Słownik hindi / sanskrycko - polski. Część II, od k क do n न

Zawiera około 4000 wybranych słów sanskryckich używanych we współczesnym języku hindi. Hasła ułożone są według następującej kolejności, zgodnie z alfabetem dewanagari: aṁ (अं), a (अ), ā (आ), i (इ), ī (ई), u (उ), ū (ऊ), ṛ (ऋ), e (ए), ai (ऐ), o (ओ), au (औ), k (क), kh (ख), g (ग), gh (घ), c (च), ch (छ), j (ज), jh (झ), ṭ (ट), ṭh (ठ), ḍ (ड), ḍh (ढ), t (त), th (थ), d (द), dh (ध), n (न), p (प), ph (फ), b (ब), bh (भ), m (म), y (य), r (र), l (ल), v (व), ś (श), ṣ (ष), s (स), h (ह).y (य)

k (क)

kathā (कथा)

  1. wypowiedź

  2. opowiadanie, narracja

  3. opowieść, baśń, legenda

  4. sprawozdanie, relacja, raport

  5. pogłoska, plotka

karaṇa (करण)

  1. robienie, czynienie, wykonywanie

  2. działanie, czynność

  3. instrument, narzędzie

  4. narząd, zmysł

  5. narzędnik (gram.)

karuṇā (करुणा)

  1. współczucie, litość, żal

  2. miłosierdzie, łaskawość, łaska

  3. tkliwość, czułość

karṇa (कर्ण)

  1. ucho

  2. zmysł słuchu

  3. klamka, rączka, uchwyt

  4. drążek sterowy, ster

  5. geom. przeciwprostokątna (w trójkącie); przekątna (w czworokącie); cięciwa; sieczna

  6. proz. spondej (rodzaj stopy metrycznej)

karṇakaṭu (कर्णकटु)

niemiły dla ucha, raniący uszy (dźwięk), zgrzytliwy

karṇagocāra (कर्णगोचार)

chwytany przez uszy, słyszalny

karṇadhāra (कर्णधार)

  1. sternik

  2. przewoźnik

karṇa-nāda (कर्णनाद)

dzwonienie w uszach

karṇaphala (कर्णफल)

  1. ryba Ophiocephalus kurrawey

  2. lok. cytron

karṇaphūla (कर्णफूल)

  1. wisiorek na uszach

  2. kolczyk

karṇabhūṣaṇa (कर्णभूषण)

ozdoba uszu

karṇabhedī (कर्णभेदी)

przeszywający uszy (dźwięk), przenikliwy

karṇavedha (कर्णवेध)

ceremonia przekłuwania uszu

karma (कर्म)

  1. działanie, postępowanie

  2. czyn, uczynek, postępek

  3. czynność, praca, zajęcie

  4. obowiązek (moralny)

  5. rytuał, obrzęd religijny (ofiara itp.)

  6. skutek, efekt, rezultat

  7. los (jako skutek postępowania)

  8. biernik (gram.)

kalā (कला)

  1. cząstka, ułamek, odłamek

  2. 1/16 cząstka rosnącego lub malejącego księżyca

  3. sztuka (malarstwo itp.)

  4. sztuka, umiejętność

  5. sztuczka, trik, zręczność, żonglerka

kalpanā (कल्पना)

  1. robienie, tworzenie, formowanie, kształtowanie

  2. wyobraźnia, imaginacja

  3. wyobrażenie, twór wyobraźni, wytwór fantazji

  4. przypuszczenie, domysł, hipoteza

  5. wymysł, kombinacja

kāṁti (कांति)

  1. piękno, wdzięk, powab, uroda

  2. blask. świetność, wspaniałość

kātara (कातर)

  1. bojaźliwy, trwożliwy, lękliwy, tchórzliwy, płochliwy

  2. strwożony, wylękniony, wystraszony, przestraszony, przerażony, osłupiały

  3. zastraszony, odstraszony, zrażony, zniechęcony

  4. pokorny, uległy, potulny

  5. niepewny, niezdecydowany, wahający się

  6. zaniepokojony, pobudzony, zdenerwowany

  7. przygnębiony, przybity

  8. tchórz

kārya (कार्य)

  1. działanie, aktywność

  2. czynność, akt

  3. praca, zadanie, obowiązek do wykonania

  4. funkcja, rola

  5. zajęcie, zatrudnienie, zawód

  6. biznes, interes, sprawa

  7. program

  8. skutek

kuśala (कुशल)

  1. zręczny, biegły, wprawiony

  2. zdrowy

  3. szczęśliwy, cieszący się powodzeniem

  4. zdrowie, dobrobyt

  5. pomyślność, szczęście, bezpieczeństwo

krama (क्रम)

  1. krok, chód

  2. stopień, etap, faza, stadium

  3. pozycja w ciągu, kolejny numer w serii

  4. nieprzerwany postęp, stały rozwój

  5. proces, przebieg

  6. porządek, kolejność, następstwo

  7. seria, ciąg

  8. odpowiednia metoda

  9. moc, siła (= parākrama)

krama-baddha (क्रमबद्ध)

  1. uporządkowany kolejno, następujący w kolejności, sekwencyjny

  2. stopniowany

kriyā (क्रिया)

  1. czynność, akt, uczynek

  2. biznes, praca, dzieło

  3. dzieło literackie

  4. akt religijny, ceremonia

  5. pobożny uczynek, powinność

  6. uroczystości pogrzebowe

  7. przysięga

  8. czasownik

krūra (क्रुर)

  1. okrutny, straszny

  2. zażarty, zajadły

  3. szorstki, surowy, ostry

  4. niepomyślny (np. Saturn i Mars)

  5. podły, nikczemny

  6. niewrażliwy, nieczuły

kliṣṭa (क्लिष्ट)

  1. cierpiący, udręczony

  2. trudny do uchwycenia

kṣaya (क्षय)

  1. upadek, schyłek

  2. zmniejszanie się, malenie, słabnięcie

  3. strata, ubytek

  4. trwonienie, marnotrawienie

  5. rozkład, zniszczenie, zagłada

  6. koniec, kres, zakończenie, wygaśnięcie

  7. gruźlica

kṣīṇa (क्षीण)

  1. zmniejszony, obniżony, ograniczony, zredukowany

  2. osłabiony, wycieńczony, zmarniały, wychudły, mizerny

  3. cienki, chudy, szczupły, drobny, subtelny

  4. stracony, roztrwoniony, zmarnotrawiony

  5. zniszczony, zrujnowany

  6. biedny, nieszczęśliwy

kṣuṇṇa (क्षुण्ण)

  1. przygnieciony, zgnieciony, podeptany, stratowany, zdruzgotany

  2. pokonany, zwyciężony

  3. połamany na kawałki

  4. starty, utarty, ugnieciony, sproszkowany

  5. stłuczony, poobijany, posiniaczony

  6. urażony, dotknięty, zraniony

  7. zgwałcony, skrzywdzony

  8. przekłuty, przebity, przeszyty, przedziurawiony

  9. rozmyślający nad czymś raz po raz, zastanawiający się, rozważający

  10. doświadczany, praktykowany, ćwiczony

  11. pomnożony, rozmnożony, rozpleniony

kṣudra (क्षुद्र)

  1. mały, maleńki, malutki, drobniutki

  2. drobny, błahy, nieistotny, nieważny, znikomy, niższego rzędu

  3. niski, nędzny, nikczemny, podły, zasługujący na pogardę

  4. skąpy, chciwy, pazerny

  5. biedny

kṣetra (क्षेत्र)

  1. obszar, rejon, region, strefa, terytorium

  2. miejscowość, okolica

  3. dystrykt, okręg administracyjny

  4. ziemia, grunt, pole

  5. zakres, zasięg, sfera

  6. sfera działania

  7. dziedzina

  8. filoz. ciało (jako pole uprawiane przez umysł / duszę)

  9. geom. figura, diagram

kṣetra-jña (क्षेत्रज्ञ)

filoz. „znawca pola”, dusza (uprawiająca pole w postaci ciała)

kṣetra-pāla (क्षेत्रपाल)

  1. pilnujący pola, strażnik pola

  2. bóstwo opiekujące się danym miejscem, strzegące miejsca nabożeństwa

kṣetra-sīmā (क्षेत्रसीमा)

  1. granice pola

  2. granice sacrum, świętego obszaru

kṣetrādhikāra (क्षेत्राधिकार)

praw. jurysdykcja

kṣetrīya (क्षेत्रीय)

  1. dotyczący pola, związany z polem, miejscowy

  2. dotyczący miejsca, lokalny

  3. organiczny

  4. niewyleczalny, nieuleczalny

  5. nieuleczalna choroba

  6. okolica

  7. cudzołożnik

kṣepa (क्षेप)

  1. rzut, rzucanie, zarzucanie (sieci), nakładanie (ciężaru, ładunku)

  2. wypad, wycieczka (z plecakiem)

  3. przechadzka

  4. ładunek, ciężar

kṣepaka (क्षेपक)

  1. dodatkowa ilość

  2. interpolacja

kṣepaṇa (क्षेपण)

  1. rzucanie, rozrzucanie

  2. pchanie, popychanie

kṣema (क्षेम)

  1. wygoda, komfort, dobre samopoczucie

  2. spokój, bezpieczeństwo

  3. zabezpieczenie

  4. szczęście powodzenie

kṣobha (क्षोभ)

  1. pobudzenie, poruszenie, wzruszenie, wzburzenie

  2. zaburzenie, zakłócenie, zaniepokojenie,

  3. niepokój, udręka

  4. złośliwość

kṣaura (क्षौर)

ogolenie

kh (ख)

khaṁga (खंग) = khaḍga

khaṁjana (खंजन)

pliszka

khaṁḍa (खंड)

  1. kawałek, fragment, część

  2. dział, sektor

  3. skrzydło

  4. piętro

  5. mieszkanie

  6. segment

  7. region (kraju, świata)

khaṁḍa-kathā (खंडकथा)

epizod

khaṁḍana (खंडन)

  1. łamanie na kawałki

  2. niszczenie

  3. dzielenie

  4. przerywanie

  5. zapobieganie

  6. obalanie

  7. odpieranie

khaṁḍanīya (खंडनीय)

  1. do odrzucenia

  2. do obalenia (teoria)

khaṁḍita (खंडित)

  1. połamany na kawałki, zniszczony

  2. rozłamany, rozdzielony

  3. przerwany

  4. zanegowany, zaprzeczony

  5. zakwestionowany, podany w wątpliwość

  6. obalony

  7. zawiedziony, rozczarowany

khaṁḍitā (खंडिता)

kobieta, którą zdradził mąż albo kochanek

khaga (खग)

  1. „poruszający się po niebie”

  2. ptak

  3. ciało niebieskie

  4. boska lub półboska istota

  5. chmura

khagola (खगोल)

  1. sklepienie niebios, sfera niebieska

  2. planeta

khagolaka (खगोलक) = khagola

khacita (खचित)

  1. przymocowany

  2. wsadzony w, umieszczony wewnątrz, wmontowany

  3. inkrustowany

khaṭapada (खटपद)

  1. sześcionóg (owad)

  2. rodzaj dużej czarnej pszczoły

khaṭikā (खटिका)

kreda

khaḍga (खड्ग)

  1. miecz

  2. sztylet

khaḍgī (खड्गी)

  1. noszący miecz

  2. człowiek uzbrojony w miecz

khadira (खदिर)

drzewo Mimosa catechu

khadyota (खद्योत)

świetlik

khanana (खनन)

  1. kopanie

  2. przekopywanie, przeszukiwanie

  3. wykopaliska

kharjūra (खर्जूर)

  1. palma daktylowa, dziki daktyl

  2. daktyl

  3. rodzaj słodyczy z mąki pszennej w kształcie daktyla

kharva (खर्व)

poet. okaleczony

khalatā (खलता)

  1. nikczemność, niegodziwość, łajdactwo

  2. złośliwość, zamierzone zło

khalvāṭa (खल्वात)

łysy

khādya (खाद्य)

  1. jadalny, do jedzenia

  2. jedzenie, żywność

khādya-padārtha (खाद्यपदार्थ)

artykuły spożywcze

khādya-saṁkaṭa (खाद्यसंकट)

niedobór żywności

khādya-saṁvitaraṇa (खाद्यसंवितरण)

reglamentacja żywności

khādyākhādya (खाद्याखाद्य)

dozwolone i niedozwolone jedzenie

khādyānubhājana (खाद्यानुभाजन)

wydzielanie, racjonowanie żywności

khādyotpādana (खाद्योतपादन)

produkcja żywności

khānaka (खानक)

  1. kopacz

  2. górnik

khāni (खानि)

kopalnia

khinna (खिन्न)

  1. zasmucony, przygnębiony, zasępiony, osowiały, przybity

  2. nieswój, niespokojny, zaniepokojony

  3. zmęczony, wyczerpany, wykończony

khinnatā (खिन्नता)

stan przygnębienia, depresji

khecara (खेचर)

  1. latający w powietrzu, poruszający się w przestworzach, wędrujący po niebie

  2. ptak

  3. ciało niebieskie

  4. bóstwo, istota półboska

kheṭaka (खेटक)

  1. wieś

  2. reg. tarcza (radż.)

kheda (खेद)

  1. przygnębienie, depresja

  2. znużenie, zmęczenie, ospałość

  3. żal, smutek

  4. ból, cierpienie, rozpacz

khedita (खेदित)

  1. przygnębiony, zasmucony

  2. zmartwiony, zatroskany

khyāta (ख्यात)

  1. sławny, słynny, głośny, powszechnie znany

  2. zwany, nazwany, nazywany

  3. rodzaj kroniki, opiewającej historię kraju, dynastii i czyny królów

khyāti (ख्याति)

  1. sława, rozgłos, renoma, reputacja

  2. określenie, tytuł, miano

g (ग)

gaṁbhīra (गंभीर)

  1. gḷęboki, niski (dźwięk)

  2. głęboki, niezgłębiony

  3. głęboki, poważny, myślący, refleksyjny

  4. uroczysty

  5. dostojny

gati (गति)

  1. chodzenie, poruszanie się, chód, ruch

  2. kurs, bieg, marsz

  3. odejście

  4. przejście

  5. droga, droga przejścia, pasaż

  6. transmigracja, metempsychoza

  7. dojście do celu, dotarcie

  8. cel

  9. postęp, rozwój

  10. początek

  11. koniec, śmierć

  12. pozycja, stan

  13. sytuacja, warunki

  14. okres czasu

  15. metoda, sposób działania

  16. środki, uciekanie się do czegoś

  17. ucieczka, schronienie

  18. znaczenie, sens

gatija (गतिज)

kinetyczny

gatipūrṇa (गतिपूर्ण)

aktywny, dynamiczny (= kriyāśīla)

gatimāna (गतिमान)

  1. będący w ruchu

  2. ruchomy

  3. dynamiczny

gatirodha (गतिरोध)

  1. zakłócenie ruchu, zahamowanie postępu

  2. przeszkoda

gativijñāna (गतिविज्ञान)

dynamika

gatividyā (गतिविद्या) = gativijñāna

gatividhi (गतिविधि)

sposób działania, procedura

gatiśīla (गतिशील) = gatimāna

gatihīna (गतिहीन)

  1. nieruchomy

  2. bezwładny, bezwolny

guṇa (गुण)

  1. własność, właściwość, jakość

  2. dobra cecha, zaleta, cnota, walor, atut, plus

  3. zręczność, zdolność, talent

  4. siła

  5. dobroć

  6. aspekt

  7. natura, charakter

  8. skuteczność, efektywność

  9. gram. wzmocniony stopień samogłoski

  10. filoz. jedna z trzech własności przyrody

  11. symbol liczby 3

guhā (गुहा)

  1. jaskinia, pieczara

  2. kryjówka, nora, legowisko

  3. ukryte, tajemne miejsce

  4. dziura, ubytek, jama ciała

guhya (गुह्य)

  1. wymagający ukrycia, utajnienia

  2. sekretny, tajemny, tajemniczy, ukryty, ezoteryczny

gocara (गोचर)

  1. pastwisko dla krów

  2. filoz. przedmiot postrzegany zmysłami, dostępny zmysłom

  3. sfera percepcji zmysłowej, dziedzina zmysłów

  4. zakres rozumienia, zasięg pojmowania

  5. pole działania

grahaṇa (ग्रहण)

  1. uchwycenie, ujęcie,

  2. pochwycenie, schwytanie, złapanie, pojmanie, chwytanie

  3. zagarnięcie, zagrabienie

  4. wzięcie, przyjęcie, nabycie, zdobycie

  5. objęcie, ogarnięcie

  6. pojęcie, zrozumienie

  7. postrzeżenie, percepcja

  8. zaciemnienie, przyćmienie, rzucenie cienia, usunięcie w cień

  9. zaćmienie (astr.)

gh (घ)

ghaniṣṭha (घनिष्ठ)

  1. bardzo bliski, intymny

  2. zażyły

ghaniṣṭhatā (घनिष्ठता)

  1. bliskość, bliska zażyłość, więź

  2. intymność

ghanībhūta (घनिभूत)

  1. wyrosły, wyrośnięty

  2. gęsty, zgęstniały, zagęszczony, skondensowany

  3. zbity, zgnieciony, sprasowany

  4. wdzierający się w świadomość, narastający w sercu, wzbierający (żal, smutek)

c (च)

caṁcala (चंचल)

  1. poruszający się, ruchomy

  2. trzęsący się, drżący, dygocący

  3. niestały, chwiejny, chybotliwy

  4. niepewny, zmienny

  5. ruchliwy, niespokojny

  6. szybki, żwawy, żywy, aktywny

  7. roztrzepany, roztrzęsiony

  8. zalotny, kokieteryjny, filuterny

  9. przemijający, ulotny, efemeryczny

  10. lotny

caṁcalatā (चंचलता)

  1. ruchliwość, niestałość, zmienność

  2. kapryśność

  3. swawolność, frywolność, zalotność, kokieteria

  4. przemijalność, ulotność, znikomość

caṁcalā (चंचला)

  1. błyskawica

  2. Kapryśna, przydomek Lakszmi (Fortuny)

caṁcu (चंचु)

dziób

caṁḍa (चंड)

  1. dziki, gwałtowny, porywczy, zapalczywy, popędliwy

  2. silny, brutalny, okrutny, agresywny

  3. wzburzony, rozszalały, rozwścieczony, rozjuszony, wściekły

  4. gorący, płomienny, namiętny

  5. raniący, zjadliwy, kąśliwy, uszczypliwy

caṁḍatā (चंडता)

  1. dzikość, gwałtowność, porywczość

  2. siła

  3. namiętność, pasja

caṁḍā (चंडा)

namiętna, porywcza, zapalczywa kobieta

caṁḍāla (चंडाल)

pozakastowy, niedotykalny

caṁḍī (चंडी)

  1. przydomek bogini Durgi

  2. = caṁḍā

caṁdana (चंदन)

  1. białe i czerwone drzewo sandałowe (Santalum album, Pterocalpus santalinus, Caesalpinia sappan)

  2. drewno sandałowe, sandał

  3. maść sandałowa

caṁdra (चंद्र)

  1. księżyc

  2. znak w kształcie księżyca (np. ma ogonie pawia)

caṁdramā (चंद्रमा)

księżyc

caṁdrāyaṇa (चंद्रायण)

post księżycowy

caṁdrikā (चंद्रिक)

  1. światło księżyca

  2. promień księżyca

  3. „oko” na ogonie pawia

caṁpaka (चंपक)

  1. drzewo czampaka (Michelia campaka)i jego pachnące, żółtawe kwiaty

  2. girlanda z kwiatów czampaki

  3. naszyjnik z małych ornamentów w kształcie pąków czampaki

caṁpū (चंपू)

rodzaj utworu literackiego, w którym proza przeplata się z wierszem

cakita (चकित)

  1. zaniepokojony, przestraszony

  2. zdumiony, zdziwiony, zmieszany

cakora (चकोर)

  1. rodzaj kuropatwy (Perdix rufa lub Tetrao rufus), mającej żywić się promieniami księżyca

cakra (चक्र)

  1. koło, krąg, okrąg

  2. koło garncarskie

  3. młynek

  4. dysk (Wisznu)

  5. pierścień

  6. mil. formacja wojskowa w kształcie pierścienia

  7. grupa, krąg

  8. obwód

  9. ruch okrężny, rotacja, obrót

  10. okrążenie, runda, tura

  11. cykl

  12. trąba powietrzna, wir

  13. zawroty głowy

  14. obłęd, szaleństwo

cakrīya (चक्रीय)

  1. okrągły, kolisty, w kształcie pierścienia

  2. cykliczny

cakṣu (चक्षु)

oko

caṭaka (चटक)

wróbel

caṭula (चटुल)

  1. niespokojny

  2. drżący

catura (चतुर)

  1. szybki, aktywny

  2. bystry, przenikliwy

  3. roztropny, rozumny, inteligentny

  4. sprytny, przebiegły, chytry, cwany, szczwany

  5. zręczny, zwinny

caturatā (चतुरता)

  1. szybkość, czujność

  2. bystrość, inteligencja

  3. spryt, przebiegłość

caturtha (चतुर्थ)

czwarty

caturthī (चतुर्थी)

  1. czwarty dzień każdej połowy miesiąca księżycowego

  2. gram. czwarty przypadek (celownik)

catuṣṭaya (चतुष्टय)

  1. rzecz składająca się z czterech członów, czwórka

  2. kwartet

capala (चपल)

  1. drżący, chwiejny, niepewny

  2. niespokojny

  3. aktywny, ruchliwy

  4. zręczny, sprawny, szybki

  5. niestały, kapryśny, zmienny

  6. chwiejna osoba

capalatā (चपलता)

  1. ruchliwość, aktywność

  2. niepewność, chwiejność

  3. niestałość, zmienność

capalā (चपला)

  1. błyskawica

  2. Zmienna, przydomek Lakszmi (Fortuny)

camatkāra (चमत्कार)

  1. coś zdumiewającego, niezwykłego, cudownego, dziwnego, pięknego

  2. spektakl, widowisko

  3. cud, dziw

  4. cudowna właściwość lub osiągnięcie

  5. zdumienie, zdziwienie

camatkāraka (चमत्कारक) = camatkārī

camatkārika (चमत्कारिक) = camatkārī

camatkārita (चमत्कारित)

zdumiony, zdziwiony

camatkāritā (चमत्कारिता)

zdumiewająca właściwość, cudowność

camatkārī (चमत्कारी)

  1. zdumiewający, cudowny, wspaniały

  2. zdumiewająca, cudowna osoba

camatkṛta (चमत्कृत) = camatkārita

camatkṛti (चमत्कृति)

zdumienie, zdziwienie

cara (चर)

  1. poruszający się, chodzący, przemieszczający się, ruchomy

  2. ożywiony, ożywiany, pobudzany

  3. szpieg

  4. agent

  5. wysłannik, emisariusz

carcā (चर्चा)

  1. powtórzenie, powtórka

  2. dyskusja, omówienie

  3. rozważanie, rozpatrywanie, zastanawianie się, refleksja

  4. rozmowa

  5. wspominanie, nadmienianie, wzmianka

  6. plotka, pogłoska

  7. argument

  8. smarowanie, namaszczanie

cāṁcalya (चांचल्य) = cañcalatā

cit (चित्)

  1. zasada myślenia

  2. czysta inteligencja, czysta myśl

  3. świadomość

citta (चित्त)

  1. rozumienie

  2. myśl, refleksja

  3. umysł, serce, świadomość

ciṁtā (चिंता)

  1. myśl

  2. zastanawianie się, rozważanie, refleksja

  3. uwaga

  4. uważność, ostrożność. dbałość

  5. troska, zmartwienie

  6. powód zmartwienia

  7. ryzyko, niebezpieczeństwo

ciṁtāpara (चिंतापर)

  1. myślący, poważny

  2. zatroskany

ciṁtāpūrṇa (चिंतापूर्ण)

  1. myślący, poważny

  2. zamyślony, zadumany, melancholijny

ciṁātmaṇi (चिंतामणि)

klejnot spełnienia życzeń

ciṁtāmagna (चिंतामग्न)

pogrążony w myślach

ciṁtāmukta (चिंतामुक्त)

wolny od troski

ciṁtāvyathita (चिंताव्यथित)

dręczony troską

ciṁtāśīla (चिंताशील)

  1. myślący, zastanawiający się

  2. poważnego usposobienia

  3. uważny, skupiony

  4. o silnym intelekcie, inteligentny

ciṁtāhīna (चिंताहीन) = ciṁtāmukta

ciṁtita (चिंतित)

zmartwiony, zatroskany, zaniepokojony

cihna (चिह्न)

  1. plama, ślad, zmaza

  2. blizna, znamię

  3. odbitka

  4. odcisk, ślad (stopy)

  5. znak, oznaka, stygmat

  6. rys, cecha, właściwość

  7. symbol, godło, emblemat

  8. objaw, symptom

cetana (चेतन)

  1. świadomy, przytomny

  2. rozumny

  3. baczny, uważny, czujny

  4. świadomość, duch (= caitanya)

  5. inteligencja

  6. żyjąca, czująca istota

cetanatā (चेतनता)

  1. stan świadomości, bycie świadomością

  2. rozumność, racjonalność

  3. posiadanie duszy

  4. znajomość, świadomość (czegoś)

cetanā (चेतना)

  1. świadomość

  2. inteligencja

  3. przypomnienie, pamięć

  4. = cetanatā

caitanya (चैतन्य)

  1. świadomość, odczuwanie

  2. dusza, duch

cyuta (च्युत)

  1. upadły

  2. zdegradowany

  3. odbiegły, odeszły, zeszły z drogi, zbłąkany

  4. zboczony, zdeprawowany, zdemoralizowany

  5. wygnany, wypędzony, opuszczony

cyuti (च्युति)

  1. upadek, spadanie, wypadanie, wypadnięcie

  2. niepowodzenie

  3. zwolnienie, odwołanie, odprawienie, dymisja

  4. degradacja

  5. brak, niedosyt, potrzeba

ch (छ)

chaṁda (छंद)

metrum, wiersz

chaṁda-mukta (छंदमुक्त)

niemetryczny, biaḷy (wiersz)

chaṁda-vidhāna (छंदविधान)

prozodia

chaṁda-śāstra (छंदशास्त्र)

poetyka

chaṁdas (छंदस्) = chanda

chaṁdo-doṣa (छंदोदोष)

metryczna nieregularność

chaṁdo-baddha (छंदोबद्ध)

mający formę wiersza

chaṁdo-yojanā (छंदोयोजना)

utwór poetycki

chaṭā (छटा)

wspaniałość, świetność, przepych, splendor, blask

channa (छन्न)

  1. przykryty, okryty, pokryty, zakryty

  2. ukryty, schowany

chalana (छलन)

  1. oszukiwanie, okłamywanie, wprowadzanie w błąd

  2. oszustwo, matactwo, podstęp

chalanā (छलना)

  1. fałsz, nieprawda

  2. złudzenie, pozór, fikcja

chalī (छली)

  1. oszukańczy, kłamliwy

  2. fałszywy

  3. niewierny, zdradziecki, wiarołomny

  4. podstępny, chytry, nieuczciwy

  5. oszust

  6. naciągacz, krętacz

chavi (छवि)

  1. piękno

  2. czar, urok, gracja, powab, wdzięk

  3. świetność, wspaniałość, blask

  4. obraz (osoby)

chāṁdika (छांदिक

  1. metryczny

  2. rytmiczny

chāgala (छागल)

  1. koza

  2. gliniany dzban na wodę z dzióbkiem (z koziej skóry)

  3. bukłak

chātra (छात्र)

  1. student

  2. uczeń

chātra-vṛtti (छात्र)

stypendium

chātrā (छात्रा)

student, uczeń

chātrālaya (छात्रालय)

internat

chātrāvāsa (छात्रावास)

internat, akademik

chādana (छादन)

  1. pokrycie, przykrycie

  2. osłona, ochrona

  3. zakrycie, zasłonięcie

  4. ukrycie, schowanie

  5. okrycie, ubranie, odzież

chādita (छादित)

  1. okryty

  2. osłonięty, ochroniony

chāyā (छाया)

  1. cień

  2. ocienione miejsce

  3. ciemność, mrok

  4. odbicie

  5. przen. opieka, ochrona

  6. imitacja

chāyākāra (छायाकार)

fotograf

chāyā-citra (छायाचित्र)

zdjęcie, fotografia

chāyā-taru (छायातरु)

wielkie, cieniste drzewo

chāyā-dāna (छायादान)

ofiarowanie własnego odbicia, aby zapobiec wpływowi złych duchów

chāyā-nāṭya (छायानाट्य)

teatr cieni

chāyā-patha (छायापथ)

Droga Mleczna

chedana (छेदन)

  1. przewiercanie, przebijanie, przekłuwanie, dziurkowanie

  2. odcinanie, obcinanie

j (ज)

jaṁgama (जंगम)

  1. ruchomy, przemieszczający się

  2. poruszający się, żywy, żyjący

  3. ruchliwy

  4. wędrujący, wędrowny (np. żebrak)

  5. nazwa organizacji siwaickiej

jaṁghā (जंघा)

udo

jaṁtu (जंतु)

  1. zwierzę

  2. stworzenie, istota żywa

  3. owad, insekt

jaṁtu-śāstra (जंतुशास्त्र)

zoologia

jaṁbu (जंबु)

  1. jabłoń różana

  2. mit. główny z siedmiu kontynentów otaczających górę Meru

jaṁbuka (जंबुक)

szakal

jaghana (जघन)

  1. pośladki

  2. zad, kuper, tyłek

  3. biodra

jaghanya (जघन्य)

  1. niski, nikczemny, podły, niegodziwy

  2. osoba niskourodzona

jaghanyatā (जघन्यता)

nikczemność, niegodziwość, podłość

jaṭā (जटा)

  1. splątane włosy, upięte w kok, noszone przez ascetów

  2. coś splątanego, włóknistego

  3. splątane korzenie lub pędy

jaṭila (जटिल)

  1. splątany, poplątany, spleciony

  2. zawiły, skomplikowany

jaṭilatā (जटिलता)

zawiłość, komplikacja

jaṭī (जटी)

  1. mający splątane włosy

  2. asceta

jaṭhara (जठर)

  1. żołądek

  2. brzuch

jaḍatā (जडता)

  1. stan bez życia, martwota, cecha materii

  2. bezwład, inercja

  3. brak czucia, odrętwienie

  4. nieczułość, niewrażliwość

  5. otępienie, apatia

  6. zamroczenie, nieprzytomność

jaḍatva (जडत्व) = jaḍatā

jatu (जतु)

  1. laka

  2. szelak

jatuka (जतुक)

  1. = jatu

  2. asafetyda

jatru (जत्रु)

obojczyk

jana (जन)

  1. żyjąca istota

  2. człowiek, osoba

  3. towarzysz, asystent

  4. służący

  5. stronnik, zwolennik, wyznawca

  6. pl. ludzie, lud, społeczność, grupa

janaka (जनक)

  1. -rodzący

  2. ojciec, rodziciel

janatā (जनता)

  1. ludność, populacja

  2. publiczność, publika

janana (जनन)

  1. wytwarzanie, produkowanie

  2. rozmnażanie, odtwarzanie, reprodukowanie

  3. rozmnażanie się, rozród

  4. narodziny, geneza, pochodzenie

jananī (जननी)

matka, rodzicielka

janayitā (जनयिता)

ojciec, rodziciel

jani (जनि)

narodziny, geneza

janma (जन्म)

  1. narodziny

  2. źródło, pochodzenie

  3. wyłonienie się, wynurzenie

  4. istnienie, egzystencja

  5. wcielenie, inkarnacja

janmanā (जन्मना)

z urodzenia, poprzez urodzenie

janmī (जन्मी)

żywe stworzenie, żyjąca istota

janya (जन्य)

  1. dotyczący ludzi, odnoszący się do ludzi, ludzki

  2. -wytworzony (z lub przez)

  3. spowodowany przez

japa (जप)

  1. powtarzanie szeptem lub w myśli mantry lub imienia bóstwa, odmawianie różańca

  2. szeptana modlitwa

  3. medytacja bożego imienia

japā (जपा)

chińska róża, hibiskus

jayaṁtī (जयंती)

  1. jubileusz

  2. świętowanie urodzin

  3. flaga, chorągiew, sztandar

  4. zwyciężczyni (imię Durgi)

jaya (जय)

  1. zwycięstwo, tryumf

  2. okrzyk: chwała! zwycięstwo! niech żyje!

jayaka (जयक)

zwycięski

jayana (जयन)

pokonanie, zwyciężenie

jayā (जया)

zwycięska (tytuł Durgi)

jayiṣṇu (जयिष्णु) = jayaka

jayī (जयी)= jayaka

jarā (जरा)

  1. wiek starczy, starość

  2. niedołężność, niedołęstwo, zniedołężnienie

  3. zgrzybiałość

jarāyu (जरायु)

kosmówka, błona otaczająca płód

jarjara (जर्जर)

  1. zgrzybiały, spróchniały, zmurszały, zbutwiały

  2. przestarzały, staroświecki, archaiczny

  3. połamany

  4. stary

jarjaratā (जर्जरता)

zgrzybiałość, niedołęstwo

jarjarita (जर्जरित)

  1. zgrzybiały, spróchniały

  2. rozklekotany, rozpadający się, rozsypujący się, rozwalający się

  3. podarty, znoszony, zniszczony

  4. uschły, wyschnięty, zwiędły, wygasły

jala (जल)

  1. woda

  2. symbol liczby 4

jalīya (जलीय)

związany z wodą, wodny

jalpa (जल्प)

  1. gadanina, paplanina

  2. jałowa dyskusja

jalpaka (जल्पक)

  1. gaduła, papla

  2. kłótnik

javā (जवा)

chińska róża, hibiskus

jāṁgala (जांगल)

kuropatwa

jāṁgalī (जांगली)

bot. świerzbiec właściwy (Mucuna pruriens)

jāṁghika (जांघिक)

należący do uda, udowy

jāṁbava (जांबव)

owoc jabłoni różanej

jāgara (जागर)

  1. stan czuwania, jawa

  2. przytomność

jāgaraṇa (जागरण)

  1. czuwanie

  2. czujność

  3. przytomność

jāgaruka (जागरुक)

  1. czujny, uważny

  2. przytomny

jāgarukatā (जागरुकता)

  1. czujność, uważność

  2. przytomność

jāgrat (जाग्रत्)

  1. czuwający, obudzony

  2. czujny

jājvalyamāna (जाज्वल्यमान)

  1. płonący, pałający

  2. wzburzony, wściekły

jāṭhara (जाठर)

  1. brzuszny, żołądkowy, trawienny

  2. żołądek

  3. apetyt, łaknienie

jāḍya (जाड्य)

  1. chłód, oziębłość

  2. odrętwienie, drętwota

  3. bezwładność, inercja

  4. lenistwo, opieszałość

  5. niewrażliwość, nieczułość, obojętność

  6. kamienny spokój

  7. chamstwo, ordynarność, brak wychowania

  8. tępota

jātaka (जातक)

  1. nowo narodzone dziecko, noworodek

  2. dźataka, opowieść z życia Buddy

jāti (जाति)

  1. narodziny

  2. urodzenie, pozycja społeczna wyznaczona przez narodziny

  3. kasta, grupa, społeczność

  4. dobre pochodzenie, wysoka kasta

  5. rodzaj, rasa, gatunek

  6. narodowość, nacja

  7. plemię, szczep

  8. bractwo

  9. rodzina, ród

  10. pochodzenie, rodowód

jātitva (जातित्व)

  1. różnica społeczna

  2. tożsamość społeczna

  3. cecha genetyczna

jātī (जाती)

  1. jaśmin (= mālatī)

  2. gałka muszkatołowa

jātīya (जातीय)

  1. społecznościowy

  2. narodowościowy

  3. rasowy

  4. kastowy

jātīyatā (जातीयता)

  1. tożsamość społeczna, wspólnotowa, narodowościowa

  2. komunalizm

  3. rasizm

jātya (जात्य)

  1. należący do tej samej wspólnoty czy rodu

  2. spokrewniony, spowinowacony

  3. dobrze urodzony, z dobrej rodziny

jānu (जानु)

kolano

jāpaka (जापक)

ten, który odmawia dżapę

jāyamāna (जायमान)

poet. dający narodziny

jāyā (जाया)

żona

jāraka (जारक)

  1. pożerający, pochłaniający, spalający

  2. trawienny

jāraṇa (जारण)

pochłanianie, spalanie

jāla (जाल)

  1. sieć

  2. krata, siatka

  3. siatka, pajęczyna

  4. przen. plątanina, kłąb

  5. iluzja, oszustwo

jālikā (जालिका)

  1. cienka siatka, siateczka

  2. aplikacja

jijñāsā (जिज्ञासा)

  1. chęć poznania, pragnienie dowiedzenia się, ciekawość

  2. dociekliwość

  3. zapytanie

  4. badanie, dochodzenie, wypytywanie się

jijñāsita (जिज्ञासित)

  1. będący obiektem zainteresowania, budzący ciekawość, interesujący

  2. będący przedmiotem dociekania

  3. poszukiwany

jijñāsu (जिज्ञासु)

  1. ciekawy, dociekliwy

  2. pytający

  3. badacz

jijñāsya (जिज्ञास्य)

wymagający zbadania

jita (जित)

  1. pokonany, zwyciężony

  2. podbity, podporządkowany

jihvā (जिह्वा)

język

jīrṇa (जीर्ण)

  1. stary

  2. znoszony, zużyty, wyświechtany

  3. zniszczony, zepsuty, rozpadający się

  4. zgniły, spróchniały, zwietrzały

  5. nadwerężony wiekiem

  6. przestarzały, niemodny, wyszły z użycia

  7. trwający, utrzymujący się, nieustępujący

jīva (जीव)

  1. dusza, dusza indywidualna

  2. życie

  3. żywa istota, żyjące stworzenie

  4. szczególna forma życia

jīvaṁta (जीवंत)

żywy, żyjący, pozostający przy życiu

jīvaka (जीवक)

  1. żywe stworzenie

  2. zwierzę

  3. bieg życia, koleje losu

jīvat (जीवत्)

  1. żyjący, żywy

  2. za życia

jīvana (जीवन)

  1. życie, egzystencja

  2. woda

jīvanmukta (जीवन्मुक्त)

wyzwolony za życia

jīvanīya (जीवनीय)

  1. zdolny do życia

  2. dający życie

jīvikā (जीविका)

  1. utrzymanie

  2. środki do życia

  3. źródło utrzymania, zawód, zajęcie

jīvita (जीवित)

  1. przywrócony do życia, ożywiony

  2. żyjący, żywy

  3. życie, istnienie, egzystencja

jīvī (जीवी)

  1. żyjący, żywy

  2. mający duszę, ożywiony

  3. żyjąca istota

jugupsā (जुगुप्सा)

  1. niesmak

  2. wstręt, obrzydzenie, odraza

  3. krytyka, potępienie

  4. zniewaga, obraza

jugupsita (जुगुप्सित)

  1. zniesmaczony, zdegustowany

  2. potępiony

jūṭa (जुट)

splątane włosy ascety

jṛṁbha (जृंभ)

  1. ziewanie

  2. rozdziawianie ust

jṛṁbhita (जृंभित)

  1. ziewający

  2. rozdziawiający usta, z rozdziawionymi ustami

jeya (जेय)

dający się pokonać lub pojmać, zwyciężalny

jaitra (जैत्र)

  1. zwycięski

  2. zwycięzca, tryumfator

jaina (जैन)

  1. wyznawca dżinizmu

  2. społeczność, wspólnota dżinijska

jaiva (जैव)

  1. dotyczący istot żywych, żywotny

  2. organiczny

jaivikī (जैविकी)

biologia

jñapita (ज्ञपित)

  1. uczyniony znanym

  2. nauczany, wykładany, wyjaśniany, tłumaczony

jñapti (ज्ञप्ति)

  1. powiadomienie, zawiadomienie, poinformowanie

  2. ogłoszenie, obwieszczenie, anons

jñāta (ज्ञात)

  1. poznany, zrozumiany

  2. postrzegany, widoczny, oczywisty

jñātavya (ज्ञातव्य)

  1. godny poznania, zasługujący na zbadanie

  2. godny uważania za

  3. dostrzegalny, zauważalny

  4. zrozumiały

jñātā (ज्ञाता)

  1. znający się na czymś, biegły, obeznany

  2. znawca, rzeczoznawca, ekspert

  3. uczony

jñāti (ज्ञाति)

  1. krewny, krewniak

  2. spokrewniony, należący do tej samej gotry

jñāna (ज्ञान)

  1. wiedza, rozumienie, mądrość

  2. nauka

  3. poznanie

  4. świadomość

jñānika (ज्ञानिक)

dotyczący wiedzy czy nauki, akademicki

jñānī (ज्ञानी)

  1. wiedzący

  2. mądry, uczony

  3. rozsądny, roztropny

  4. posiadający prawdziwą wiedzę

  5. mędrzec

jñāpaka (ज्ञापक)

  1. komunikujący, powiadamiający, zawiadamiający

  2. bogaty w informacje, informatywny, pouczający

  3. ogłaszający, obwieszczający, oznajmujący, zapowiadający

jñāpana (ज्ञापन)

  1. ogłoszenie, obwieszczenie,

  2. oznajmienie, zakomunikowanie

  3. zawiadomienie

  4. memorandum

jñāpita (ज्ञापित)

  1. ogłoszony, obwieszczony

  2. powiadomiony

  3. ujawniony, wyjawiony

jñāpya (ज्ञाप्य)

godny ogłoszenia, wyjawienia

jñeya (ज्ञेय)

  1. poznawalny

  2. przedmiot poznania

jyā (ज्या)

  1. cięciwa łuku

  2. mat. cięciwa łuku

jyeṣṭha (ज्येष्ठ)

  1. starszy, najstarszy, senior

  2. starszy brat

  3. najlepszy, główny, najdoskonalszy

jyeṣṭhatā (ज्येष्ठता)

starszeństwo

jyeṣṭhā (ज्येष्ठा)

  1. starsza siostra

  2. starsza krewna

  3. ukochana lub starsza żona

  4. środkowy palec

jyoti (ज्योति)

światło, światłość, blask, jasność

jyotita (ज्योतित)

oświetlony

jyotiṣa (ज्योतिष)

  1. astrologia

  2. astronomia

jyotiṣī (ज्योतिषी)

  1. astrolog

  2. astronom

jyotsnā (ज्योत्स्ना)

  1. światło księżyca, poświata księżycowa

  2. noc księżycowa

jvara (ज्वर)

gorączka, wysoka temperatura

jvarita (ज्वरित)

  1. mający wysoką temperaturę, rozgorączkowany

  2. gorączkowy

jvarī (ज्वरी)

gorączkujący

jvalaṁta (ज्वलंत)

  1. płonący, palący, rozpłomieniony

  2. świecący, oślepiający

  3. olśniewający

  4. znakomity

jvalakā (ज्वलका)

język ognia, płomień

jvalana (ज्वलन)

  1. palenie, spalanie

  2. pożar, pożoga

  3. wybuchowość

jvalanaśīla (ज्वलनशील)

  1. palny, łatwopalny

  2. wybuchowy

jvalita (ज्वलित)

  1. rozpalony, zapalony, rozpłomieniony

  2. płonący, palący się

  3. świecący

  4. palony, trawiony

jvāla (ज्वाल) = jvālā

jvālā (ज्वाला)

  1. płomień

  2. blask, światło

  3. palący, piekący ból, pieczenie

  4. dojmujące cierpienie

  5. gwałtowna namiętność, pasja

jh (झ)

jhaṁ (झं)

  1. dzwonienie, brzęczenie

  2. brzęk, szczęk, trzask

jhaṁjhā (झंझा)

  1. wicher z deszczem

  2. sztorm

  3. nawałnica, szkwał

  4. dzwonienie, brzęczenie

jhaṭiti (झटिति)

  1. zaraz, wkrótce

  2. szybko, rychło, prędko

  3. natychmiast, od razu

jhara (झर)

  1. wodospad

  2. źródło

  3. strumień

jhaṣa (झष)

  1. ryba

  2. znak Ryb

jhāmara (झामर)

mała osełka

jhillī (झिल्ली)

krykiet

ṭ (ट)

ṭaṁkaka (टंकक)

maszynista, stenotypista

ṭiṭṭibha (टिट्टिभ)

  1. brodziec

  2. czajka

ṭippaṇī (टिप्पणी)

  1. komentarz

  2. spostrzeżenie, uwaga, obserwacja

  3. notatka, zapisek

ṭīkā (टीका)

  1. komentarz

  2. pod-komentarz

ṭīkākāra (टीकाकार)

komentator

ṭīkā-ṭippaṇī (टीकाटिप्पणी)

obszerny komentarz czy dyskusja

ḍ (ड)

ḍayana (डयन)

  1. lot

  2. przen. śmieci

ḍākinī (डाकिनी)

  1. demonica

  2. czarownica, wiedźma

  3. kłótliwa, swarliwa kobieta, jędza, zołza

ḍiṁbha (डिंभ)

dziecko

ḍh (ढ)

ḍhakkā (ढक्का)

duży bęben

t (त)

taṁḍula (तंडुल)

  1. ziarno

  2. surowy łuskany ryż

  3. ziarno ryżu używane do ważenia

taṁti (तंति)

  1. sznur, lina

  2. struna

  3. cięciwa

  4. tkacz

taṁtu (तंतु)

  1. nić, sznurek

  2. lina

  3. drut

  4. struna

  5. włókno

  6. pręcik

taṁtra (तंत्र)

  1. istotna część, podstawa

  2. główna doktryna, podstawowa teoria

  3. organizacja, system, struktura

  4. ustalony porządek rytuału

  5. nauka ezoteryczna związana z kultem Siwy i Siakti

  6. grupa tekstów objawionych

  7. zaklęcie, formuła magiczna

  8. nić, struna

taṁtrikā (तंत्रिका)

nerw

taṁtrī (तंत्री)

  1. tantryk

  2. muzyk, śpiewak

taṁdrā (तंद्रा)

  1. znużenie, ospałość, senność

  2. drzemka, półsen

taṁdrālu (तंद्रालु)

  1. senny, śpiący

  2. ospały

taṁdrita (तंद्रित) = taṃdrālu

takra (तक्र)

maślanka z wodą

takṣaka (तक्षक)

  1. nóż, krajak

  2. stolarz, cieśla

takṣaṇa (तक्षण)

  1. krojenie

  2. obieranie

taṭa (तट)

  1. brzeg

  2. wybrzeże

taṭatā (तटता)

  1. bezstronność

  2. niewtrącanie się, nieingerencja, neutralność

taṭastha (ततस्थ)

  1. stojący z boku, nieuczestniczący, niezaangażowany

  2. bezstronny, obiektywny

  3. neutralny, obojętny

taṭinī (तटिनी)

„mająca brzegi', rzeka

taṭīya (तटीय)

nadbrzeżny, przybrzeżny

taḍita (तडित)

  1. piorun

  2. bḷyskawica

taḍita-rakṣaka (तडित-रक्षक)

piorunochron

tat- (तत्-)

ten

tatkāla (तत्काल)

  1. natychmiastowy

  2. natychmiast, od razu

tatkṣaṇa (तत्क्षण)

  1. natychmiastowy

  2. od razu, w tejże chwili, w tym samym momencie

tatkṣetrīya (तत्क्षेत्रीय)

tutejszy, miejscowy, lokalny

tattva (तत्त्व)

  1. rzeczywisty stan, natura, esencja

  2. pierwiastek, element

  3. pierwiastek (chem.)

  4. żywioł

  5. kategoria, element rzeczywistości

  6. liczba 24

  7. liczba 25

  8. podstawowa, elementarna zasada, aksjomat, pewnik

  9. teoria

  10. aspekt, czynnik

  11. prawda, rzeczywistość

  12. prawda (najwyższy pierwiastek rzeczywistości, najwyższa dusza)

  13. prawda (tożsamość)

  14. prawda (prawdziwa natura ludzkiej duszy jako tożsamej z najwyższą duszą)

tatpara (तत्पर)

  1. gotowy

  2. skupiony

  3. oddany, poświęcony

  4. uważny, baczny

tatparatā (तत्परता)

gotowość

tatpaścāt (तत्पश्चात्)

potem, następnie

tatra (तत्र)

tam

tatsaṁbaṁdhī (तत्संबंधी)

  1. związany z tym

  2. odnoszący się do, dotyczący

tatsāmayika (तत्सामयिक)

dotyczący tego czasu, współczesny

tathā (तथा)

  1. i, oraz, jak również

  2. tak, tak samo, w taki sam sposób

tathākathita (तथाकथित)

tak zwany

tathāgata (तथागत)

  1. przychodzący i odchodzący w taki sam sposób

  2. będący w takim samym stanie

  3. takiego rodzaju czy natury

  4. przydomek Buddy

  5. buddysta

tathāpi (तथापि)

jednakże, tym niemniej, wszelako

tathāstu (तथास्तु)

niech tak będzie, dobrze, zgoda

tathaiva (तथैव)

tak właśnie, dokładnie tak, akurat tak

tathokta (तथोक्त) = tathakathita

tathya (तथ्य)

  1. fakt

  2. prawda, rzeczywistość

tad- (तद्-) = tat-

tadaṁtara (तदंतर) = tadanaṁtara

tadanaṁtara (तदनंतर)

zaraz po tym, tuż po tym, następnie

tadanukūla (तदनुकूल)

  1. odpowiadający temu, zgodny z tym

  2. odpowiedni, stosowny, właściwy

tadanurūpa (तदनुरूप)

mający taką samą postać, podobny do

tadanuvartī (तदनुवर्ती)

wynikły, wynikający

tadanusāra (तदनुसार)

zgodnie z tym, stosownie do tego

tadapi (तदपि)

jednakże, tym niemniej

tadartha (तदर्थ)

  1. mający ten sam cel

  2. mający to samo znaczenie

tadarthī (तदर्थी)

równoznaczny, synonimiczny

tadarthīya (तदर्थीय) = tadarthī

tadā (तदा)

wtedy

tadākāra (तदाकार)

  1. tej samej postaci

  2. podobny

taduttara (तदुत्तर)

potem, następnie

taduparāṁta (तदुपरंत) = taduttara

tadupari (तदुपरि)

  1. ponadto

  2. ponad tym. nad tym

  3. na tym

taddeśīya (तद्देशीय)

z tego samego kraju

tadyapi (तद्यपि) = tathāpi

tadrata (तद्रत)

lubiący to, lubujący się w tym, znajdujący upodobanie w tym

tadrūpa (तद्रूप)

tej samej postaci

tan- (तन्-) = tat-

tanaya (तनय)

syn

tanayā (तनया)

córka

tanimā (तनिमा)

poet. cienkość, szczupłość, smukłość

tanu (तनु)

  1. cienki, szczupły, smukły

  2. delikatny, kruchy

  3. drobny, mały, nieznaczny, błahy

  4. ż. ciało

tanudhārī (तनुधारी)

  1. noszący ciało

  2. śmiertelnik

  3. żywe stworzenie, żyjąca istota

tanupoṣaka (तनुपोषक)

ten, kto dba o swoje materialne sprawy

tanū (तनू)

ż. ciało

tanmaya (तन्मय)

  1. składający się z tego, utworzony z tego, utożsamiający się z tym

  2. pogrążony, pochłonięty, zatracony, zaprzątnięty, zaabsorbowany

tanvī (तन्वी)

delikatna, pełna wdzięku kobieta

tapa (तप)

  1. gorąco

  2. gorąca pogoda, upał

  3. gorączka

  4. asceza, umartwienie

tapana (तपन)

słońce

tapas (तपस्)

asceza, umartwienie

tapasyā (तपस्य)

asceza, praktyka ascetyczna

tapasvitā (तपस्विता)

ascetyzm

tapasvī (तपस्वी)

  1. ascetyczny, oddany ascezie, umartwiający się

  2. asceta

  3. jogin

  4. wielbiciel, bhakta

tapta (तप्त)

  1. podgrzany, gorący

  2. udręczony, cierpiący

tapti (तप्ति)

gorąco

tamas (तमस्)

  1. ciemność, mrok

  2. bezwład, inercja, ociężałość

  3. filoz. własność (guna) natury, mrok niewiedzy

tamasvinī (तमस्विनी)

  1. noc

  2. ciemna, bezksiężycowa noc

tamāla (तमाल)

Garcinia xanthocymus, wiecznie zielone drzewo, z którego wytwarza się kalafonię i żółty barwnik

tamisra (तमिस्र)

ciemność, mrok

tamisrā (तमिस्रा)

ciemna noc, noc nowiu

tamī (तमी)

  1. noc

  2. ciemność

tamīcara (तमीचर)

nocny wedrowiec, demon

taraṁga (तरंग)

  1. fala

  2. pulsujący dźwięk, rytm

  3. wzbierające uczucie

  4. uniesienie, zachwyt

  5. kaprys, zachcianka, humor

taraṁginī (तरंगिनी)

rzeka

taraṁgita (तरंगित)

  1. falujący

  2. obmyty falami

  3. wzburzony

  4. targany uczuciami

taraṁgī (तरंगी)

  1. falujący

  2. kapryśny, grymaśny

  3. uczuciowy, emocjonalny

tāpa (ताप)

  1. gorąco, żar

  2. oparzenie, poparzenie

  3. gorączka

  4. ból, cierpienie, męka

  5. smutek

tāpita (तापित)

  1. rozgrzany, rozpalony

  2. palony, trawiony, dręczony

  3. cierpiący, udręczony

tīvra (तीव्र)

  1. silny, mocny, intensywny

  2. ostry, przenikliwy

  3. surowy, szorstki

  4. szybki, bystry

  5. gorliwy, zagorzały, żarliwy

  6. zapalczywy, krewki, porywczy

tejas (तेजस्)

  1. duch, energia, siła

  2. ogień

  3. zapał, gorliwość, żarliwość, entuzjazm

  4. blask, świetność, wspaniałość

  5. majestat, dostojeństwo

  6. błyskotliwość

truṭi (त्रुटि)

  1. defekt, usterka, skaza, feler

  2. błąd, literówka

d (द)

damana (दमन)

  1. poskromienie, ujarzmienie, podporządkowanie

  2. uciskanie, tłumienie, hamowanie

  3. prześladowanie, ucisk

  4. rygor, dyscyplina

dalana (दलन)

  1. połamanie, pocięcie, podarcie, rozdarcie, porozrywanie, rozszarpanie

  2. zmiażdżenie, skruszenie, zdruzgotanie, zdeptanie, stratowanie

dahana (दहन)

  1. palenie, spalenie, spopielenie

  2. zniszczenie, unicestwienie

  3. spalanie (chem.)

  4. przyżeganie, kauteryzowanie

  5. ogień, płomień

  6. liczba 3

dāha (दाह)

  1. palenie

  2. pożar, pożoga, ogień

  3. gorączka

  4. zapalenie

  5. spalenie, kremacja

  6. zapał, gorliwość

  7. ukłucie (zazdrości)

dīna (दीन)

  1. biedny, potrzebujący

  2. cierpiący

  3. przybity, przygnębiony

  4. pokorny, potulny

  5. nędzny

  6. biedak, nieszczęśnik, nieborak

dīnatā (दीनता)

  1. potrzeba, brak, niedosyt

  2. bieda, nędza

  3. cierpienie

  4. przybicie, przygnębienie

  5. pokora, potulność

durūha (दुरूह)

trudny do zrozumienia, niepojęty

dustara (दुस्तर)

  1. trudny do przekroczenia, nieprzebyty

  2. trudny do wykonania

  3. trudny do osiągnięcia, trudno osiągalny

dṛḍha (दृढ)

  1. twardy, sztywny, mocny, solidny, stały

  2. wytrwały, nieustępliwy, niezmordowany, niezłomny

  3. silny (fizycznie)

  4. ciasny, ścisły, zwarty, zbity, ubity, ściśnięty, sprasowany, zgnieciony

  5. scalony, skonsolidowany

  6. założony, utworzony, ustanowiony

  7. pewny, niezawodny

  8. zdrowy

  9. surowy, srogi, ostry, gwałtowny

dṛśya (दृश्य)

  1. dający się zobaczyć, widzialny, widoczny

  2. godny zobaczenia, wart ujrzenia

  3. piękny, miły dla oka, malowniczy

  4. postrzegalny, fenomenalny, zjawiskowy

  5. wzrokowy, wizualny, optyczny

  6. rzecz widzialna, coś, co się postrzega, przedmiot widzenia, zjawisko

  7. widok, obraz, scena

  8. sceneria

  9. szkic, zarys

  10. scena (w sztuce)

dṛṣṭi (दृष्टि)

  1. wzrok

  2. spojrzenie, wejrzenie, rzut oka

  3. widok, widzenie, wizja

  4. pogląd, punkt widzenia, opinia

  5. wzgląd

dh

dhanya (धन्य)

  1. pomyślny

  2. błogosławiony

  3. szczęśliwy

  4. godny chwały, chwalebny, cnotliwy

  5. przynoszący bogactwo

  6. wdzięczność

dharma (धर्म)

  1. kodeks religijny, zespół obowiązków moralnych, religijnych i społecznych, których należy przestrzegać w hinduizmie

  2. właściwe postępowanie, obowiązek, powinność

  3. moralność, cnotliwość, prawość

  4. prawo, norma

  5. prawo moralne, przepis religijny

  6. religia

  7. praktyki i normy postępowania obowiązujące w danej sekcie

  8. sposób życia i postępowania

  9. zasługa religijna

  10. cecha, właściwość

dharma-taṁtra (धर्मतंत्र)

podporządkowanie religii, teokracja

dharma-tyāgī (धर्मत्यागी)

  1. apostata

  2. renegat

dharma-darśana (धर्मदर्शन)

filozofia religii, teologia

dharma-dhvaja (धर्मध्वज)

hipokryta

dharma-niṣṭha (धर्मनिष्ठ)

pobożny, religijny

dharma-niṣpatti (धर्मनिष्पत्ति)

wypełnienie moralnego czy religijnego obowiązku

dharma-parāyaṇa (धर्मपरायण) = dharma-niṣṭha

dharma-putra (धर्मपुत्र)

  1. prawny syn

  2. adoptowany syn

dharma-pracāraka (धर्मप्रचारक)

misjonarz

dharmāṁdha (धर्मांध)

bigoteryjny, fanatyczny

dharmābhimānī (धर्माभिमानी)

  1. fanatyczny, szowinistyczny w kwestiach religijnych

  2. fanatyk

dhāraṇa (धारण)

  1. trzymanie, dzierżenie

  2. utrzymywanie, podtrzymywanie

  3. zachowywanie, konserwowanie

  4. trzymanie się, przestrzeganie

  5. noszenie, dźwiganie

  6. zakładanie (na siebie), przyjmowanie, przybieranie (postaci)

  7. nabywanie

dhāraṇā (धारणा)

  1. utrzymywanie w umyśle, pamiętanie

  2. zdolność (do nauki)

  3. pojęcie, wyobrażenie, mniemanie, koncepcja

  4. pogląd, zdanie, opinia

  5. stanowczość, stałość, wytrwałość

dhārā (धारा)

  1. strumień, potok, nurt, prąd

  2. strumień płynący w dół, ulewny deszcz

  3. kanał, koryto

  4. źródło

  5. prąd elektryczny

  6. praw. sekcja, artykuł, paragraf

  7. mnogość, masa

  8. obwód

dhṛṣṭa (धृष्ट)

  1. bezczelny, arogancki

  2. bezwstydny

  3. zuchwały

  4. śmiały, odważny

dhṛṣṭatā (धृष्टता)

  1. bezczelność, arogancja

  2. bezwstydność

  3. zuchwałość

  4. śmiałość, odwaga

dhairya (धैर्य)

  1. wytrwałość, cierpliwość

  2. trwałość, wytrzymałość

  3. twardość, stanowczość

  4. męstwo, hart

  5. odwaga, śmiałość

  6. spokój, opanowanie, zimna krew

  7. powaga

n (न)

nikarṣa (निकर्ष)

  1. obniżenie, spadek

  2. zredukowanie, ograniczenie

  3. zmniejszenie, pomniejszenie, zelżenie

nikṛṣṭa (निकृष्ट)

  1. zepchnięty w dół, poniżony

  2. niegodny, nikczemny, godny pogardy

  3. nieszczęsny, żałosny, mizerny, godny politowania

  4. prymitywny, surowy, szorstki, nieokrzesany

nikṣipta (निक्षिप्त)

  1. wyrzucony

  2. zrzucony

  3. odrzucony, porzucony

  4. umieszczony w, złożony

nija (निज)

  1. własny, swój

  2. prywatny, osobisty

  3. szczególny, specjalny

  4. prawdziwy, rzeczywisty, realny (jak najwyższy byt)

nitāṁta (नितांत)

  1. nadmierny, niepomierny, zbytni

  2. bardzo, niezmiernie, niepomiernie, nadzwyczaj, nazbyt, zbytnio

nidarśana (निदर्शन)

  1. ukazanie, pokazanie, wskazanie

  2. wskazówka

  3. dowód, świadectwo

  4. przykład, ilustracja, obraz

  5. oznaka, znak

  6. omen, zwiastun

  7. schemat

  8. kierunek, kierownictwo, dowództwo, zwierzchnictwo

nibaṁdha (निबंध)

  1. przywiązanie, przymocowanie, przyczepienie, przyłączenie

  2. kompozycja, utwór literacki

  3. esej, artykuł

  4. dysertacja, praca dyplomowa

  5. sprawozdanie

nibaṁdhana (निबंधन)

  1. przywiązanie, przymocowanie

  2. powstrzymanie

  3. kompozycja, utwór

  4. rejestracja

  5. określenie, termin, wyrażenie

nibaddha (निबद्ध)

  1. związany, przywiązany, uwiązany

  2. osadzony (kamień)

  3. ułożony, skomponowany (o utworze)

nibiḍa (निबिड)

  1. gęsty, zwarty, zbity

  2. bliski, ścisły

  3. twardy, solidny, mocny

  4. peḷen, obfitujący w, bogaty w

  5. krzywonosy

nibhṛta (निभृत)

  1. położony niżej, osadzony

  2. sekretny, ukryty

  3. odludny, ustronny, samotny, odosobniony

  4. zaciszny, spokojny

  5. zamknięty

  6. łagodny, skromny, pokorny, uniżony

  7. zdecydowany, stanowczy

nimīlana (निमीलन)

  1. mruganie oczami

  2. przymykanie oczu (na coś)

  3. zamknięcie oczu

  4. kompletna ciemność

  5. całkowite zaćmienie

  6. śmierć

nimeṣa (निमेष)

  1. mruganie oczami

  2. zamknięcie oczu

  3. mgnienie oka, moment

niraṁjana (निरंजन)

  1. niezabarwiony, niepoczerniony

  2. nieskalany, czysty

  3. wolny od pasji czy emocji, beznamiętny

  4. nieoznaczony, nieokreślony

  5. Najwyższy Byt

  6. Siwa

nirasana (निरसन)

  1. unieważnienie, anulowanie

  2. usunięcie, zlikwidowanie, skasowanie

  3. wygnanie, wygonienie, wypędzenie, eksmisja, banicja

  4. odrzucenie, oddalenie

  5. wykluczenie

  6. wyrzucenie, wydalenie, zwymiotowanie

  7. zaprzeczenie, zdementowanie

  8. wstrzemięźliwość, powstrzymanie się od jedzenia, post

  9. zniszczenie

nirāśa (निराश)

  1. niemający nadziei, zrozpaczony

  2. zawiedziony, rozczarowany

  3. beznadziejny, rozpaczliwy

nirāśrita (निराश्रित)

  1. bez oparcia, niemający wsparcia

  2. niezamożny

nirūpaṇa (निरूपण)

  1. ustalenie, określenie, zdefiniowanie, opisanie

  2. stwierdzenie, skonstatowanie

  3. dochodzenie, dociekanie, badanie, sprawdzanie

  4. przedstawienie (punktu widzenia)

  5. ułożenie, umieszczenie, uporządkowanie

  6. przygotowanie, aranżacja

nirodha (निरोध)

  1. zatrzymanie, powściągnięcie

  2. sprawdzanie, kontrola

  3. wtrącanie się, ingerencja, interferencja

  4. zakaz, zabronienie

  5. zapobieganie, profilaktyka

  6. opór, sprzeciw, sprzeciwianie się, przeciwstawianie

  7. obleganie, oblężenie

  8. areszt, zamknięcie

  9. odwrócenie się, awersja

nirauṣadha (निरौषध)

niemający lekarstwa, nieuleczalny

nirgaṁdha (निर्गंध)

bez zapachu, pozbawiony woni/aromatu, bezwonny

nirgata (निर्गत)

  1. ten, który wyszedł (z), ten, który odszedł

  2. ten, który zginął/przepadł, zaginiony, stracony

nirgama (निर्गम)

  1. wyjście, odejście

  2. wydanie, publikacja, emisja

  3. wydawanie (towaru)

  4. rozbieżność

nirguṭa (निर्गुट)

  1. nienależący do grupy/obozu, niesprzymierzony, niestowarzyszony

  2. niezaangażowany, neutralny (polit.)

nirguṇa (निर्गुण)

  1. bez cech, bez własności, bez atrybutów, pozbawiony właściwości

  2. pozbawiony zalet

  3. pieśń związana z odejściem panny młodej z rodzinnego domu

nirjana (निर्जन)

  1. niezamieszkały, bezludny

  2. opustoszały, opuszczony, odludny

  3. odludne miejsce, bezludzie

nirjala (निर्जल)

  1. bezwodny, wyschły, wysuszony, jałowy

  2. wykluczający wodę, bez wody (np. post)

  3. suchy obszar

  4. post, w którym nie pije się wody

nirjalā (निर्जला)

post podejmowany 11-tego dnia jasnej połowy miesiąca jeṭḥ

nirjalita (निर्जलित)

odwodniony

nirjīva (निर्जीव)

  1. nieżywy, bez życia

  2. nieożywiony

  3. niemrawy, nieruchawy, otępiały, tępy

nirjīvana (निर्जीवन)

nieżywy, bez życia, pozbawiony życia

nirjhara (निर्झर)

wodospad, kaskada

nirṇaya (निर्णय)

  1. dojście do wniosku

  2. decyzja, wybór

  3. ustalenie, zdecydowanie

  4. wyrok, werdykt

nirdeśa (निर्देश)

  1. wskazanie

  2. wskazówka, instrukcja, pouczenie

  3. kierowanie, prowadzenie

  4. rozkaz, polecenie, zarządzenie

  5. określenie, wyszczególnienie

  6. odniesienie, nawiązanie, odesłanie

  7. wzmianka, napomknienie, aluzja

nirdeśana (निर्देशन)

  1. kierowanie, sterowanie, kierownictwo, przewodnictwo

  2. dozór, nadzór, kontrola

  3. odniesienie, powołanie się (na), odsyłacz

nirbaṁdha (निर्बंध)

  1. zakaz, powstrzymanie

  2. zatrzymanie, zahamowanie, hamulec

  3. ograniczenie, skrępowanie

  4. upór, zawziętość, naleganie

  5. uporczywość, wytrwałość

nirlipta (निर्लिप्त)

  1. niesplamiony, nieskalany, niezabrudzony, niedotknięty

  2. nieposmarowany, nienamaszczony

  3. nieskażony, niezanieczyszczony, niezatruty

  4. nieprzylgnięty, nieprzylepiony, nieprzyklejony

  5. oderwany, odłączony, odsunięty

  6. nielgnący, nieprzywiązany

nirvicāra (निविचार)

nie wymagający zastanowienia, nie potrzebujący namysłu

niviṣṭa (निविष्ट)

  1. oznaczony, wyznaczony, ustalony

  2. siedzący na czymś lub w czymś

  3. umieszczony, ulokowany, osadzony, usytuowany

  4. zasiedlony, zamieszkały

  5. zajęty (o miejscu)

  6. weszły, wniknięty

  7. leżący, spoczywający

  8. wyposażony w, zaopatrzony

nivṛtti (निवृत्ति)

  1. zawrócenie, powrót, odwrót

  2. uwolnienie się (od), ucieczka

  3. uwolnienie się z kręgu wcieleń

  4. zaniechanie, zawieszenie, dyskontynuacja

  5. powstrzymanie się, abstynencja

  6. emerytura

nivedita (निवेदित)

  1. oznajmiony

  2. przedstawiony

  3. przedłożony

niveśa (निवेश)

  1. wejście

  2. osiedlenie się, zamieszkanie

  3. ustatkowanie się, ożenek, małżeństwo

  4. miejsce zamieszkania (= nivāsa)

  5. wkład, lokata, inwestycja

  6. włożenie

  7. ułożenie, ustawienie, rozmieszczenie, uporządkowanie

  8. szyk wojskowy

  9. obozowanie

  10. ozdoba, dekoracja

niśītha (निशीथ)

  1. północ

  2. noc

niścaya (निश्चय)

  1. upewnienie się, sprawdzenie, weryfikacja

  2. stwierdzenie, upewnienie się, konstatacja

  3. postanowienie, decyzja

  4. mocne przekonanie, pewność

  5. zdecydowanie, na pewno, oczywiście, z pewnością

niścala (निश्चल)

  1. nieruchomy, stały, niezmienny

  2. nieporuszony, niezachwiany, pewny

  3. sztywny, twardy

  4. absolutny (o większości)

niścita (निश्चित)

  1. pewny, nie podlegający wątpliwości

  2. określony, ustalony, zadecydowany

  3. rozstrzygnięty

-niṣṭha (-निष्ठ)

  1. ugruntowany w, opierający się na

  2. zależny

  3. zamierzający, mający na celu

  4. oddany, poświęcony

  5. trwający przy, obstający

niṣṭhā (निष्ठा)

  1. mocna pozycja, stały stan, stałość, niewzruszoność

  2. niewzruszona/niezłomna wiara, wiara

  3. pobożność

  4. doskonałość

  5. koniec, zakończenie, śmierć

nīti (नीति)

  1. sposób prowadzenia się

  2. prawe, moralne postępowanie

  3. moralność

  4. etyka

  5. dyplomacja, polityka

  6. ustrój 

    Autor słownika: Anna Rucińska

     

Dział: 
Języki