwencji
phalita (फलित)
1. przynoszący owoc, owocujący
2. owocny, udany
phālaguna (फालगुन)
1. dwunasty miesiąc księżycowy indyjskiego kalendarza (luty-marzec)
2. mit. imię Ardżuny
phālagunī (फालगुनी)
1. dzień pełni księżyca w miesiącu phālaguna (święto holi)
2. jedenasty i dwunasty gwiazdozbiór księżycowy
phālgunika (फाल्गुनिक)
1. odnoszący się do miesiąca phālaguna
2. święto holi
phuphakāra (फुफकार)
1. syk (węża)
2. dyszenie, sapanie, zadyszka
3. parskanie, prychanie
phulla (फुल्ल)
1. w rozkwicie, szeroko otwarty
2. promienny (o twarzy)
phullita (फुल्लित)
1. napęczniały, nabrzmiały
2. przen. zachwycony
phenila (फेनिल)
1. spieniony, pieniący się, pienisty
2. orzech mydlany (Sapindus mukorossi)
b (ब)
baṁkima (बंकिम)
1. zgięty, wygięty, zakrzywiony
2. napięty, naciągnięty (łuk)
baṁḍa (बंड)
1. okaleczony
2. pozbawiony ogona
3. obrzezany
4. impotent
baṁdha (बंध)
1. więź, wiązadło, więzy
2. zamek, zasuwa, zamknięcie
3. sznur, sznurowadło
4. bandaż
5. węzeł, supeł
6. tama, zapora
7. nasyp, wal
8. zamknięcie, uwiezienie, niewola
9. zaprzestanie pracy, strajk
10.kompozycja, struktura (utworu)
11.zastaw, depozyt, gwarancja, zabezpieczenie
baṁdhaka (बंधक)
1. coś zastawionego, zdeponowanego
2. hipoteka, kredyt
3. zakładnik
baṁdhana (बंधन)
1. związanie, przywiązanie, przymocowanie
2. wiązanie, wiązadło
3. węzeł, supeł
4. anat. staw
5. więź, więzy
6. skrępowanie, zniewolenie
7. niewola
8. ustalony zwyczaj, codzienna praktyka
baṁdhinī (बंधिनी)
1. służąca
2. niewolnica
baṁdhu (बंधु)
1. krewny
2. brat
3. przyjaciel
baṁdhutā (बंधुता) = baṁdhutva
baṁdhutva (बंधुत्व)
1. bliski związek, pokrewieństwo
2. przyjaźń
baṁdhura (बंधुर)
szorstki, chropowaty, wyboisty
baṁdhurā (बंधुरा)
prostytutka
baṁdhūka (बंधूक)
krzew o czerwonych kwiatach (Pentapetesphoenice)
baṁdhya (बंध्य)
1. jałowy, bezowocny
2. bezdzietny
3. wymagający związania
baṁdhyakaraṇa (बंध्यकरण)
sterylizacja
baṭa (बट)
banjan
badara (बदर)
indyjska jujuba
badarī (बदरी)
1. indyjska jujuba (Zizyphus yuyuba)
2. bawełna (roślina)
3. miejsce pielgrzymek w Himalajach
baddha (बद्ध)
1. związany, zobowiązany
2. powściągliwy, opanowany, wstrzemięźliwy
3. sztywny, nieugięty
4. złączony
5. skłonny
badhira (बधिर) głuchy
babhru (बभ्रु)
1. brązowy, zielonkawo-brązowy
2. wyłysiały
barabara (बरबर)
1. jąkający się, zacinający
2. niearyjczyk
3. okrutny, brutalny, barbarzyńca
barabaratā (बरबरता)
1. okrucieństwo, brutalność
2. dzikość, barbarzyństwo
bala (बल)
1. siła, moc
2. werwa, wigor
3. nacisk, akcent
4. waga, znaczenie
5. podpora, oparcie, zależność
6. siły (zbrojne)
7. strona, kierunek
balākā (बलाका)
żuraw, czapla
balāt (बलात्)
siłą, przemocą, przy użyciu siły
balātkāra (बलात्कार)
1. przemoc, agresja
2. przymus, gwałt
bali (बलि)
1. ofiarowanie
2. ofiara
3. zwierzę ofiarne
balidāna (बलिदान)
złożenie w ofierze, ofiarowanie
baliṣṭha (बलिष्ठ)
1. najmocniejszy, najsilniejszy
2. bardzo mocny / silny
3. krzepki, mocarny
balī (बली)
1. potężny, silny
2. potężna, silna istota
balya (बल्य)
1. potężny, mocny, silny
2. ożywczy, orzeźwiający
bahir- (बहिर्-)
na zewnątrz, poza
bahiraṁga (बहिरंग)
1. zewnętrzny
2. oddzielny, odrębny
3. zbędny, niepotrzebny
bahirgamana (बहिर्गमन)
wyjście na zewnątrz
bahirjagata (बहिर्जगत)
zewnętrzny świat
bahirmukha (बहिर्मुख)
1. patrzący na zewnątrz
2. skierowany na zewnątrz, ekstrawertywny
3. niedbały
4. bezbożny, niemoralny
bahiṣkaraṇa (बहिष्करण)
1. wyrzucenie, wygnanie, wypędzenie, zesłanie
2. bojkotowanie
bahiṣkāra (बहिष्कार)
1. wyrzucenie poza nawias społeczeństwa, wykluczenie, wyklęcie
2. banicja
3. bojkot
bahu- (बहु-)
1. wielo-, multi-, poli-
2. duży, wielki
3. nadmierny
bahudevavāda (बहुदेववाद)
politeizm
bahutā (बहुता)
mnóstwo, dostatek, obfitość
bahutva (बहुत्व)
1. = bahutā
2. nadmiar, nadwyżka
3. większość
bahudhā (बहुधा)
1. wielorako, na wiele sposobów
2. wiele razy, wielokrotnie, często
3. na ogół
bahula (बहुल)
1. obfity, pokaźny
2. obszerny, przestronny
3. obfitujący w
bahulatā (बहुलता)
1. obfitość, dostatek
2. wielorakość, liczność, mnogość
bahulā (बहुला)
1. produktywna, wydajna
2. dająca dużo mleka, mleczna (imię nadawane krowie)
bāṁdhava (बांधव)
1. krewny
2. przyjaciel
bāṇa (बाण)
strzała
bādara (बादर)
1. bawełniany
2. bawełna (roślina)
bādha (बाध)
przeszkoda, trudność
bādhaka (बाधक)
1. przeszkadzający, utrudniający, blokujący
2. ograniczający, restrykcyjny
3. powodujący cierpienie
4. ten, kto utrudnia, blokuje
5. przeszkoda
bādhana (बाधन)
1. przeciwstawianie się, sprzeciwianie
2. powstrzymywanie, przeszkadzanie, utrudnianie
3. zablokowanie, zatarasowanie, zatkanie
4. obalenie, zaprzeczenie, odparcie
5. powodowanie cierpienia
bādhā (बाधा)
1. przeszkoda, trudność
2. zmartwienie, strapienie, zaniepokojenie
bādhita (बाधित)
1. zablokowany, zahamowany, zagrodzony
2. zmuszony, przymuszony
bādhya (बाध्य)
1. zagrodzony, zatamowany, zahamowany
2. zmuszony, zobowiązany, zobligowany
bālaka (बालक) dziecko, chłopiec
bālā (बाला)
1. dziewczyna
2. młoda kobieta
bālikā (बालिका)
dziewczynka
bālya (बाल्य)
1. dotyczący dzieci, dziecięcy
2. dzieciństwo
bālyāvasthā (बाल्यावस्था)
wiek dziecięcy
bāhu (बाहु) ramię
bāhulya (बाहुल्य)
1. obfitość
2. różnorodność
3. nadmiar
bāhya (बाह्य)
1. zewnętrzny, wierzchni
2. cudzoziemski, obcy
3. jawny, widoczny (świat)
4. ostentacyjny
biṁdu (बिंदु)
1. kropla
2. kropka, punkt
3. anuswara
4. półksiężyc
5. znak, punkt
6. nasienie
bīja (बीज)
1. nasienie, nasionko, ziarno, zarodek, zalążek
2. ikra
3. płód, embrion
4. źródło, pierwsza przyczyna
5. jądro, sedno, zasadniczy motyw
6. symbol, znak
7. ukryta aluzja
buddha (बुद्ध)
1. przebudzony
2. oświecony
3. mądry
4. Budda
buddhi (बुद्धि)
1. rozum, intelekt
2. rozumienie, inteligencja
3. sens
4. idea
5. myślenie, refleksja
6. postrzeganie
7. uważanie, opinia, pogląd
8. właściwy punkt widzenia
9. roztropność, rozsądek, rozróżnienie
10.decyzja
11.ślub, ślubowanie
12.osąd
13.talent
14.dowcip
15.wrażenie
16.przypuszczenie
17.intuicja
18.wgląd
19.wiedza
20.skłonność umysłowa
21.cel, intencja
budha (बुध)
1. mądry, rozumny, inteligentny, bystry
2. planeta Merkury
bubhukṣā (बुभुक्षा)
1. pragnienie jedzenia, głód
2. pragnienie doznania, tęsknota do uciech świata
bubhukṣita (बुभुक्षित)
chcący jeść, głodny
bubhukṣu (बुभुक्षु)
1. = bubhukṣita
2. spragniony doznania, tęskniący do świeckich sukcesów i przyjemności
bodha (बोध)
1. rozumienie, inteligencja, świadomość
2. właściwe rozumienie
3. percepcja, poznanie, postrzeganie
4. zdanie sobie sprawy, uświadomienie 5. obudzenie, przebudzenie, oświecenie
6. czuwanie, jawa
7. informowanie, pouczanie, uczenie
8. określenie
bodhaka (बोधक)
1. oznaczający, wskazujący
2. ten, kto udziela informacji, informator
bodhana (बोधन)
1. obdarzanie wiedzą, udzielanie poznania
2. pouczanie, nauczanie
3. budzenie
4. oświecanie
bodhavya (बोधव्य)
dostrzegalny, zauważalny
bodhi (बोधि)
doskonała wiedza / mądrość
bodhita (बोधित)
1. przekazany, udzielony (o wiedzy)
2. udostępniony zmysłom, wyrażony
bodhisattva (बोधिसत्त्व)
1. istota obdarzona doskonałym poznaniem
2. bodhisattwa, święty buddyjski tuż przed uzyskaniem stanu Buddy
brahma (ब्रह्म)
brahman, bezosobowy absolut
brahmaṇī (ब्रह्मणी) = brāhmī
brahmaṇya (ब्रह्मण्य)
1. odnoszący się do Brahmy
2. odnoszący się do brahmana
3. szanujący braminów
brahmatva (ब्रह्मत्व)
1. pozycja Brahmy
2. stan brahmana
3. utożsamienie duszy z brahmanem
4. przen. bramińskość
brahmā (ब्रह्मा)
Brahma, bóg-Stwórca
brāhma (ब्राह्म)
1. odnoszący się do brahmana, absolutu
2. święty
brāhma-muhurta (ब्राह्ममुहुर्त)
pora nocy na godzinę przed świtem
brāhmaṇa (ब्राह्मण)
1. bramin, członek bramińskiego stanu
2. brahmany, teksty należące do wed
brāhmaṇatva (ब्राह्मणत्व)
bramińskość, pozycja bramina
brāhmaṇī (ब्राह्मणी)
1. kobieta bramińskiego stanu, braminka
2. żona bramina
brāhmaṇetā (ब्राह्मणेता) młody bramin
brāhmaṇya (ब्राह्मण्य)
1. pozycja bramina, godność bramińska, bramińskość
2. stan bramiński, bramini
3. astr. planeta Saturn
brāhmī (ब्राह्मी)
1. jedna z ośmiu Matek, emanacji Durgi
2. starożytne pismo indyjskie
3. wąkrota azjatycka (Hydrocotyle asiatica), zioło używane w medycynie
brāhmya (ब्राह्म्य)
szacunek dla braminów
bh (भ)
bhadra (भद्र)
1. dobry, wspaniały
2. pomyślny, szczęśliwy (o wróżbie, przepowiedni, oznace)
3. łaskawy, życzliwy, uprzejmy
4. godny, wartościowy, szanowany, z dobrej rodziny
5. wykształcony
6. czysty rytualnie
7. znakomita, wybitna osoba
8. dobrobyt, powodzenie
9. oszust, hipokryta (iron.)
bhāga (भाग)
1. część, porcja, kawałek
2. dział, przedział, sektor
3. odłam, frakcja
4. ułamek (mat.)
5. dzielenie (mat.)
6. stopień (mat.)
7. los, dola
8. udział, uczestnictwo
9. rozdzielanie, dystrybucja, przydział
bhāgya (भाग्य)
1. szczęście, fortuna, błogosławieństwo losu
2. los, przeznaczenie
3. traf, okazja
bhāgyavān (भाग्यवान्)
1. szczęśliwy, błogosławiony
2. szczęściarz, wybraniec losu
bhāna (भान)
1. postrzeganie, świadomość (czegoś)
2. przypomnienie
3. wystąpienie, pojawienie się, jawienie się
4. wyglądanie, wygląd, powierzchowność
5. oczywistość
6. światłość, blask
bhāva (भाव)
1. bycie, istnienie, stawanie się, kontynuacja
2. to, co istnieje, byt, uniwersum, rzeczywistość, świat
3. rzecz, substancja
4. żywa istota
5. naturalny stan, charakter, jakość, natura, kondycja, temperament
6. sposób
7. sposób myślenia czy postępowania, sposób bycia
8. skłonność, predyspozycja
9. znaczenie, sens
10.stosunek (dwóch rzeczy względem siebie)
11.intencja, zamiar, cel
12. emocja, uczucie, instynktowna życzliwość, bezwarunkowe zaufanie, uczucie
miłości
13.zewnętrzne wyrażenie uczuć czy znaczenia
14.pojęcie, wyobrażenie, idea
15.opinia
16.stanowisko, postawa
17.medytacja, kontemplacja
18.intuicja
19.aspekt
20.astr. dom księżycowy
21.miejsce urodzin
22.cena
bhāvanā (भावना)
1. powołanie do istnienia, wytworzenie
2. postrzeganie, percepcja, świadomość
3. uczucie, emocja
4. nastrój, humor, samopoczucie
5. proces umysłowy
6. przypomnienie, wspomnienie
7. przeczucie
8. wyobraźnia, imaginacja
9. myślenie, medytacja, kontemplacja
10.pragnienie
bhāsa (भास)
1. światłość, jasność, blask
2. lśnienie, połysk
3. wrażenie, impresja
4. przeczucie
5. marzenie, fantazja
bhāsita (भासित)
1. olśniewający
2. jasny, wyraźny, widoczny, oczywisty
bhitti (भित्ति)
1. ściana, mur
2. ścianka działowa, przepierzenie, parawan
3. fragment, odłamek, porcja
4. podstawa, fundament
bhitti-citra (भित्तिचित्र)
malowidło naścienne, fresk, mural
bhinna (भिन्न)
1. podzielony, rozdzielony
2. oddzielny, osobny
3. różny, odmienny
4. inny
5. rozłamany, rozerwany, rozdarty
6. ułamek, część
bheda (भेद)
1. rozdzielenie, rozszczepienie, rozbicie, rozłamanie, rozerwanie, przerwanie
2. oddzielenie, odłączenie
3. rozróżnienie. odróżnienie
4. pęknięcie, rysa, szczelina, wyłom, rozłam (np. w stosunkach)
5. zróżnicowanie, wielość, pluralizm
6. różnica, odmienność, kontrast
7. podział
8. wyróżnianie się, szczególność, osobliwość
9. sekret, tajemnica, misterium
10.przebicie, przecięcie, przejście przez, przekroczenie
bheda-pūrṇa (भेदपूर्ण)
różnicujący
bheda-buddhi (भेदबुद्धि)
1. niezgoda, animozja
2. niechęć, dezaprobata
bheda-bhāva (भेदभाव)
1. świadomość różnicy, rozróżnianie, różnicowanie
2. nierówność
3. poczucie dysharmonii, niezgoda, dysonans,
bhūmi (भूमि)
1. ziemia, ląd, grunt
2. ziemia uprawna, rola
3. region, dystrykt, kraina, kraj
4. miejsce, obszar, teren, terytorium
5. ziemia, świat
6. poziom, stopień, etap, krok
7. piętro
8. pozycja, postawa
bhoga (भोग)
1. przyjemność, zażywanie przyjemności, korzystanie z życia
2. doświadczanie, przeżywanie, doznawanie
3. spożywanie, rozkoszowanie się jedzeniem
4. przyjemność seksualna
5. radość, satysfakcja
6. cierpienie
7. korzyść, pożytek
8. przedmiot doznania (np. jedzenie)
9. strawa ofiarowana bóstwu
10.astr. obecność (np. planety w danej konstelacji)
bhraṣṭa (भ्रष्ट)
1. upadły
2. zepsuty, zdemoralizowany
3. skażony
4. poniżony, upodlony
5. zgwałcony
m (म)
maṁḍala (मंडल)
1. koło, okrąg, obręcz
2. pierścień, zwój
3. obrót, krążenie
4. orbita
5. otoczka, aureola
6. kula, glob
7. sfera, strefa, region
8. sklepienie niebieskie, firmament
9. horyzont, widnokrąg
10.atmosfera
11.krąg, towarzystwo, stowarzyszenie, społeczność, sekta, komitet
12.mandala
maṁtavya (मंतव्य)
1. to, o czym ma się myśleć, co należy myśleć
2. coś do zaaprobowania, zaakceptowania
3. coś, co się uważa, przyjmuje
mārgī (मार्गी)
1. podróżny, wędrowiec
2. pielgrzym, pątnik
mārjana (मार्जन)
1. czyszczenie, szorowanie
2. oczyszczenie przez pokropienie wodą (przed przystąpieniem do ceremonii
religijnej)
marjanā (मार्जना)
1. czyszczenie
2. przen. przebaczenie
mārjanī (मार्जनी)
szczotka, miotła
mārjāra (मार्जार)
1. kot
2. dziki kot
mārjārī (मार्जारी) = mārjāra
mārjita (मार्जित)
wyczyszczony, wyszorowany
mārtaṁḍa (मार्तंड)
słońce
milana (मिलन)
1. spotkanie
2. zetknięcie się, kontakt
3. połączenie, zjednoczenie, związek
4. zmieszanie się
5. zgoda, harmonia
mūrkha (मूर्ख)
1. głupi, tępy, durny
2. niewykształcony, niedouczony, ciemny
3. głupiec, tuman, tępak
4. nieuk, ignorant
mūrkhatā (मूर्खता)
1. głupota
2. ignorancja
mūrchana (मूर्छन)
1. przyprawianie o omdlenie
2. zaklęcie, urok
3. omdlenie
mūrchanā (मूर्छना)
1. modulacja dźwięków w gamie
2. melodia
mūrchā (मूर्छा)
1. omdlenie, zasłabnięcie
2. utrata przytomności
mūrchita (मूर्छित)
1. omdlały, zemdlony
2. nieprzytomny, nieświadomy
mūrti (मूर्ति)
1. jakiekolwiek ciało mające materialną postać, figura, forma
2. idol, statua, posąg, wizerunek, obraz
3. wcielenie, ucieleśnienie, manifestacja, personifikacja, uosobienie
mūla (मूल)
1. korzeń, rdzeń
2. źródło, początek, przyczyna
3. oryginał, pierwowzór
4. baza, podstawa, fundament
5. pierwiastek (mat.)
6. oryginalny, źródłowy, pierwotny
7. prawdziwy
8. główny, naczelny, dominujący
9. podstawowy, rdzenny, fundamentalny, istotny
10.starożytny, antyczny, pradawny
mocana (मोचन)
1. uwolnienie, wyswobodzenie
2. wyzwolenie, wolność
3. odkupienie, wybawienie
moha (मोह)
1. oszołomienie, pomieszanie, konfuzja
2. złudzenie, urojenie
3. pomyłka, błąd
4. niewiedza, głupota
5. omamienie, zaślepienie, zamroczenie
6. zauroczenie, oczarowanie, urzeczenie, fascynacja
7. wabienie, nęcenie, kuszenie
8. przywiązanie, sentyment, miłość
y (य)
yaṁtra (यंत्र)
1. urządzenie, instrument
2. maszyna, mechanizm
3. instrument muzyczny
4. diagram używany do celów religijnych, astrologicznych i magicznych
5. amulet
yaṁtra-maṁtra (यंत्रमंत्र)
magia, czary, czarnoksięstwo
yaṁtra-mānava (यंत्रमानव)
mechaniczny człowiek, robot
yaṁtra-saṁcālita (यंत्रसंचालित)
mechanicznie obsługiwany / kierowany
yaṁtraka (यंत्रक)
mechanik
yaṁtrakāra (यंत्रकार) = yaṁtraka
yaṁtraṇā (यंत्रणा)
1. męka, cierpienie
2. tortury, katusze
yaṁtravat (यंत्रवत्)
mechanicznie
yaṁtrālaya (यंत्रालय)
warsztat mechaniczny
yaṁtrikā (यंत्रिका)
1. mały instrument muzyczny
2. gadżet
yaṁtrita (यंत्रित)
1. powściągliwy, wstrzemięźliwy, opanowany
2. związany, skrępowany, ograniczony
3. zamknięty
4. zmechanizowany
yaṁtrī (यंत्री)
muzyk
yaṁtrīkaraṇa (यंत्रीकरण)
mechanizacja
yakṣa (यक्ष)
1. rodzaj podrzędnych bóstw, strzegących skarbów i opiekujących się drzewami
2. przydomek Kubery
yakṣiṇī (यक्षिणी) = yakṣī
yakṣī (यक्षी)
1. kobieta-jaksza
2. żona Kubery
yakṣmī (यक्ष्मी)
1. suchotniczy, gruźliczy
2. suchotnik, gruźlik
yajana (यजन)
akt ofiarowania, składanie ofiary
yajamāna (यजमान)
1. zamawiający i opłacający ceremonię składania ofiary
2. zamawiający usługę
yajamānī (यजमानी)
1. zamawianie ofiary
2. opłata za ofiarę
yajña (यज्ञ)
akt ofiarowania, złożenia w ofierze, ofiarowanie, ofiara
yajña-kuṁḍa (यज्ञकुंड)
palenisko, ołtarz
yajña-bhūmi (यज्ञभूमि)
miejsce pod ofiarę, miejsce ofiary
yajña-śālā (यज्ञशाला)
1. sala ofiarna, miejsce, gdzie przechowuje się ogień ofiarny
2. świątynia
yajña-sūtra (यज्ञसूत्र)
sznur bramiński (= yajñopavīta)
yajñīya (यज्ञीय)
1. nadający się na ofiarę, godny złożenia w ofierze
2. ofiarny
yajñopavīta (यज्ञोपवीत) sznur bramiński
yata (यत)
1. powściągliwy, wstrzemięźliwy
2. umiarkowany
yatanīya (यतनीय)
1. to, o co należy się starać
2. godny wysiłku, godny zachodu
yati (यति)
1. powściągliwość, umiar, opanowanie, pohamowanie
2. cezura, pauza
3. asceta
yati-dharma (यतिधर्म)
ascetyzm, życie ascety
yatinī (यतिनी)
ascetka
yatkiṁcit (यत्किंचित्)
trochę, niewiele
yatna (यत्न)
1. wysiłek, usiłowanie, próba
2. trud, wytężanie się
3. wytrwałość, gorliwość
yatra (यत्र)
1. gdzie, w jakimkolwiek miejscu
2. gdy
3. podczas gdy
yathā (यथा)
1. jak, tak jak, w jaki sposób, podobnie jak
2. zgodnie z
yathārtha (यथार्थ)
1. zgodny z rzeczywistością, prawdziwy
2. właściwy, odpowiedni
3. realistyczny (portret)
4. obiektywny
5. obojętny, beznamiętny
6. obiektywność, realność, realizm
yathārthatā (यथार्थता)
1. zgodność z rzeczywistością, prawdziwa natura, faktyczny stan rzeczy
2. prawda, prawdziwość, fakt
3. rzeczywistość
4. obiektywność
5. beznamiętność
yatheṣṭa (यथेष्थ)
1. zgodny z życzeniem
2. wystarczająco, do woli, ile się chce
yadā (यदा)
gdy, kiedy
yadā-kadā (यदाकदा)
od czasu do czasu
yadāvadhi (यदावधि)
1. aż do czasu
2. od czasu
yadī (यदि)
jeśli, jeżeli
yadyapi (यद्यपि)
1. mimo że, pomimo
2. chociaż, choć, jakkolwiek
yadvā-tadvā (यद्वातद्वा)
1. tak czy inaczej
2. najlepiej jak można
yama (यम)
1. jeden z pary, bliźniak
2. powściągliwość, samokontrola
yamaka (यमक)
ret. powtórzenie w tym samym wierszu tak samo brzmiącego słowa lub sylaby,
lecz o innym znaczeniu
yamala (यमल)
para, dwójka
yamalī (यमली)
dwa przedmioty tworzące parę, komplet
yava (यव)
jęczmień
yava-doṣa (यवदोष)
skaza na szlachetnym kamieniu
yavana (यवन)
1. Grek
2. pejor. cudzoziemiec
3. muzułmanin
4. Europejczyk
5. barbarzyńca
yavanikā (यवनिका)
kurtyna
yaśa (यश)
1. sława, chwała, rozgłos, reputacja
2. poszanowanie, respekt, honor, szacunek, uznanie
3. wychwalanie, chwalenie, pochwały
yaśasvī (यशस्वी)
1. chwalebny, pełen chwały
2. chwalony, sławiony
3. szanowany, poważany
4. sławny
yaṣṭi (यष्टि)
1. kij, laska
2. tyczka, słup, drąg
3. pałka, maczuga
yaṣṭikā (यष्टिका)
1. = yaṣṭi
2. naszyjnik
yāṁtrika (यांत्रिक)
mechaniczny
yāṁtrikī (यांत्रिकी)
mechanika
yācaka (याचक)
1. proszący usilnie, błagający, żebrzący
2. żebrak
3. petent, interesant
yācana (याचन)
błaganie, żebranie
yācanā (याचना)
1. błaganie, usilna prośba
2. podanie, petycja
yācikā (याचिका)
prośba, podanie, petycja
yācita (याचित)
proszony, poproszony
yācya (याच्य)
to, o co się prosi
yājaka (याजक)
kapłan składający ofiarę
yājana (याजन) składanie ofiary
yājña (याज्ञ)
ofiarny, składany w ofierze
yājñika (याज्ञिक)
1. ofiarny
2. kapłan przewodzący ofierze
yājya (याज्य)
to, co ma się ofiarować, co się składa w ofierze
yātanā (यातना)
1. tortura, męczarnia
2. mit. katusze, męki piekielne
3. potworne cierpienie
yātāyāta (यातायात)
1. odchodzenie i przychodzenie, odejście i powrót
2. ruch, przemieszczanie się
3. transport, przewóz
4. ruch uliczny
5. kursowanie, komunikacja
yātu (यातु)
1. ten, kto odchodzi, wędruje
2. demon
yātrā (यात्रा)
1. wyjazd, podróż
2. wycieczka
3. wyprawa, ekspedycja
4. pielgrzymka
5. grupa pielgrzymów
6. procesja bóstw (posągów)
yātrika (यात्रिक)
1. związany z podróżą, podróżny
2. odbywający podróż, podróżujący
3. zwykły, zwyczajny, normalny
4. wędrowiec, pielgrzym
yātrī (यात्री)
1. wędrowiec, pielgrzym
2. podróżny, pasażer
3. turysta
yāthārthya (याथार्थ्य) = yathārthatā
yāna (यान)
1. wyjazd, wyruszenie
2. ruszenie przeciwko komuś, atakowanie
3. pojazd, wehikuł
yāpana (यापन)
1. sprawianie, że ktoś odchodzi, wyganianie, wypędzanie
2. spędzanie (czasu)
3. tracenie (czasu)
yāpita (यापित)
spędzony (czas)
yāma (याम)
1. czuwanie dzień i noc
2. trzygodzinny okres czasu
3. noc
4. mit. należący, odnoszący się di boga śmierci, Jamy
yāmala (यामल)
bliźnięta (= yamala)
yāmya (याम्य)
1. południowy
2. prawa ręka
3. południe
yāyāvara (यायावर)
1. dużo chodzący
2. wędrowiec
yāvata (यावत)
1. tak dużo jak, tak wiele jak, tyle ile
2. tak często jak
3. podczas gdy, tak długo jak
4. aż do, póki
yāvana (यावन)
1. dotyczący Jawanów, tj. Greków (Jończyków) / Persów / muzułmanów / barbarzyńców
2. = yavana
yukta (युक्त)
1. przyłączony (do), przywiązany, dołączony
2. połączony, zjednoczony, związany (z)
3. właściwy, odpowiedni, nadający się, stosowny, prawidłowy
4. wskazany, wyznaczony, ustalony, uzgodniony
5. - wyposażony (w), posiadający
yuktatā (युक्तता)
1. zastosowanie, użycie
2. użyteczność, nadawanie się
3. odpowiedniość, stosowność
yukti (युक्ति)
1. połączenie, powiązanie, koneksja, związek, kombinacja
2. zastosowanie, użytek
3. praktyka, zwyczaj
4. przyrząd, narzędzie, środek
5. trik, sztuczka
6. podstęp, fortel
7. odpowiedniość, stosowność
8. sprawność, zręczność
9. zmyślność, pomysłowość
10.polityka
11.rozumowanie, wywód, argument
12.wnioskowanie